رساله حاضر در جستجوی یافتن پاسخ به این مسئله اصلی یعنی شاخصه های انسان سالم از دیدگاه روان شناسی و قرآن (با تأکید بر دیدگاه فرانکل و علامه طباطبایی«ره») با هدف تعیین میزان هم گرایی و واگرایی دو دیدگاه در پنج بخش تنظیم گردیده است.در این پژوهش پس از تبیین واژه های کلیدی مربوطه در دو حوزه ی قرآن و روان شناسی و سپس معرفی مهم ترین مکاتب روان شناسی (با توجه به سیر تطورّ و تکامل آنها در موضوع شخصیت سالم) و همچنین معرفی اجمالی قرآن، بستر ورود به مباحث اصلی رساله فراهم شده است.آنگاه با بررسی تفصیلی نظریه ی معنادرمانی ویکتور فرانکل و تبیین بنیادهای فلسفی و روان شناسی وی و تنظیم فهرستی از ویژگیهای انسان سالم به این نتیجه رسیدیم که محور اصلی سلامت در این نظریه معناجویی بوده و بنابراین انسان سالم، انسانی است که از طریق یافتن معنا در هر موقعیت از زندگی، خود را به معنای غایی متصل می سازد. در بررسی دیدگاه قرآنی، پس از تبیین دقیق مفهوم سلامت و مرض از منظر قرآن و معرفی برخی از امراض روحانی، ویژگیهای انسان سالم را در سه محور نگرش ها (نظام اعتقادات و باورها)، گرایش ها (مجموعه تعلّقات قلبی، حبّ و بغض ها، ترس و امیدها)، و کنش ها (مجموعه رفتارهای سالم) تنظیم کرده و نهایتاً دو عنصر اساسی ایمان راسخ و عمل صالح به عنوان شاخصه های انسان سالم معرفی گردیدند. آنگاه در واپسین بخش رساله و در مقایسه ی دو دیدگاه، موارد همپوشی و سپس تفاوتها و کاستی های نظریه ی فرانکل نسبت به دیدگاه قرآنی در زمینه ی ماهیت انسان، نیازها، توانائیها، مفهوم سلامت و مرض و شاخصه های انسان سالم مورد بحث قرار گرفت.نظریه پردازی در زمینه ی شخصیت سالم بدون توجه صحیح به مبدأ و مقصد متعالی آن، عدم درک صحیح از پدیده ی روح و تجرد آن، محدود نمودن سلامت و شاخصه های آن در قالب تنگ دنیای مادّی (علیرغم توجه اکید به بعد روحانی انسان) و توجه به نقش دین در چرایی زندگی بی هیچ تأثیر در چگونگی زندگی از برجسته ترین کاستی های دیدگاه ویکتور فرانکل شناخته شد.

بررسی مفهوم‏شناختی واژه تربیت و تعیین مرز آن با واژه‏هایی چون تلقین، القاء و آموزش اولین گام برای تحلیل مفهوم «تربیت» است.در این پژوهش تلاش شده تا ضمن بررسی واژه‏های فوق، مفاهیم زیربنایی انسان‏شناختیِ تربیت دینی همچون فطرت‏مداری و متربی محوری که از جمله‏ی اولین شاخص‏های جداکننده تربیت اسلامی از سایر انواع تربیت است، تبیین گردد.روش تحقیق مورد استفاده، تحلیل محتوایی برخی از آیات قرآن و دسته‏ای از روایات رسیده از معصومین(ع) با رویکردی تربیتی ـ توصیفی بوده است همچنین استفاده از آرای متفکران معاصرشهید مرتضی مطهری،آقای مصباح یزدی و آقای احمد بهشتی جهت استخراج راهکارهای تقویت باورهای دینی مورد بررسی قرار گرفته وبه این نتیجه رسیده ایم که رعایت اصولی چون تفرّد، خانواده، تفاوت های اجتماعی، و فطرت گرایی و...برای تقویت باورها از دیدگاه آیات و احادیث مورد تاکید می باشد.

سنت های الهی، شیوه های خداوند در اداره جهان است. اگر فرد، به این سنت ها شناخت پیدا کرده و این شناخت به مرحله یقین روان شناختی برسد، باورمندی به سنت های الهی حاصل شده است. سوال اساسی این تحقیق آن است که، آیا باور به سنت های الهی در بهداشت روانی أثرگذار است؟ و در صورت مثبت بودن این پاسخ سوال دوم آن است که راه کارهای ایجاد باورها چیست؟ با بررسی منابع روانشناسی و دینی به این نتیجه رسیده است که هر باور، تشکیل دهنده یک نگرش است و نگرش ها از سه شیوه شناختی، رفتاری و احساسی شکل می گیرند.در بخش سنت های الهی با بررسی منابع دینی به این نتیجه رسیده است که سنت های الهی أثرگذار بر بهداشت روان دارای ابعاد مختلف می باشند که در تحقیق این چنین طبقه بندی شده است: در بخش سنت های جاری در نظام هستی باور به سنت علیت، سنت هدایت، و سنت روزی رسانی خداوند می تواند نقش مهمی در بهداشت روان انسان داشته باشند. در بخش سنتهای جاری درباره موجودات مادی، زوجیت و در بخش سنت های جاری در بین انسان ها، سنت امتحان الهی، امداد الهی، مکر الهی، استدراج، توبه، هدایت، اضلال، استیصال نیزمی توانند در تأمین بهداشت روانی انسان موثر باشند. همچنین بازتاب سنتهای الهی در رفتارهایی از قبیل: انفاق، صله رحم، توکل، تقوا، ذکر و ... می توانند نقش مهمی در بهداشت روان داشته باشند.این پژوهش، در پایان به این نتیجه رسیده است که نه تنها باور به سنتهای الهی نقشی تعیین کننده در بهداشت روان دارد، بلکه در منابع دینی دستور به ایجاد این باورها از طریق راهکارهای مختلفی همچون تجربه مستقیم، عبرت آموزی،ایجاد ناهماهنگی شناختی و ...داده شده است که می توانند در ایجاد آرامش روانی راه گشا باشند.در بخش پژوهش میدانی، با استفاده از پرسشنامه سنجش دینداری، باورمندی به سنتهای الهی و پرسشنامه رگه اضطراب اسپیل برگر، روشن شد، ضریب همبستگی منفی و معناداری بین دینداری و اضطراب و همچنین باورمندی به سنتهای الهی و اضطراب وجود دارد.

یکی از مباحث برجسته علوم قرآنی، مسئله تناسب و ارتباط آیات با یکدیگر است. چه‏ بسا هر خواننده متفکری با قرائت آیات یک سوره به نظم و ارتباط شگفت‏انگیز بین آنها پی‏ می‏برد. اما نکته مهمی که کمتر بدان توجه شده است ارگانیزم و هماهنگی کلی آیات یک سوره است. بدین معنا که هر سوره غرض واحد و مشخصی دارد و آیات آن در نظمی منطقی و ارگانیک به غرض سوره مرتبط گردند. حاصل بررسی های انجام شده وصول به غرض اصلی سوره و سپس محورهای فرعی مرتبط به آن و تنظیم ساختار هندسی سوره بوده است، سنت ابتلا پیام محوری سوره عنکبوت است که پیام های فرعی دیگر حول آن می چرخد و تفسیر منسجمی از سوره را به نمایش می گذارد که فهم سوره را برای خوانندگان آسان تر می کند.

سعادت و نیک بختی مطلوب همه انسان هاست و بر اساس آموزه های قرآنی و روایی، برخورداری از سلامت در ابعاد مختلف آن، زمینه نیل به سعادت دنیوی و اخروی است. جهان امروز، جهان بحران معنی داری است و درست دراین بزنگاه آموزه های ناب دیانت قرآنی، انبیایی و علوی مجال حضور شایسه تری دارند.در مکتب اسلام، هدف از حیات «قرب الی الله» معرفی شده است. از همین رو دیگر اهداف وسیله ای بیش نیستند که انسان با استمداد از آن ها به هدف متعالی خویش، دست می یازد. از سوئی دیگر ارزشمندی حیات نیز، در روند سلامت و بهزیستی انسان تأثیر بسزائی دارد. آنان که برای حیات خویش در پی ارزش های متعالی و فراتر از حد و مرزهای زندگی اند، حیات را معنادار یافته و از این رو به سلامت و سعادت نائل می آیند، زیرا آنکس که هدف و ارزش متعالی در زندگی را شناخته به بن بست نرسیده و بودن را بر نبودن خویش ترجیح می دهد تا از این رهگذر توشه ای برای عقبی فراهم آورد.پژوهش حاضر به منظور تبیین رابطه هدف داری و ارزش مندی با سلامت انسان، به نگارش درآمده است. داده ها به روش کتابخانه ای گردآوری شده و به روش توصیفی ـ تحلیلی، مورد پژوهش قرار گرفته اند. نگارنده در این پژوهش به این نتیجه رسیده است که، سلامت واقعی جز در سایه دین داری حاصل نخواهد شد؛ زیرا دین، با تبیین هدف داری زندگی و ارزشمندی آن، کارآمدترین ابزار نیل به سلامت و سعادت دنیوی و اخروی را، در اختیار انسان قرار می دهد.

کیفیت مسئله خلود و آراء پیرامون آن از آنجایی که با سرنوشت انسانها ، پس از حیات برزخی پیوند دارد؛ از دیر باز محل بحث عالمان و مفسران در ادیان مختلف بوده است. مفسران و متکلمان فریقین جملگی با استناد به ظاهر آیات و روایات بسیاری بر خلود در بهشت و خلود کفار معاند در دوزخ و عذاب دائمی آن اتفاق نظر دارند. غیر از گروه اندکی از سلفیان که نظری دیگر را مطرح می کنند. در میان مفسران شیعی، محوریت آرای تفسیری شیخ طوسی مورد اهتمام ویژه این تحقیق است. افزون بر انگاره های تفسیری شیخ طوسی موضوع خلود از منظر برخی عالمان متکلم شیعی نیز بررسی شده است و در میان اهل سنت دیدگاه شخصیت هایی همچون زمخشری و فخررازی به عنوان نمایندگان جریان فکری معتزله و اشاعره در موضوع خلود مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. از عارفان مفسر برخی که با مشرب عرفانی به آیات خلود می نگرند ضمن بهره گیری از روایات و ادله ی عقلی و فلسفی بر دائمی نبودن عذاب جهنم اصرار دارند. هر سه مفسر، شیخ طوسی، زمخشری، فخررازی با توجه به معنای «أبد» خلود و مشتقات آن در آیات قرآن را جاودانگی پاداش های الهی در بهشت و عذاب ها در دوزخ تاکید ورزیده اند. شایان ذکر است افزون برآیات قرآن، در احادیث شیعی و روایات اهل سنت بر اساس ظواهر آنها موضوع خلود در بهشت و دوزخ مورد تاکید و تصریح قرار گرفته است. در عین حال بر اساس دسته ای دیگر از روایات شیعه، گروه هایی همچون توبه کنندگان، دوستداران ولایت، مومنان گناهکار، مستضعفان فکری و دینی از زمر? نجات یافته گان عذاب جهنمی تلقی میشوند.

بی گمان عقل از جایگاه بلند و بنیادی در آموزه های وحیانی اسلام برخوردار می باشد. به گونه ای که از نگاه آموزه های دینی، انسانیت انسان به عقل اوست، زیرا انسان عقل است و صورت، پس هرکه از آن رویگردان شود و صورت آدمی با او بماند کامل نیست و هم چون کسی است که روح ندارد. از دیدگاه اسلام عقل به عنوان راهنما وحجت درونی انسان و موهبتی الهی است. عقل به عنوان کنترل کننده ای قوی با تشخیص خوب و بد و حق و باطل و صحیح از سقیم، انسان را کنترل و نظارت می کند تا در ورطه گناه سقوط ننماید. این کنترل و نظارت در همه ابعاد وجودی و شخصیتی انسان، اعم از بینش، گرایش و کنش می باشد آیات و روایات به خوبی نقش و کارکرد عقل را در کنترل «خویشتن» انسان بیان کرده اند. با توجه به ناهنجاری های فردی و اجتماعی که در دنیای کنونی بیداد می کند می توان دریافت که انسانها به دلیل عدم شناخت «خویشتن» و ناتوانی در استفاده از ابزار کنترل کننده وجود خود، به گناه و ناهنجاری های فردی و اجتماعی مبتلا می باشند. لذا در این تحقیق سعی شده است با معرفی ابعاد وجودی انسان، خویشتن آدمی به او شناسانده شود و کارکرد عقل در هرجنبه از شخصیت انسان با توجه به آیات و روایات تبیین گردد؛ تا انسان با به کارگیری عقل ناهنجاری¬های فردی و اجتماعی را کنترل نماید. نگارنده در این پژوهش به این نتیجه رسیده است که در صورتی که انسان به فرمان های عقل توجه نماید و عقل خویش را برنفسش حاکم کند و به هوای نفس اجازه ورود به مملکت وجودش را ندهد, راهنمایی ها و کنترل های عقل به ثمر خواهد نشست وآدمی دارای شخصیتی سالم و تکامل یافته می گردد و این همان غایت و هدف خلقت انسان، یعنی انسان کامل شدن می باشد

این نوشتار با عنوان « نقش زن در تعالی همسر از دیدگاه قرآن و روایات» با هدف تبین جایگاه ارزشمند زن در نظام خانواده به ویژه نقش همسری وی در راستای ارتقاع سطح مادی و معنوی شوهر در زندگی مشترک شکل گرفته است. از آنجایی که کشور اسلامی ما در سده¬های اخیر با امواج فکری گوناگون در مورد زن از جمله فمینیسم رو به رو بوده. تفکرات این موج فکری در مورد حقوق و تکالیف زن باعث شده که نگاه زنان مسلمان راجع به زن در جایگاه همسری دچار چالش های اساسی گردد و نقش عمده زن در آرامش بخشی به خانواده که زمینه ساز تعالی برای اعضای خانواده می¬باشد نادیده گرفته شود. اما آموزهای دین مبین اسلام بر این نگرش خط بطلان می¬کشد. از این منظر حقوق و تکالیف فقهی و اخلاقی که برای زن قرار داده شده است مطابق با ساختار وجودی وی و تفاوت¬های تکوینی او با جنس مرد می¬باشد. این ساختار تکوینی توانمندیهایی را برای زن رقم زده است که می تواند نقش محوری و اساسی در تعالی خانواده بخصوص همسر داشته باشد. پرورش مهارتهای ایجابی چون محبت، احترام، وفاداری به همسر، مدیریت، همکاری و حسن خلق و پرهیز از مهارتهای سلبی چون آزار همسر، خیانت، عصبانی کردن ولجاجت زن را به عنصری شایسته در همراهی و تعالی روحی همسر تبدیل می¬کند و از این طریق بستر ساز تربیت خانواده ای موفق خواهد بود.

تمسک به آیات قرآن بهترین راه دستیابی به الگویی صحیح در تربیت انسان و رسیدن به سعادت دنیـوی و اخروی است؛ لذا بحث از روش¬های تربیـت، یعنی مجموعه فعالیت¬هایی که به منظور تأثیرگذاری بر متربی از مربی صادر می¬شود، تبدیل به یک ضرورت عصری گشته و مراد از روش¬های تربیت در قرآن، روش¬هایی هستند که قرآن در مقام تربیت انسان، آنها را به خداوند، رسولان و اولیای الهی نسبت می¬دهد. در این پژوهش، دیدگاه¬های تفسیری- تربیتی سید فضل¬¬الله در تفسیر «من وحی القرآن» در رابطه با مجموع شرایط تاثیرگذار در اتخاذ روش تربیتی در سه رکن تربیت یعنی محتوا، مربی و متربی مورد بررسی قرار گرفته و روش¬های تذکر، موعظه، عبرت دهی، ارائه¬ی الگو، استفاده از تمثیل، داستان سرایی، بشارت و انذار، ابتلا و امتحان، هجرت به عنوان روش¬های پیشگیری اولیه و روش¬های امر به معروف و نهی از منکر، تشویق و تنبیه به عنوان روش¬های پیشگیری ثانویه به صورت توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع علوم تربیتی تبیین شده¬اند، به این هدف که اهمیت و ضرورت بُعد تربیتی در تفسیر قرآن مورد توجه بیشتری قرار گیرد و به الگویی کاربردی در جهت تربیت دینی و اصلاح نظریه¬های جهان معاصر دست پیدا کنیم.

اگرچه ما انسان ها در عالم ملک زندگی می کنیم و بیشترین مواجهه را با فرشیان داریم، ولی در کنار همین زندگی محسوس دنیوی به موجودات ماوراءالطبیعه نیز معتقدیم. یکی از این موجودات که همه ادیان آسمانی به گونه ای بر وجود آن تأکید کرده اند، روح القدس است. از آنجا که خداوند بعنوان محور مشترک همه ادیان آسمانی در متون مقدس، این حقیقت الهی را به بشر معرفی نموده است، می توان گفت که برخلاف اختلافات ظاهری موجود، همه ادیان آسمانی باید از حقیقت واحدی سخن گفته باشند. لذا در این تحقیق سعی شده است با بهره گیری از منابع دینی و با تجزیه و تحلیل داده های مطالعاتی، به معرفی روح القدس در دو دین اسلام ومسیحیت پرداخته و کارکردهای آن را با توجه به آیات انجیل، قرآن و روایات اسلامی تبیین شود و سپس اشتراکات و افتراقات موجود در کارکردهای آن را مورد بررسی قرارگیرد. در باور غالب مسیحیان روح القدس در کنار خدا و مسیح مقام خدایی دارد و ضلع سوم از اضلاع تثلیث را تشکیل می دهد. این روح نقش مهمی را در برابر عیسی7 ایفا می کند و بعد از عروج مسیح نیز رهبری جامعه دینداران را برعهده دارد و برای دارنده خود برکات بسیار دارد. در قرآن کریم نیز در موارد متعددی کلمه «روح» و «روح القدس» بکار برده شده است. هرچند بسیاری از مفسرین بخصوص مفسرین اهل سنت، روح القدس را جبرئیل دانسته اند. امّا با نگاهی عمیق تر به آنچه در روایات آمده، می توان استنباط کرد که گزارش های متون دینی، مستلزم تشخّص برای روح القدس نیست؛ بلکه روح القدس، به مثابه یک حقیقت فراگیر و نیرویی قدسی و الهی است که از حضرت حق صادر می شود و در هرکس و هر جایی که خداوند متعال اراده فرماید، قرار می گیرد و جریان می یابد.

در این پژوهش، محقق با بررسی تطبیقی 59 روایت تفسیری با اقوال لغویان، ذیل مفردات آیات 150 الی آخر سوره مبارکه بقره به این نتیجه رسیده است که لغویان بیشتر به تفصیل، به ذکر معنای لغوی و اصطلاحی مفردات، اشتقاق و اصل و ریشه و منبع لغوی و وجه تسمیه ی آن ها و... پرداخته اند، ولی روایات بیشتر به ذکر معنای اصطلاحی و تأویلی واژه، مصادیق واژه، معنای بطنی آن و... پرداخته اند. گاهی نیز روایات تنها به معنای لغوی واژه اشاره داشته اند.

یکی از بارزترین وجوه اعجاز قرآن، اعجاز ادبی و بلاغی است. قرآن کریم عالی ترین معارف را با زبان ادبی فاخر و با بیانی آکنده از آرایه های ادبی و زیبایی های بلاغی تبیین نموده است.از جمله شیوه های بیانی رایج در قرآن تشبیه و استعاره است. استفاده از تشبیه و استعاره یکی از ساده ترین و موثرترین راه های تربیتی بوده است. قرآن کریم در بردارنده تشبیهات و استعارات فراوانی است تا خواننده و شنونده فکر خود را به کار اندازد و مطالب مورد نظر را بهتر و عمیق تر دریافت کرده و واقعیات دور از ذهن را نزدیک تر و قابل فهم تر نماید. تشبیهات و استعارات قرآن با واقعیت های زندگی انسان در آمیخته و با حقایق محسوس و ملموس پیرامون او ارتباط دارد. این پایان نامه به موضوع تشبیهات واستعارات پرداخته است، و تعداد 18 مورد تشبیه و 42 مورد استعاره در دو سوره مذکور استخراج گردیده، وسپس نظرات مفسران را ذیل آنها مورد تحلیل وبررسی قرار داده است.

مجالس مذهبی از مردمی ترین محافل و مجامع است که حول محور قرآن و سنت اهل بیتعلیهم السلام و تعظیم شعائر دینی فعالیت می کند. با توجه به گستردگی و فراگیری این مجالس و همچنین دارا بودن ویژگی های منحصربفردی چون حضور گسترده اقشار مختلف مردم، این مجالس، نقش بالایی در زنده و پویا نگه داشتن دین در جامعه دارند. در قرآن کریم به ویژه در آیات تعظیم شعائر الهی، خداوند مسلمانان را به برگزاری این مجالس ترغیب و تشویق می نماید. در روایات معصومین علیهم السلام نیز توصیه و سفارشات فراوانی در این زمینه وجود دارد. در این پژوهش، ما با بکارگیری روش کیفی و جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه ای به دنبال آن هستیم تا بتوانیم نقش مجالس مذهبی در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه از دیدگاه قرآن و روایات را تبیین کنیم.