بررسی تنوع ژنتیکی برخی ژنوتیپ های توت فرنگی (fragaria × ananassa duch.) با استفاده از ویژگی های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فنولوژیکی در شرایط آب و هوایی کردستان

توت فرنگی یکی از میوه های ریز مناطق معتدل و سرشار از آنتی اکسیدان های طبیعی است که در دهه های اخیر از جمله تولیدات مهم و تجاری به شمار می آید. مطالعه تنوع فنوتیپی و ژنتیکی برای شناسایی ژنوتیپ های مشابه، به منظور حفظ، ارزیابی و استفاده از ذخایر ژنتیکی، قبل از شروع برنامه های اصلاحی، بسیار حائز اهمیت است. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، وراثت پذیری و تعیین روابط میان عملکرد و اجزای عملکرد، تجزیه همبستگی ها و پی بردن به آثار مستقیم و غیرمستقیم ویژگی های گوناگون بر عملکرد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی کردستان در سال 1391 اجرا گردید و ویژگی های مورفولوژیکی (تعداد و سطح برگ، نسبت طول به عرض برگ، اندازه و وزن میوه، عملکرد، طول دمبرگ، تعداد گل آذین بوته، تعداد میوه، طول گل آذین، تعداد رانر، تعداد تاج، تعداد گل و تعداد گل در گل آذین)، فیزیولوژیکی (میزان کلروفیل a، b و ab، مواد جامد محلول، اسیدیته قابل تیتراسیون و آنتوسیانین) و فنولوژیکی (ظهور اولین رانر، اولین گل و اولین میوه، دوره گل دهی و میوه دهی) ژنوتیپ ها بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها نشان داد که اثر ژنوتیپ بر تمامی ویژگی های اندازه گیری شده در سطح احتمال 1% معنی دار بود. ژنوتیپ های کوئین الیزا، پاروس و تن بیوتی به ترتیب بیش ترین عملکرد را داشتند و ژنوتیپ گاویوتا از لحاظ ویژگی های کیفی بهترین ژنوتیپ بود. اختلاف ناچیزی بین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی وجود داشت و این نشان می دهد که بخش عمده تنوع موجود ناشی از تفاوت ژنوتیپی می باشد و محیط تاثیر اندکی دارد. تمامی ویژگی ها دارای توارث پذیری بالا بودند و متوسط توارث پذیری عمومی برای ویژگی-های مورد بررسی بین 99-57 درصد بود. بر اساس نتایج تجزیه به مولفه های اصلی، پنج مولفه اصلی در مجموع 6/76 درصد از تغییرات کل را توجیه نمودند. نتایج تجزیه کلاستر بر اساس تمام ویژگی های اندازه-گیری شده، ژنوتیپ ها را در حدود فاصله اقلیدسی پنج، به پنج گروه اصلی تقسیم بندی نمود. نتایج حاصل از تجزیه بای پلات تا حدود نسبتا زیادی با نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه کلاستر مطابقت داشت. همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی مثبت و معنی داری بین ویژگی های تعداد برگ، طول دمبرگ، طول گل آذین، تعداد تاج، تعداد گل آذین، تعداد گل درگل آذین، تعداد گل، نسبت میوه دهی، تعداد میوه، حجم و وزن میوه، کلروفیل a، b، ab، دوره گل دهی و ظهور اولین میوه با عملکرد مشاهده شد. نتایج تجزیه علّیت ژنتیکی نشان داد که ویژگی حجم میوه بیش ترین اثر مستقیم و مثبت را بر عملکرد داشت و ویژگی تعداد میوه بالاترین اثر غیرمستقیم و منفی را از طریق حجم میوه بر عملکرد توت فرنگی دارا بود.