مصرف عمده مخدرها در پزشکی، به منظور کاهش دردهای مزمن و شدید پس از عمل جراحی و یا در بیماران سرطانی می باشد. تعیین مقادیر داروهای مخدر در نمونه های بیولوژیکی از نظر پزشکی اهمیت فراوانی دارد. در این پروژه تحقیقاتی از تکنیک ریز استخراج مایع- مایع پخشی و ریز استخراج فاز مایع با فیبر تو خالی به همراه سیستم کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالابا آشکارساز آرایه دیودی برای استخراج واندازه گیری همزمان سه داروی مخدر (آلفنتانیل، فنتانیل و سوفنتانیل) از نمونه های بیولوژیکی استفاده شد. استخراج با روش ریز استخراج مایع- مایع پخشی، توسط افزایش 2000 میکرولیتر محلول پخشی با نسبت 1838 میکرولیتر متانول به 162 میکرولیتر حلال استخراج کننده (کلروفرم)، به 5 میلی لیتر محلول نمونه آبی توسط یک سرنگ 5/2 میلی لیتری گازبندی شده انجام گرفت. پس ازسانتریفوژ با سرعت 3500 دور بر دقیقه به مدت 5 دقیقه، فاز آلی ته نشین شده به طور کامل توسط یک سرنگ 100 میکرولیتری به درون یک لوله شیشه ای کوچک دیگر با انتهای مخروطی شکل منتقل گردید و با جریان ملایمی از گاز نیتروژن تبخیر شد. سپس 5/12 میکرولیتر از مخلوط استونیتریل- آب با نسبت حجمی 50:50 به باقیمانده موجود در لوله اضافه و 11 میکرولیتر از آن به سیستم کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا تزریق گردید. پارامترهای موثر بر ریز استخراج مایع- مایع پخشی شامل نوع حلال استخراج کننده و پاشنده, حجم حلال استخراج کننده و پاشنده, غلظت سدیم هیدروکسید در محلول نمونه و مقدار افزایش نمک مورد مطالعه قرار گرفتند. بهترین راندمان استخراج با حلال استخراج کننده کلروفرم, حلال پاشنده متانول، حجم حلال استخراجی 162 میکرولیتر، حجم حلال پاشنده 1838 میکرولیتر، سدیم هیدروکسید با غلظت 05/0 مولار و بدون افزایش نمک در نمونه آبی بدست آمد. در این روش درصد انحراف استاندارد نسبی در یک روز بین 2/1 تا 0/3 و بین روزها 2/14 تا 9/15 درصد و حدتشخیص بین 4/0 تا 9/1 میکروگرم بر لیتر بدست آمد. فاکتور غنی سازی و مربع ضریب همبستگی برای ترکیبات به ترتیب در محدوده 275-325 و 9980/0-9984/0 قرار دارد. در نهایت از این روش برای آنالیز نمونه های حقیقی پلاسما و ادرار انسان استفاده شد. برای استخراج با روش ریز استخراج فاز مایع با فیبر توخالی، ابتدا فاز آلی در منافذ فیبر متخلخل پلی پروپیلنی به طول 5/3 سانتی متر به حالت اشباع در آمده، درحالی که حجم داخلی فیبر توخالی توسط محلول سولفوریک اسید به عنوان محلول پذیرنده پرشده بود. فیبر به داخل 5 میلی لیتر از نمونه ی آبی با ph قلیایی غوطه ور شده و آنالیت ها به داخل فاز پذیرنده استخراج گردیدند. پارامترهای موثر بر استخراج سه فازی شامل نوع حلال آلی, غلظت سدیم هیدروکسید در محلول نمونه، غلظت سولفوریک اسید در محلول پذیرنده، مقدار افزایش نمک، سرعت همزدن محلول نمونه، دمای استخراج و زمان استخراج مورد مطالعه قرار گرفتند. بهترین راندمان استخراج با حلال ایزوآمیل بنزوات, غلظت 5/0 مولار هیدروکسید سدیم در محلول نمونه, غلظت 05/0 مولار از سولفوریک اسید به عنوان فاز پذیرنده، سرعت همزدن 1200 دور در دقیقه, مدت زمان استخراج 20 دقیقه در دمای 45 درجه سانتیگراد و بدون افزایش نمک به محلول نمونه بدست آمد. در این روش درصد انحراف استاندارد نسبی در یک روز بین 0/2 تا 1/4 درصد و بین روزها 3/3 تا 1/10 درصد و حدتشخیص در محدوده 1/1 تا 3/2 میکروگرم بر لیتر بدست آمد. فاکتور غنی سازی و مربع ضریب همبستگی برای ترکیبات به ترتیب در محدوده 190-237 و 9971/0-9981/0 قرار دارد. در نهایت از این روش برای آنالیز نمونه های حقیقی پلاسما و ادرار انسان استفاده شد.

در این رساله هدف تهیه کامپوزیت و نانوکامپوزیت های جدید به منظور توسعه روش ریزاستخراج فاز جامد و پلیمرهای قالب مولکولی و ترکیب آن ها با روش های الکتروشیمیایی، می باشد. در بخش نخست، کامپوزیت جدیدی متشکل از پلی پیرول و سل-ژل تهیه و به عنوان یک پوشش جدید برای ریزاستخراج فاز جامد در ترکیب با روش کروماتوگرافی گازی برای استخراج و اندازه گیری آفت کش های ارگانوفسفره استفاده شد. از روش الکتروپلیمریزاسیون برای تهی? این فیبر استفاده شد. کامپوزیت تهیه شده دارای پایداری حرارتی بالا و ساختاری بسیار متخلخل می¬باشد. محدوده خطی روش 2000-5 نانوگرم برلیتر و حد تشخیص 10-5/1 نانوگرم برلیتر به دست آمد. در این روش انحراف استاندارد نسبی داخل روز و بین روز به ترتیب 9/2-1/1 درصد و 2/4-2/2 درصد به دست آمد. تکثیرپذیری فیبر تهیه شده نیز 1/10-0/6 درصد می باشد. این روش برای اندازه گیری دو نمون? آب (آب شهر و آب چاه) و دو نمونه سبزیجات (خیار و کاهو) مورد استفاده قرار گرفت. تحت شرایط بهینه، درصد بازیابی روش 109-80 درصد به دست آمد. در بخش دوم، از ترکیب روش پلیمرهای قالب مولکولی و حسگرهای الکتروشیمیایی با روش ولتامتری موج مربعی به منظور استخراج و اندازه گیری کافئین استفاده شد. در این تحقیق جهت بهبود خصوصیات پلیمر قالب مولکولی، نانوکامپوزیت پلی پیرول/سل-ژل/نانوذر? طلا به روش الکتروپلیمریزاسیون تهیه شد. پلیمر تهیه شده گزینش پذیری خوبی را نسبت به کافئین نشان داد. حسگر تهیه شده دارای دو محدوده خطی 0/50-0/2 و 0/1000-0/50 نانومول برلیتر و حد تشخیص 9/0 نانومول برلیتر می باشد. در نهایت حسگر تهیه شده به طور موفقیت آمیزی جهت اندازه گیری کافئین در نمونه های پلاسما، ادرار، قرص، چای سبز، نوشیدنی انرژی زا و نوشابه به کار برده شد. در بخش سوم از روش ارائه شده در تحقیق قبل برای اندازه گیری گزینش پذیر لورازپام استفاده شد. به منظور افزایش حساسیت و گزینش پذیری حسگر ارائه شده، پارامترهای موثر بر کارایی حسگر پلیمر قالب مولکولی مورد بررسی قرار گرفتند. ریخت شناسی و ویژگی های سطح الکترود توسط میکروسکوپ روبش الکترونی، میکروسکوپ نیروی اتمی، ولتامتری چرخه ای و طیف نگاری امپدانس الکتروشیمیایی بررسی شد. روش ارائه شده تحت شرایط بهینه دارای دو محدوده خطی 0/2-2/0 و 0/20-0/2 نانومول برلیتر و حد تشخیص 09/0 نانومول برلیتر می باشد. درنهایت کاربرد حسگر تهیه شده در اندازه گیری لورازپام در نمونه های قرص، پلاسما و ادرار مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش چهارم، با ترکیب روش پلیمرهای قالب مولکولی و مولکول زیستی dna با روش ولتامتری موج مربعی ابزار جدیدی برای اندازه گیری گزینش پذیر ترکیب سودان ii در بافت پیچیده فراهم شد. نانوکامپوزیت اورتو-فنیلن دی آمین/dna/نانوذرات طلا به روش الکتروپلیمریزاسیون روی سطح مغز مداد فعال شده نشانده شد. در این روش حد تشخیص 3/0 نانومول برلیتر می باشد. حسگر تهیه شده امکان اندازه گیری سودان در نمونه های پیچیده مانند سس گوجه و سس گوج? تند را با درصد ارزیابی 107-90 % و دقت 4/4-6/2 % فراهم نمود. در بخش پایانی با بکارگیری حسگر ارائه شده در تحقیق قبل، اندازه گیری دوپامین در نمونه های حقیقی توسط ولتامتری پالس تفاضلی بررسی شد. در این روش لایه ای نازک از پلیمر زیست قالب مولکولی (اورتو-فنیلن دی آمین/dna/نانوذر? طلا) روی سطح مغز مداد فعال شده نشانده شد. ناحی? خطی 7000-20 نانومول برلیتر با حد تشخیص 6 نانومول برلیتر به دست آمد. در نهایت روش ارائه شده برای اندازه گیری دوپامین در نمونه های بیولوژیکی (پلاسمای خون و ادرار) به کار گرفته شد.