نام پژوهشگر: محمدرضا ابراهیم نژاد

نقش معنویت درارتقاء اامنیت اجتماعی با رویکرد قرآنی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1389
  سیده محبوبه میرصادقی   محمدرضا ابراهیم نژاد

مقدمه «تعاریف وکلیات تحقیق» بیان مسئله انسان درپی گمگشته ها ورازهای طبیعت،سواربرمرکب علم وفناوری هنوزموفق به یافتن گمگشته ی وجود خود نشده و احساس پوچی و افسردگی و بی معنایی او را رها نکرده است. گویی درپس همه ی اینها به دنبال راه نجاتی ازدنیای مادی است که شاید فردایی بهتررا برای او رقم بزند. منشأ معنویت انسان به حکم آیه ی "نفخت فیه من روحی" که شعله های حیات روحانی انسان در وراء جسم ظاهرش فروزان است و ازسویی دلایل سه گانه ی قرانی، عقلی وعلم حضوری براستقلال و تغایر روح ازبدن دلالت دارد. معنویت موردبحث ما، علاوه برنفی خصلت های نفسانی که ماهیتی ضد رشد دارند، درصدد اثبات وایجاد ملکات اخلاقی برمی آیدکه به صورتی فعال وتهاجمی درمواجهه بافرهنگ ابتذال ازموضع گیری مشخص وپابرجا برخوردار است. معنویت واخلاق پاسخی قوی، جامع وآرامش بخش به این معمای پیچیده ی خلقت است. به قولی "کسی که بداندچرازندگی می کند، قادراست با هرچگونگی بسازد." از طرفی مفهوم امنیت قدمتی به وسعت تاریخ بشر دارد واز جهتی بر مفهوم اجتماع وجامعه نیز تقدم دارد، در این راستا ، توجه به ایمان وامنیت قابل تأمل می باشد. دراین پژوهش تلاش شده تا به پرسش های اساسی مطرح درباره ی موضوع پاسخ داده شود، از قبیل اینکه ؛ نقش جوامع دیندار در تامین وارتقاء امنیت اجتماعی جامعه چقدر است ؟ نقش پایبندی افراد به ارزشها و عقاید برگرفته از متون دینی در ایجاد و ارتقاء امنیت اجتماعی تا چه میزان است ؟ اجرای قوانین حاکم در جامعه مبتنی بر اصول اخلاقی ومعنوی و عمل براساس راهکارهای دینی تا چه حد در تامین امنیت اجتماعی موثر خواهد بود؟ پیوند بین موضوع معنویت وبه طور خاص دین با موضوع حساس وقابل تأمّل عصر حاضر چون ، امنیت اجتماعی ، پیوند دو مسئله ی حساس و جدانشدنی در جامعه ی ماست ،که رابطه ی ظریف آن به جهت آثار اجتماعی فوق العاده ی دین قابل بررسی خواهد بود . از آنجا که بسیاری از افراد جامعه ی ایران مسلمانانی هستند که خود را مکلّف به رعایت اصول و تکالیفی می دانند که از سوی دین مبین اسلام و توسط فقهای حکومت اسلامی بنا به شرایط اجتماعی جامعه ودر قالب احکام ثانویه صادر واعمال می شود ودر یکایک زوایای زندگی فردی واجتماعی آنها قابل لمس ومحسوس می باشد. از این رو بررسی این قوانین واصول وراهکارهای موثر در آنها به پیوست با خصوصیات ذاتی و فطری انسان ها قابل تأمّل می باشد. قرآن کریم نیز به جهت شناخت جامعی که از انسان بدست ما داده است ، راهکار های متناسب با فطرت او را نیز چه برای زندگی فردی او وچه زندگی اجتماعی وی ، در نسخه های گوناگون پیچیده است. اما در کنار پژوهش های انجام شده در باب بررسی آیات ، روایات ، نظرات و راهکار های قرآن کریم وائمه معصوم(ع) در امنیت جامعه، محقق نیز در این پ‍‍ژوهش تلاش نموده تا به طور خاص دیدگاه های اجتماعی قرآن آن هم در ارتقاء امنیت اجتماعی به عنوان جزئی حساس ومهم از امنیت ( ملّی ، سیاسی و...) را مورد بررسی قرار دهد. امید است نتایج و گزارشات این تحقیق مورد استفاده ی دیگر محققان و دانشجویان هرچند در مراحل ابتدائی آنان قرار گیرد. ضرورت تحقیق عرصه امنیت ،عرصه ی بسیار پیچیده و حساسی است .پهنه این مفهوم ، عرصه تصمیم سازی ،کنش و واکنش های حرفه ای است . هر پدیده امنیتی یا با تهدید است ویا با فرصت هایی قرین است ودر چنین بستری ، بازیگران همه در پی کسب خیرو دفع ضررمی باشند . ( سیف زاده ،1383، 35 ) بسیاری از سیاستمداران معتقدند که در نظم نوین جهانی ضرورتا آسایش وامنیت برقرار نخواهد شد ، زیرا قدرتهای بزرگ و سلطه گر تنها از طریق بهره گیری از شرایط بحرانی می توانند از روند دموکراتیزه شدن وتوسعه دیگرکشورها بکاهند ، تا ازآن طریق با فرار سرمایه ها ومغزها هم رانت خواری کنند و هم این کشورها را در وضعیت نامطلوب جنوبی گری نگه دارند. ( همان ،ص 87 ) و اما از آنجا که در تعریف معنویت آن را روشی برای زندگی ، بودن و کسب تجربه دانسته اند ،به طور خاص در معنویت فطری ،انسان وجودش از فضایل اخلاقی سرشار می شود وبا تحمل سختی ها به آسایش وامنیت بیشتر می رسد. دراین بین، ارزش معنویت عصرجدید بیشتر در تمرکز آن بر فرد و تجربه ی شخصی او از معنویت نهفته است، اما نکته منفی این است که بسیاری از مفاهیم مذهبی، به وسیله معنویت عصر جدید، مجدداً نام گذاری شده واحتمال داردکه به صورت رویکرد سطح خود محور به مذهب در آید. (ویلیام وست ،1383، 102) اما آنچه قابل ذکر است آنکه ؛ برخی به طور کامل نه تنها مذهب ،بلکه معنویت را نفی می کنند وآن را اموری فانتزی وگاه ساخته ی ذهن بشرمی دانندکه بسته به شدّت وابستگی به آن مفاهیم، قوت وضعف یا برجسته شده اند. در جواب چنین افرادی که قائلند معنویت وجود ندارد و نمی توان آن را اندازه گرفت و اصلاً قابل تحقیق نیست می توان گفت : که همین انتقاد درباره ی عشق نیز صدق می کند ، اما اکثر مردم مصراند که عشق حقیقت دارد ، مهم است و اثری عمده و حساس بر زندگی آنها می گذارد . معنویت دست کم برای اقلیت قابل توجهی از مردم جهان ، مهم و حیاتی است و حتی در جامعه ی صنعتی و فرا مدرن نیز ، بر خلاف انتظار از بین نرفته است . معنویت یکی از عناصر بسیار مهم زندگی مردم است ،هر چند تعریف آن برای آنها مشکل باشد . (ویلیام وست ،1383، 189) بشر با بکار گرفتن همه ی نیروهای ادراکی خود در زمینه ی علوم و معارف فلسفی ، حسی و تجربه ی شهودی و عرفانی ، تاریخی ، اخلاقی ، حقوقی و هنر و ادب، یک سلسله عقاید پیدا کرده و یک رشته مسلک ها و مکتبها ی نظری ، عملی و هنری پدید آورده است . که اگر چه از حیث تعداد متعددند ولی به منزله ی میوه های گوناگون یک باغ اند که هر کدام از طعم ، رنگ ، بو و مزه ی متفاوت با دیگری برخوردارند اما همگی محصول عالم طبیعت اند . قابل توجه اینکه تفکر مذهبی و اخلاقی به نوبه ی خود جوابگوی نیازهای مذهبی واقعی هستند و در برابر سایر جنبه های زندگی انسانی دارای نوعی استقبال می باشند و به همین دلیل ، می توان تصدیق نمود که راهنمایی ها یی که از طریق مذهب درباره ی زندگی و رفتارها ی انسانی ارائه می شود تنها عکس العملی ایدئولوژیکی از شرایط مادی زندگی نیست ، بلکه این ارائه ی طریق دارای کارکردهای دیگری است که با منطق وساخت زندگی مذهبی سروکاردارد.(گی روشه :،1380، 78) پس دراینجا درراستای رویکرد قرانی به مسئله ی امنیت ، تنها راه برقراری ارتباط با دین و تعالیم آن وآشنایی با زبان دین و بهره گرفتن از آثار و تاریخ باقیمانده ی آن برای نسل حاضر است . به عبارت دیگر برای تحقیق ، بررسی و شناسایی دین به صورت مستقل و دانش پژوهانه ، باید به آثار معتبر دینی مراجعه کرد. به همین سبب دراین تحقیق سعی شده تا با نگاهی دقیق تردرآیات قران کریم،کتاب آسمانی و وحیانی مسلمانان جهان، که به گفته خود آن " تبیان لکل شی " است حقیقت دین وتعالیم آسمانی آن بیش از پیش ودرتوان محقق مکشوف وظاهر گردد. ان شاء الله امید است که مورد بهره برداری نسل حاضر نیز قرار گیرد.

سکینه در قرآن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1389
  مریم فرهادی   محمد شعبانپور

سکینه که موضوع اصلی پایان نامه می باشد آرامشی است که در مواقف خاصی برقلوب مومنین نازل می شود . آن موارد خاص مواقعی می باشد که مومنین در نهایت ضعف و شکست می باشند و امکان غلبه ایشان بر دشمن تقریبا محال است . در اینجا خداوند سکینه ای به آنان عطا می نماید که به مدد آن می توانند ثابت قدم و استوار بمانند و امیدوار شوند تا حدی که بتوانند بر دشمن غلبه نمایند .

jتطورانسان ازمنظرقرآن وتجلی آن درکافی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1390
  مهری چوپانی   محمدرضا ابراهیم نژاد

محقق دراین تلاش به چند باور اساسی میرسد :اولا تطور وتحول بر اساس آیات واحادیث در انسانها رخداد میکند واین حقیقت ازجهت عقلی و وجدانی نیز قابل درک وپذیرش می باشدثانیاعامل مهم واساسی وجود این قابلیت درانسان ها همان فطرت ویا نوع سرشت آدمی است که با عباراتی همچون پذیرش امانت الهی ویا عهد الست به آن اشاره میشود مضاف بر اینکه انسانها هرچند از جهت استعداد ذاتی و شرایط پیرامونی بسیار متنوع هستند اما درنهایت آنچه تایین کننده سعادت و یا شقاوت هر فرد است تصمیماتی است که او در مدت زمان زندگی در دنیا گرفته و پیرو آن چگونه زیستنش را انتخاب کرده است بر اساس آموزه های الهی برای هر دو گروه جهت نیل به مقصود مورد نظر تسهیلاتی مهیا خواهد شد.

عیوب موجب فسخ نکاح
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1383
  احمد محسنی   محمدرضا ابراهیم نژاد

عیوب موجب فسخ نکاح، و جنبه های مختلف آن در فقه پویای اسلامی از نظر کتاب و سنت و نظرات فقهاء در طی یک مقدمه و سه بخش که هر بخش مشتمل بر چند فصل و مبحث و گفتار می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. بخش اول در چهار فصل به تعاریف و کلیات پرداخته. و در بخش دوم که شامل چهار فصل است به موجبات فسخ و انقسامات عیوب و عیوب مشترک میان زن و مرد و همچنین عیوب مختص هر یک از زوجین پرداخته است. بخش سوم مشتمل بر پنج فصل می باشد که بعنوان ملحقات مبحث عیوب، مواردی چون: خنثی یا دو جنسی بودن، مسئله زنا، حد زنا، احکام عیوب بعد از عقد، مبحث درمان و تاثیر آن در حق فسخ نکاح و در آخر انحصار یا عدم انحصار عیوب موجب فسخ نکاح را توضیح می دهد.

عیوب موجب فسخ نکاح
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1381
  ابراهیم رضایی   محمدرضا ابراهیم نژاد

ازدواج از مسایل مورد توجه اسلام است، اما اگر زن و مرد واجد شرایط لازم برای ادامه زندگی مشترک نباشند، آسایش و آرامش جسمی و روحی، که هدف اصلی ازدواج است، تأمین نخواهد شد. اسلام برای حل این مشکل، قواعدی را ارائه نموده که یکی از آن ها، فسخ عقد نکاح است. برای فسخ نکاح، صیغه مخصوصی انشا نمی شود و قبل از دخول، مهریه ای هم به زوجه تعلق نمی گیرد. شرایط خاصی مانند عدم مواقعه در طهر و یا حضور شاهد نیز برای فسخ لازم نیست. در فقه اسلامی، 10 عیب ذکر شده که وجود آن سبب جواز فسخ نکاح می گردد. جنون زوج، چه قبل از عقد بوده باشد و یا بعد از آن، و چه قبل از دخول باشد و یا بعد از آن، موجب حق خیار فسخ برای زوجه خواهد بود. "خصاء" و "عنن" هم موجب فسخ نکاح می شود. عنن به معنای ضعف آلت رجولیت از انتشار است. و چون این عیب، یک مرض مخفی است، فقها راه هایی را برای اثبات آن ذکر کرده اند. آخرین عیب اختصاصی مرد، "جب" است یعنی قطع آلت تناسلی به گونه ای که به اندازه حشفه باقی نمانده باشد. جذام عیبی است که موجب خیار فسخ برای مرد می شود به شرط این که در بدن آشکار باشد یا دو نفر عادل بر آن شهادت بدهند. برص یا پیسی هم موجب خیار فسخ خواهد بود. فقهای امامیه "رتق" و "قرن" را هم که مانع نزدیکی با زوجه می شود موجب خیار فسخ می دانند. "افضاء"، به معنای یکی شدن دو مسلک بول و حیض، و همچنین لنگی زیاد، زمین گیری و کوری هر دو چشم هم از موجبات خیار فسخ نکاح است. از نظر اکثر فقها، خیار فسخ به سبب عیب، فوری است و در صورت تأخیر، ساقط می شود. همچنین اگر تدلیس صورت گرفته باشد مدلس تعزیر می شود. از سوی دیگر، چون فسخ برخلاف مقتضای اصل است، به قدر متیقن اکتفا می شود و قابل تعمیم به بیماری های دیگر مانند ایدز نمی باشد

تقلید اعلم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1383
  امیرحسین رانا   محمدرضا ابراهیم نژاد

این رساله بعنوان تقلید اعلم مشتمل بر مقدمه و چهار فصل و خاتمه است که در مقدمه اهمیت موضوع تقلید اعلم را متذکر شدیم و در فصل اول این رساله بیان شده که معنی تقلید در لغت و اصطلاح فقهاء چیست که معنی لغوی تقلید قرار دادن قلاده به گردن دیگری است و در معنی اصطلاحی فقهاء اختلاف نظر داشته اند با بررسی اقوال در معنی تقلید قول حضرت علامه حلی و حضرت امام خمینی (ره) را با ادله به اثبات رساندیم که تقلید عبارت است از عملی که مستند به فتوی فقیه معین باشد. و مراد از اعلم در مسئله تقلید اعلم چیست. بیان کردیم که مراد از علم افقه بودن و اعلم به معنی اعرف به دقائق فقه و مبانی استنباط است و مراد از اعلم شخص دارای معلومات بیشتر نیست. در فصل دوم اقسام تقلید بیان شده که عبارتند از: 1- تقلید عرفی 2- تقلید شرعی و ادله جواز تقلید را ذکر و بررسی کردیم که عبارت اند از: 1- فطرت 2- سیره عقلاء 3- آیات قرآنی (آیت نفر و آیت سوال) 4-روایات پنج طائفه بودند که مجموعا قریب به 30 روایات را بااستدلال ذکر کردیم. این بحث ادلیه جواز تقلید به این خاطر بوده که بعضی ها چون قائل به عدم مشروعیت تقلید بودند و بر عدم مشروعیت تقلید ادله را اقامه کرده اند. در فصل سوم بررسی شده که آنچه ادله را مانعین تقلید ذکر کرده اند که عبارت اند از: 1-آیات 2-روایات 3-مقایسه اصول دین با فروعات و بعد از بررسی بیان شده که همه ادله مخدوش و نا تمام اند در فصل چهارم مسئله اشتراط اعلمیت در تقلید و عدم اشتراط اعلمیت در تقلید مورد بحث قرار گرفته در این مسئله علماء دو گروه اند بعضی ها فرمودند تعیینا تقلید از اعلم واجب است و در تقلید اعلمیت شرط است و بعضی ها فرمودند تقلید از غیر اعلم هم مجزی است و در تقلید اعلمیت شرط نیست.ادله اشتراط اعلمیت در تقلید را بیان کردیم که عبارت اند از: 1-اجماع 2-سنت 3-سیره عقلاء 4-دلیل اعتباری و بعد از بررسی به اثبات رساندیم که به جز سیره عقلاء هم ادله مخدوش بودند ادله عدم اشتراط اعلمیت در تقلید را بیان کردیم که عبارت اند از: 1-اطلاق ادله مجوزه تقلید 2-روایات ارجاعیه 3-سیره متشرعه 4-لزوم عسر و حرج 5-استصحاب و بعد از بررسی به نتیجه نهائی رسیدیم که همه ادله مخدوش بودند و نا تمام بودند در خاتمه نتیجه نهایی بحث را ذکر کردیم که فی الجمله تقلید از اعلم رجحان دارد.