نقش طبیعت در شکل گیری اساطیر ایران

طبیعت عنصری حائز اهمیت در اساطیر و ادیان و واجد جایگاهی متفاوت در ایدئولوژی ها بوده است. از آنجایی که عناصر و عوامل متعددی در بوجود آمدن اساطیر نقش داشته اند، این پژوهش در پی روشن ساختن نقش طبیعت در شکل گیری اساطیر ایران می باشد. به طور کلی ساختار اساطیر ایران نوعی باور به دوگانگی در طبیعت، در وجود انسان و در نیروی متعارض موجود در جهان است که از مهم ترین وجوه این تقابل ها در اساطیر، نبردی مداوم میان نیروهای خیر و شر است، از آنجاکه ایران با جغرافیای طبیعی متنوع سرزمین تضادهای بزرگ است، مسئله اصلی این پژوهش این است که نقش طبیعت را در شکل گیری اساطیر ایران یافته، نیروهای طبیعی تاثیرگذار و اسطوره ساز را مشخص سازد و به این پرسش اصلی و اساسی پاسخ دهد که آیا تضادهای موجود در طبیعت ایران در بوجود آمدن و یا تقویت باور به دوگانگی و تداوم اصل ثنویت در باور و اعتقادات و اساطیر ایرانیان تاثیر داشته است. در این پژوهش گردآوری اطلاعات به روش اسنادی و روش تحقیق به صورت توصیفی و تطبیقی و تجزیه و تحلیل کیفی است. با توجه به نتایج بدست آمده می توان اینگونه بیان داشت که در اساطیر ایران، عناصر طبیعی نقش بسزایی را ایفا می کنند. از نیروهای طبیعی تاثیرگذار و اسطوره ساز می توان به عناصر آب، باران، کوه، زمین، آسمان، خورشید، ماه، ستارگان، باد، گیاه، جانوران و آتش اشاره کرد. در بررسی نقش و تاثیر تضادهای طبیعت در شکل گیری باور به دو گانگی و نبرد نیروهای خیر و شر طی مطالعه تطبیقی در اساطیر جهان مشخص گردید که در اساطیر بین النهرین، مصر، هند، اروپای شمالی، ایرلند و قوم سلت، چین و تبت که باور به نیروهای خیر و شر، وجود غولان و دیوان و نبرد نیروهای تاریکی و روشنی، مثبت و منفی دیده می شود، در طبیعت و جغرافیای طبیعی هر کدام از سرزمین ها تضاد طبیعی وجود دارد. پس بطور کلی بر اساس نتایج بدست آمده می توان گفت در میان علل گوناگونی که منجر به شکل گیری اساطیر شده است، طبیعت و تضادهای موجود در آن در شکل گیری این باورها و اعتقادات تاثیر بسزایی داشته و نقش ویژه ای را ایفا می کند.