ارزیابی پایداری کشاورزی در شهرستان های منتخب استان زنجان

در طول دهه های اخیر، با توجه به رشد جمعیت و لزوم تأمین امنیت غذایی، فشار بر منابع طبیعی، به خصوص در کشورهای در حال توسعه افزایش یافته است. بکارگیری بیرویه نهاده های تولید به منظور افزایش عملکرد و در نتیجه تخریب محیط زیست، اهمیت توجه به پایداری کشاورزی را دو چندان کرده است. یکی از الزامات فرایند توسعه پایدار ملی، توجه به ویژگی های منطقه ای با استفاده از مجموعه ای از شاخص های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی می باشد. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی پایداری کشاورزی در شهرستان های منتخب استان زنجان می باشد. برای این منظور، شهرستان های زنجان، خدابنده و طارم به لحاظ پایداری کشاورزی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته است. در این پژوهش، 30 شاخص در سه بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شناسایی و آمار و اطلاعات متناظر با آن ها برای سه شهرستان منتخب، از موسسات و مراکز آماری مربوطه گردآوری شد. نرمال سازی شاخص ها به روش تقسیم بر میانگین و وزن دهی شاخص ها به روش تحلیل مولفه های اصلی (pca) محاسبه گردید. نتایج وزن دهی شاخص ها حاکی از آن است که در بعد اجتماعی، شاخص آموزش زنان روستایی، در بعد اقتصادی، شاخص های نرخ مشارکت اقتصادی، عملکرد تولیدات زراعی و بهره وری نیروی کار و در بعد زیست محیطی، شاخص های سهم خاک ورزی حفاظتی، سیستم های آبیاری تحت فشار و تراکم زراعی بیشترین اهمیت را داشتند. نتایج نشان داد که شهرستان طارم در ابعاد اجتماعی و اقتصادی و شهرستان زنجان در بعد زیست محیطی پایدار بودند. همچنین شهرستان طارم به لحاظ پایداری کل در رتبه اول قرار داشت. نتایج مقایسه میانگین شاخص های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در شهرستان های منتخب با استفاده از تجزیه واریانس یک طرفه نشان داد که تفاوت بین میانگین های شاخص های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در شهرستان های زنجان، خدابنده و طارم از لحاظ آماری معنی دار می باشند. مقایسه میانگین همچنین برای پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در بین شهرستان های منتخب انجام شد، نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین میانگین های پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در شهرستان های زنجان، خدابنده و طارم وجود دارد. توجه مسئولان استانی و منطقه ای به اولویت سیاست گذاری ها و راهبردهای کشاورزی پایدار در عرصه های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی می تواند سودمند باشد.