بررسی ژئوشیمیایی آلاینده های هیدروکربنی در خاک ها و رسوبات اطراف مجتمع پتروشیمی تبریز

با توجه به تاثیرات مهم بنزن، تولوئن و زایلن بر روی سلامتی بشر و ماهیت سرطان زایی این ترکیبات، بررسی آلودگی محیط زیست توسط این مواد بسیار حائز اهمیت است. منطقه غرب شهر تبریز بدلیل تجمع واحد های صنعتی همچون پالایشگاه نفت، مجتمع پتروشیمیایی و کارخانجات صنعتی، از جمله نواحی مهم در انتشار آلاینده های آلی همچون btx بشمار می آید. در محدوده مورد مطالعه، از لحاظ چینه شناسی، تنها نهشته های رسوبی جوان شامل تراس های آبرفتی-رودخانه ای دیده می شوند. سیستم سفره ای منطقه مورد مطالعه چند لایه است. آب رودخانه آجی چای، بعنوان تنها رود موجود در منطقه مورد مطالعه، بعلت عبور از سازند های تبخیری حاوی گچ و نمک شور بوده و در اثر تغذیه سفره سطحی، موجب شور شدن آب آن سفره و کاهش کیفیت در آن شده است. خاک های منطقه که حاصل فرسایش نهشته های موجود در منطقه هستند از لحاظ طبقه بندی در زیرگروه خاک های xeric torri fluvents قرار می گیرند. عدم تکامل پروفیلی در این خاک ها بعلت جوان بودن، موجب تغیر نامنظم در محتوای کربن آلی این خاک ها با افزایش عمق می شود. در این مطالعه برای بررسی میزان انتشار و انتقال ترکیبات آلی انتخابی، نمونه برداری از آب های سطحی و زیرزمینی منطقه مورد مطالعه بر اساس روش های معرفی شده از سوی آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده و سایر روش های استاندارد و توصیه شده صورت گرفت. غلظت آنیون ها و کاتیون های اصلی در هر نمونه، مقادیر cod، bod5، toc و غلظت ترکیبات btx در هریک از نمونه های برداشت شده اندازه گیری شد. برای اندازه گیری btx در نمونه های برداشت شده از روش استخراج dynamic headspace (p&t) و روش آنالیز کروماتوگرافی گازی استفاده شده که نحوه و شرایط انجام آن مورد بحث قرار گرفته است. نتایج cod و bod5 نشان از آلودگی وسیع آب های سطحی و زیرزمینی توسط ترکیبات آلی در برخی نواحی منطقه مورد مطالعه داشته ولی ترکیبات btx در نمونه های برداشت شده، غلظت های چندانی را نشان نمی دهند که در بیشتر نمونه ها در زیر حد آشکار سازی قرار می گیرند. احتمالا، فرار بودن طبیعی این ترکیبات و واپاشی زیستی توسط میکروارگانیزم ها ، از عوامل نبود و یا کاهش غلظت آنها در محیط های آبی و در نتیجه محیط های رسوبی و خاکی می باشد.