بررسی و مقایسه اشعار طنزآمیز علی اکبر دهخدا و احمد مطر

در طول قرن گذشته، همزمان با وقوع تحولات بی سابقه در عرصه ی جهانی، به ویژه جنگ جهانی اول و دوم و تبعات آن بر روی کشورهای خاورمیانه رفته رفته، قشر روشنفکر این جوامع در صدد انتقاد از وضعیت سیاسی حاکم بر این کشورها و شرایط اجتماعی مردم برآمدند که باعث شد نقد اجتماعی با مسائل سیاسی در هم آمیخته شود. در این میان شاعران و ادیبان برجسته ای ظهور کردند که با دستمایه قرار دادن این موضوعات، پیام های اصلاح گرایانه ی خود را در قالب های جدیدی به مخاطبان خود منتقل می کردند. یکی از مهمترین و رساترین شیوه های انتقاد، استفاده از طنز است. با توجه به گیرایی و شیوایی این نوع ادبی در ادبیات ملل مختلف، شاعران از آغاز تاکنون هر یک به طریقی به سرودن اشعاری از این دست اهتمام ورزیده اند. در دوران معاصر با توجه به وضع اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع، گرایش به طنز در سخن شاعران بیشتر شد و آثار نسبتاً ماندگاری را در این شیوه رقم زدند. از جمله ی این ادیبان اصلاح طلب، می توان از احمد مطر(شاعر برجسته ی عراقی)و دهخدا (ادیب سرشناس ایرانی) یاد کرد که با زبانی نیش دار به انتقاد از جوامع، مردم و زمامداران پرداختند. احمد مطر با تکیه بر طنز و با روی آوردن به این گونه شعر به بیان نابرابری های اجتماعی، هنجارشکنی های نامتعارف و ظلم و ستم به قشر پایین جامعه پرداخته است و با نارضایتی از وضع موجود و مخاطب قرار دادن اقشار مختلف جامعه سعی در بیان دیدگاه های خود و تحریک افکار عمومی نموده است. اجتماع، زمامدارن، استعمارستیزی، تناقض گویی و تهکّم، مهمترین جلوه های شعر طنزی احمد مطر است. دهخدا نیز ازجمله شاعرانی است که با زبانی نیش دار سعی در بیداری افکار جامعه ی زمان خود دارد. وی با پوشش دادن فقر، نابرابری های اجتماعی، استعمار، ظلم حاکمان، فساد و موضوعات دیگر در شعر طنزی خود، به نارضایتی خود از جامعه ای که در آن زندگی می کند، اشاره دارد و با کلام شعر سعی در بیداری مردم زمان خود دارد. مضامین، شرایط حاکم بر جامعه و جلوه های طنزی دو شاعر پیش درآمدی برای روی آوردن به بررسی تطبیقی مضامین طنزی در شعر دو شاعر و بیان مشترکات و اختلافات آنها شد. در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با ابزار مطالعه ی کتابخانه ای سعی شده است که به بررسی ابعاد و جلوه های طنز در شعر دو شاعر پرداخته شود.