جنسیت و برنامه درسی: تحلیل برنامه های درسی علوم اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی

این پژوهش به دنبال آن است تا با بررسی برنامه های درسی کتاب علوم اجتماعی دوره راهنمایی به بررسی میزان این نابرابریها در این برنامه ها بپردازد . مولفه های مورد بررسی در این پژوهش، کلیشه های جنسیتی، نقش های جنسیتی و هویت جنسیتی هستند. پژوهش حاضر بر اساس روش گرد آوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی – تحلیلی و با توجه به هدف تحقیق، از نوع تحقیقات کاربردی می باشد. از سوی دیگر، چنانچه رویکرد یا پارادایم زیربنایی پژوهش مد نظر باشد می توان این پژوهش را نوعی پژوهش کمی- کیفی دانست. برای بررسی برنامه های درسی از روش تحلیل محتوای کمی و کیفی استفاده خواهد شد. جامعه آماری پژوهش شامل کتابهای علوم اجتماعی سه سال دوره راهنمایی میباشد. در اینکار سعی شده تا با تحلیل محتوای عمیق برنامه های درسی این کتابها به بررسی و پاسخ به سوالات پژوهش پرداخته شود. در اینجا از محتوای کتابهای علوم اجتماعی سه سال دوره راهنمایی به عنوان جامعه استفاده و لذا در این پژوهش از هیچ گونه روش نمونه گیری استفاده نمی شود. در این مطالعه نیز با استفاده از روش تحلیل کمی ابتدا اسامی، مشاغل، تصاویر، پدیدآورندگان کتاب، نقش های زنانه و مردانه، صفات زنانه و مردانه استخراج و در جداول یک بعدی قرار داده شد. فراوانی مطلق و نسبی آن ها توصیف گردیده و سپس با توجه به یافته های بدست آمده مورد تحلیل قرار گرفت. در این مطالعه از هر دو روش تحلیل محتوا یعنی تحلیل محتوای کمی و کیفی سود جسته ایم تحیل محتوای کمی از آن جهت که فراوانی اسامی، تصاویر، صفات، نقشها، مشاغل را مشخص و از حیث کلیشه های جنسیتی مورد تحلیل قرار داده ایم و از آن جهت که به محتوای متون و نیز اشعار و داستانها نیز توجه نموده و آنها را مورد تفسیر و تحلیل قرار داده ایم نیز می توان استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی را در این تحقیق صادق دانست. در اکثر محورها وموارد فاصله میان زنان ومردان بیش از 10درصد است واین امر نشان دهنده وجود تبعیض جنسیتی در کتابهای درسی دوره راهنمایی است . بر اساس نتایج حاصل از تحلیل کتب درسی علوم اجتماعی مجموعاً به پنج نکته مهم دست یافته است : - زنان در نقشهای اصلی کمتر نسبت به مردان در این برنامه ها ظاهر می شوند ؛- در مقایسه با مردان ،ازدواج ومادر بودن برای زنان بسیار مهمتر نشان داده می شود ؛- زنان شاغل در موقعیت های سنتی زنانه نشان داده می شوند بطوری که غالبا زیر دست مردان با جایگاه یا قدرت کمتر قرار دارند ؛ - زنان در برنامه های درسی بسیار منفعل تر از مردان هستند وعموما حل مشکلاتشان را به دیگران واگذار می کنند، - برنامه های درسی، پیشرفت زنان را به رسمیت نمی شناسد یا نادیده می گیرد . مروری به کتاب های تعلیمات اجتمای حاکی است که هویت‏های‏جنسیتی (فرهنگی)ارائه شده عمدتاً دانش‏آموز، زنان چای‏کار، شالی‏کار،خریدار وفروشنده در بازار شهری می‏باشند. اغلب موارد عکس‏ها در مورد زنان از دور و ازپشت سرگرفته‏اند و تقریباً صورت جنسی آنان پیدا نیست، درصورتی‏که درمورد مردان چنین وضعی صدق نمی‏کند.