قصد تبعی در حقوق جزا

قصد تبعی ( غیر مستقیم ) در حقوق جزا به کوشش مصطفی فریدونی گاهی انجام یک عمل برای رسیدن به یک نتیجه ی خاص، تنها انگیزش درونی یک فرد است. این فرد عمل خاص را انجام می دهد، به خاطر رسیدن به نتیجه ی مشخص. در صورتی که که این اتفاق در حقوق کیفری رخ دهد، می گویند، آن فرد در انجام عمل، برای نیل به نتیجه ی مقصود، قصد مستقیم داشته است. اما همیشه ـ چه در اعمال روزمره و چه در حوزه ی حقوق کیفری ـ وضع بدین منوال نیست و چه بسیار اتفاق می افتد که نتیجه یا نتایجی بر عمل انجام شده از سوی فرد، مترتب می شوند که نه تنها نمی خواهد این نتایج حادث شوند، بلکه می خواهد که حادث نشوند، لکن نحوه انجام عمل به صورتی است که آن نتیجه یا نتایج، لاجرم و لامحاله زاییده ی فعل اویند، و عامل نیز به حدوث چنین نتیجه یا نتایجی به خوبی واقف و آگاه است. در حقیقت تصور و تمثل چنین نتیجه یا نتایجی که بر هیچ فرد متعارفی دشوار نیست، در حقوق کیفری تحت پوشش عمد قرار می گیرد و با عامل همانگونه برخورد خواهد شد که با شخص دارای قصد مستقیم و انگیزه. چرا که حالت ذهنی چنین شخصی، که قصد غیر مستقیم ( تبعی )دارد، از نظر کیفی، چندان متفاوت با فاعل دارای قصد مستقیم (صریح، ابتدایی) نیست. و در صورتی که وقوع نتیجه به دنبال فعل بر اساس حال طبیعی امور، برای فاعل مشخص باشد، دیگر تفاوت در کمیت، یعنی عزم وتصمیم بر نتیجه یا التفات بر حدوث آن، موجب استحاله ی حالت ذهنی وی نخواهد شد. در این تحقیق نیز سعی ما بر آن است که چنین حالتی را به عنوان قائم مقام و آلترناتیو عمد محض معرفی نماییم. واژگان کلیدی: قصد، قصد مستقیم، قصد غیر مستقیم، قصد تبعی، آگاهی، اراده، قصد احتمالی