کارکرد ضدتوسعه ای فساد اقتصادی؛ مطالعه موردی ایران

کارآمدسازی برنامه‏ها و سیاست‏های پیشگیری و مبارزه‏ با فساد اقتصادی مستلزم اتخاذ رویکرد سیستمی و رهیافت میان‏رشته‏ای است که تلاش شده در این پژوهش با بهره‏گیری از نظریات اندیشمندان نهادگرایی، بهنجار بودن جرم در دوره‏ی گذار امیل دورکیم و کارکردگرایی ساختاری تالکوت پارسونز فراهم گردد. مطالعه و بررسی مجموعه علل و عوامل و پیامدهای فساد اقتصادی، جایگاه جمهوری اسلامی ایران در شاخص‏های جهانی فساد، آمار و اطلاعات تعداد پرونده‏های عناوین مجرمانه‏ی اقتصادی در دستگاه قضائی کشور و نیز وضعیت و جزئیات معوقات بانکی کشور منتج به اثبات کارکرد ضد توسعه‏ای فساد اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران گردید. سرگردانیِ سیاستی و هدف‏گذاری در دوره‏ی گذار، قاعده‏مند نبودن فرآیند‏ها و رویه‏ها، عدم وجود ادبیات و زبان مشترک در مورد فساد، فروماندگی و ناکارآمدی دولت در اجرا، اشتیاق مسئولین به حساس‏نبودن مردم به فساد و لذا عدم مصونیت فرد گزارش‏دهنده‏ی فساد ریشه‏ی اصلی فساد بر اساس یافته‏های این پژوهش است. وضعیت کنونی جمهوری اسلامی ایران در تورم رکودیِ ریشه دوانیده، بیکاری، پیامدهای مخرب غیر اقتصادیِ سیاست‏های اقتصادی، رویکرد زندان‏زدایی و تعداد پرونده‏های موجود در دستگاه قضائی و تضعیف مولفه‏های فعالیت مولد به اعتبار تحریم بین‏المللی و سوء مدیریت‏های داخلی بیانگر بالا بودن هزینه‏فرصت غفلت و سهل‏انگاری است چرا که عدم توفیق در پیشگیری و مبارزه با فساد توانایی تعمیق دورهای باطل توسعه‏نیافتگی، اعتمادزدایی از نظام اجتماعی و سپس مشروعیت‏زدایی از نظام سیاسی را دارد. بنابراین وجود عزم و اراده‏ی جدی مدیران دستگاه‏های حاکمیتی پیش‏شرط اجرای راهکارهای پیشنهادی است. راهکارهایی که می‏تواند از سیستمی و سازمان‏یافته شدن فساد جلوگیری کند مانند شفافیت، احراز هویت، تقارن و دسترسی آزاد به اطلاعات، تقویت کارکرد نظارتی قوای سه‏گانه، اهتمام جدی به ایجاد زیرساخت‏های دولت الکترونیک، اصلاح ساختاری اقتصاد با هدف مقاوم‏سازی، شفافیت فرآیند تأمین مالی احزاب، آزادی مطبوعات، الزام به پاسخ‏گو بودن مدیران و کارشناسان، برنامه‏ریزی جهت کادرسازی و تربیت مدیران و مصلحان سیاسی، تعریف و تقویت حقوق حمایتی بهره‏مندی از کارکرد سازمان‏های مردم‏نهاد ضدفساد، اجرا و تضمین حقوق مالکیت و قراردادها، آموزش و تقویت مولفه‏های هویت‏بخش به جامعه و رعایت تناسب بین تولید نیازها و بستر ارضاء نیازها در نظام فرهنگی و ارزشی جامعه.