دیدگاه های اقتصادی امام علی(ع) در نهج البلاغه

نهج البلاغه شامل خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار حضرت علی(ع) می باشد که در قرن چهارم توسط سید رضی جمع آوری شده است. در نهج البلاغه موضوعات مختلفی از آن حضرت نقل شده، که یکی از این موضوعات، مسائل اقتصادی می باشد. اقتصاد یکی از عوامل موثر در صلاح و فساد و بقاء یا فنای جامعه می باشد و نظارت و مدیریت دقیق بر آن، یکی از نکات مهم در هر حکومت است. به همین سبب در نگاه امام علی(ع) اقتصاد یکی از محورهای مهم مدیریت جامعه و ولایت و حکومت است. از این رو آن حضرت با حکمت و ظرافت تمام به آن پرداخته و همیشه به استانداران خود نیز آن را توصیه کرده است. توجه خاص امیرالمومنین در دوران زمامداری، بر امور اقتصادی و مالی و اشراف آن حضرت بر عملکرد کارگزاران و نیز کسبه و تجار و دستورهای متعدد و قاطعی که در این زمینه صادر گردیده، نشان دهنده نقش اقتصاد در زندگی و جامعه است. ممکن است عده ای تصور کنند که اسلام آئینی است که برای آبادانی آخرت انسان ها تشریع شده است و کاری به دنیای انسان ها ندارد و حتی آبادانی آخرت را در گرو ترک دنیا می داند و اندیشه ساده زیستی و بی اعتنایی به دنیا را که سیره معصومان است، شاهدی برای اثبات مدعای خود قرار می دهند. در حالی که حقیقت چیز دیگری است و اسلام تلاش برای معاش و اهتمام به امور زندگی را در حد «جهاد فی سبیل الله» می داند و آنچه را که مذموم می شمارد، دلبستگی به دنیاست نه تلاش برای تأمین یک زندگی ین آبرومند. این تحقیق تبیین می کند که امام علی(ع) نه تنها نسبت به موضوعات اقتصادی بی اعتنا نبوده، بلکه نسبت به ضرورت مناسبات اقتصادی سالم حساسیت داشته است. مسایلی از قبیل لزوم تولید، عقلانیت در مصرف، عدالت در توزیع، توجه به کار و تلاش، نظارت بر بازار و قیمت ها، بحث مالیات و سیاست های مالیاتی در هنگام گرفتن آن، بحث بیت المال و دیگر مسایل اقتصادی در نهج البلاغه مورد توجه حضرت قرار گرفته اند. موضوع اقتصاد و مسایل اقتصادی موضوعی است که نه تنها تحصیل کردگان، بلکه توده مردم حرف ها و نقطه نظرهایی در مورد آن دارند و در مورد آن بحث می کنند، به همین جهت تحقیق در مورد آن ضرورت دارد. و از آنجایی که امام علی(ع) نه به عنوان اقتصاددان بلکه به عنوان رهبر و هدایت گر جامعه، سعادت دنیوی و اخروی را به جامعه نشان می دهد، تبیین دیدگاه های اقتصادی آن حضرت در زندگی افراد بسیار موثر خواهد بود و دستاوردهای درخشانی در جهت رونق اقتصادی خواهد داشت.