تأثیر کلشی سین بر خصوصیات سیتوژنتیکی و مورفولوژیکی شنبلیله در توده بومی سیستان

امروزه القاء پلی¬پلوئیدی با استفاده از مواد شیمیایی جهش¬زا به منظور افزایش قابلیت تولید متابولیت¬های ثانویه به عنوان یکی از روش¬های اصلاح گیاهان دارویی مورد استفاده قرار می¬گیرد. در 35 ساله اخیر روش پلی¬پلوئیدی به عنوان یک روش اصلاحی بیشتر مورد توجه قرار گرفته و در اصلاح گیاهان استفاده شده است. این تحقیق به منظور مطالعه اثر کلشی¬سین بر القاء اتوتتراپلوئیدی و بررسی اثر آن بر خصوصیات سیتوژنتیکی سلول¬های مریستمی ریشه¬چه و همچنین تأثیر آن بر خصوصیات مورفولوژیکی گیاه دارویی شنبلیله در توده بومی سیستان انجام شد. لذا آزمایشی به صورت فاکتوریل بر مبنای طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار با تیمارهای آزمایش شامل غلظت کلشی¬سین در چهار سطح (2/0، 5/0، 75/0 و 1 گرم در لیتر) و مدت زمان تیمار با سه سطح (6، 12 و 18 ساعت) روی ریشه¬چه شنبلیله بود. خصوصیات سیتوژنتیکی با استفاده از روش تحلیل تصویری مورد بررسی قرار گرفت. تعداد کروموزوم پایه در گونه مورد بررسی x=8 بود. نتایج نشان داد که غلظت و مدت زمان تیمار کلشی¬سین و اثر متقابل آنها به صورت معنی¬داری در سطح احتمال 1% بر پلی¬پلوئیدی شدن شنبلیله تأثیر داشت. بالاترین درصد القاء پلی¬پلوئیدی به دنبال غوطه¬وری گیاهچه در غلظت 5/0 گرم در لیتر کلشی¬سین با مدت تیمار 12 ساعت بدست آمد. به طوری¬که تیمارها بر طول کروموزوم¬ها و بالطبع بر فرمول کاریوتیپی اثر گذاشته بودند. که بین کاریوتیپ¬ها در تمام ویژگی¬های کروموزومی مورد مطالعه اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1% وجود داشت. در ادامه جهت مطالعه خصوصیات مورفولوژیکی گیاه تحت تأثیر کلشی-سین، تیماری که بالاترین درصد القاء اتوتتراپلوئیدی را موجب شده بود (5/0 گرم در لیتر کلشی¬سین با مدت زمان 12 ساعت) روی بذر اعمال شد و به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار کاشته شد. در بررسی و مقایسه میانگین ویژگی¬های کمی از قبیل: ارتفاع، طول برگ، انشعاب ریشه، شاخص اسپد، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کارتنوئید گیاهان تتراپلوئید، و برخی از صفات مانند: درصد جوانه¬زنی، سرعت جوانه¬زنی، تعداد گل، تعداد برگ، تعداد نیام، عرض برگ، قطر ریشه، قطر ساقه اصلی و فرعی و شاخه جانبی گیاهان دیپلوئید دارای برتری بودند. برخی صفات کمی نظیر وزن تر و وزن خشک در بین گیاهان هر سطح پلوئیدی (تتراپلوئید و دیپلوئید) مورد بررسی تفاوت معنی داری را در سطح احتمال5% نشان ندادند.