نام پژوهشگر: محمدرضا بارانی

نگرش های شیعه پژوهی ویلفرد مادلونگ و تأثیر آن بر شیعه پژوهی سایر مستشرقان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام - دانشکده علوم اجتماعی 1387
  نفیسه شکور   محسن الویری

جهان هر روز مرحله ای تازه و فضایی جدید را تجربه می کند. این حال و هوای نو تنها خاص محیط های اجتماعی و علوم تجربی نیست، بلکه فضای دین و مذهب را نیز احاطه کرده است.در جریان این نو شدن، شیعه پژوهی نیز جایگاه ویژه ای یافته و توجه بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرده است. در این میان،آگاهی از دیدگاه پژوهشگران دنیای غرب در خصوص تشیع از آن جا که از بیرون به آن می نگرند جالب و در عین حال می تواند یاری گر شیعه پژوهان حقیقت-طلب باشد، چراکه به یقین بررسی عادلانه و منطقی آراء و نظرات گوناگون می تواند در نهایت حقیقت راستین را به مرحله ظهور و بروز برساند. باید گفت در قافله مستشرقان شیعه پژوه،ویلفرد مادلونگ به سبب سابقه کاری و آثارش، برجسته و موردتوجه است. لذا نگرش های شیعه پژوهی وی و تأثیر آن بر شیعه پژوهی سایر مستشرقان، محل توجه رساله حاضر واقع شده و این پژوهش در پی فهم چیستی دیدگاه وی درباره تشیع (با تکیه بر شیعه اثنی عشری) و چگونگی روش کار او در این حوزه است.از آن جا که پژوهش حاضر به روش اکتشافی عمل می کند؛ لذا فرضیه ای برای آن تعریف نشده است.گفتنی است برای دست یابی به خواسته ها و اهداف این رساله، مدخل های نوشته شده به وسیله مادلونگ در دائره-المعارف اسلام، و برخی دیگر ازآثار وی ترجمه و مورد بررسی و نقد واقع شد.آن چه در نهایت می توان گفت این است که وی درباره موضوعات مختلف مرتبط با تشیع اثنی عشری به شیوه ای علمی و غیرمتعصبانه به بررسی و بحث پرداخته و اطلاعات ارزشمندی ارائه نموده؛ البته در برخی موارد با نادیده گرفتن مسائل مهم، دچار اشتباه شده و مطالبی نادرست را به رشته تحریر درآورده است.به هر حال ،علی رغم تحقیقات به نسبت گسترده مادلونگ درباره شیعه اثنی عشری، در نهایت نمی توان به چهارچوب مشخصی درباره دیدگاه وی در رابطه با تشیع دست یافت. ولی باید گفت که این دانشمند آلمانی تبار با تلاش ها و تحقیقات ارزنده خود درباره اسلام و تشیع نقش مهمی در شناساندن تاریخ اسلام و مذاهب اسلامی ایفا کرده است

تصویر سیاسی پیامبر در آثار ویلیام مونتگمری وات
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ 1389
  رضوان دیانی نجف ابادی   علیمحمد ولوی

گسترش مطالعه و پژوهش درباره اسلام ،پیامبر اسلام و اندیشه های متعالی آن از سوی خاورشناسان، پدیده ای است که امروزه به ویژه در نیم قرن اخیر با آن مواجه ایم و گسترش دپارتمان های مطالعات اسلامی و مراکز و موسسات اسلام شناسی در غرب از نمودهای آن می باشد. این همه حاکی از تأثیرگذاری این دین و اندیشه های آن در سطح گسترده وجهانی است. از این روآشنائی با دیدگاه خاورشناسان درباره اسلام بویژه شخصیت پیامبر اسلام برای هر پژوهشگر مسلمانی مفید و ضروری است. در این تحقیق، دیدگاه یکی از بزرگترین اسلام شناسان انگلیسی زبان معاصر بنام ویلیام مونتگمری وات درباره شخصیت سیاسی پیامبر(ص) و روند تغییراتی که این دیدگاه در دوره های مختلف زندگی او داشته، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. دستیابی به ویژگی های اندیشه های سیاسی دین اسلام وارزیابی مثبت از عملکرد سیاسی پیامبر اسلام از نگاه یک خاورشناسان مسیحی که همواره در آثار خود نگاه غیردینی داشته، مهم و قابل توجه است. در این تحقیق کلیه آثار وی که به گونه ای به معرفی شخصیت سیاسی پیامبر(ص) پرداخته اند با رویکردی سنخ شناسانه به شیوه توصیفی- تحلیلی در سه محورمورد مطالعه قرار گرفته است؛ 1) محور اندیشه های کلان سیاسی پیامبر که به هدف و غایت حکومت از نگاه پیامبر پرداخته و مسائل مهمی چون جنگ و صلح و جهاد در اندیشه سیاسی پیامبر اسلام در آثار وات مورد بررسی قرار گرفته است. 2) محور سیاست های اجرائی پیامبر که به شیوه تشکیل حکومت و ابزارهای حکمرانی و سیاستگری پیامبر در جامعه می پردازد. 3) در محور سوم سایر عوامل تأثیرگذار در اندیشه سیاسی پیامبر در آثار وات بررسی شده و مسائلی مانند نقش مردم و احزاب و گروه های مختلف درحکومت پیامبر مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت پس از بررسی آثار مکتوب و مصاحبه های وات و سیر تحول و تغییرات آن می توان به ارزیابی مثبت وات از سیره سیاسی پیامبر دست یافت و باید گفت که از دیدگاه مونتگمری وات، مستشرق مسیحی اسکاتلندی، پیامبر اسلام سیاستمداری موفق و خیرخواه بوده و می تواند الگوی مناسبی برای بشریت در تمامی عرصه ها باشد.

پیدایش ، شکل گیری و رشد شیعه از دیدگاه اسلام شناسان اروپایی ( با تاکید بر شیعه ی امامیه اثنی عشری )
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ 1388
  کبری نصرالهی   علیمحمد ولوی

نگاه افــراد غـــیر مسلــمان به مســلمانان همـــــیشه از ســر کنـــجکاوی و بــررسی یک " واقعیت خارجی " که در جهان پیرامون آنها وجود داشته است ، می باشد . به نظر می رسد که آنان عمدتا ، مسلمانان و تاریخ اسلام را به عنوان یک حقیقت موجود در جهان ، بررسی نکرده اند ، بلکه مانند جهانگردانی بوده اند که به مکانی تاریخی و دارای آثار شگرف باستانی وارد شده اند و در نزد خود شروع به تجزیه و تحلیل این تمدن کرده اند. تمدنی که مختصری از آن در پیش رویشان نمایان بوده است وآنها در حالی که از عظمت آن دچار شگفتی شده اند ، افکاری را از تخیل خود همراه با قراینی که درستی علــت آنها را درک نمی کنند ، با هم ترکیب کرده و تحلیلی ارائه می دهند ، تحلیل و تفسیری که می تواند کنکاشی غیر علمی و غیر حقیقی از واقعیت موجـــود باشد . اما با این حال شــکی نیست که در دهکده ی جهانی امروز هــمین تحلیل ها و تفسیرها می تواند زیربنای روابط ملل مسلمان با غـیر مسلـــمان باشد . علی الخصوص اینکه این تحلیل ها وتفسیرها از آنجایی که مشمول قاعده ی نگاه از بـــیـــرون هســتند ، به چــــیزهــایی تــوجه می کنند که ما به عـــنوان مســـــــلمان به آنـهــا بی توجــهیم . ما به عنوان مسلمان به هر حال یک نگاه " درون دیــنی " به مــسائل داریم و در نتیجه بسیاری از تفاوت ها و اشکالات را نمی بینیم . حال آنکه کسانی که از یک فرهنگ و دین و آیین دیگر می آیند به راحتی متـوجه این مسائل می شوند و در پی کشف عــــلل وعوامل آن می روند و سعی می کنند که توجیهی منطقی برای آن مسائل بیابند که ما به راحتی و بدون پشتوانه ی توجیهی آن را پذیرفته ایم . این شاید بدان دلیل باشد که افراد به هر دینی که معتقد باشند - چه آنهایی که به مسیحیت معتقدند و چه ما که به اسلام پایبندیم - تا وقـتی که در محدوده ی اعتقادات و باورهای خود بحث می کنند ، خیلی چیزها را بدون دلیل می پذیرند . اما به محض اینکه از این دایره خارج می شوند و سراغ دین طرف مقابل می روند انتظار دارند همه ی حرف ها و اعــتقــادات و باورهایشان ، قابلیت اثبات داشـته باشد یا به هر حال تمام قواعد استدلال پذیری بر آنها حاکم باشد این همان چیزی است که ممکن است افراد یک فرقه یا گروه و یا مذهب را نسبت به تحلیل ها و نظریات دسته ی مقابل بدبین کند و باعث شود که آنان انگ عناد و لجاجت و تعصب به تفسیرهای آنان بچسبانند. شیعه شناسی و شیعه پژوهی از جمله مواردی است که در سالهای اخیر بعد از پیروزی انقلاب 57 در ایران و قدرت گرفتن برخی گروه های شیعه در برخی نقاط دیگر ، در غرب روندی رو به تزاید داشته است . البته پررونق شدن این کار و افزایش در آمد از طریق تحقیقات در این زمینه ، اثرات نامطلوب خود را بر آن گذاشته و باعث افت علمی این تحقیقات و بازاری شدن آنها در غرب شده است . افراد نادری هستند که کارهایی قابل توجه و عمیق در این زمینه ارائه می دهند . در حالی که اکثرا توجهشان معطوف مسائل روز و اسلام سیاسی یا جایگاه زن در فرهنــــگ اسلامی و از این قــبیل موضوعات است و به بیشتر رویداد های روز نظر دارند . درواقع باید گفت که هنوز دوره ی پر شکوه و مستدل و مستند اسلام شناسی به طور اعم و شیعه پژوهی به طور اخص ، به قرون قبل علی الخصوص قرن نوزده و اوایل قرن بیستم که شاهد ظهور اسلام شناسانی نامی و محقق بوده است ، تعلق دارد . محققانی که پایه ی اساسی بسیاری از تحقیقات و تفسیرهای پژوهشگران نوین به نظریات و تحلیل های آنان بر می گردد ، بی شک آشنایی با این گروه از اسلام شناسان که نظریاتشان زیر ساخت گفتمان های نوین اسلام پژوهان معاصر غربی است ، اولین گام در جهت آشنایی با دیدگاه های بیرونی در این زمینه است. متاسفانه غرب ، بیشتر مطالعات خود در زمینه تشیع را در عرصه های اجتماعی انجام داده است. به همین دلیل در غرب عمدتا اعمال و رفتار شیعیان به عنوان مبانی نظری مکتب آنان تلقی شده است که همین امر موجب شده مطالعات آنان دارای نقاط ضعف متعددی باشد . اما مسلما پاسخ دادن به خطاهای علمی تنها از طریق پرداختن و تحلیل و تجزیه نوع نگاه کنکاش گر امکان پذیر است تا از این طریق درستی یا عدم درستی نظریات آنان مشخص شود . کاری که با کمال تاسف یا انجام نمی شود و یا در صورت انجام ، فاقد رویکرد عالمانه و روحیه و نهج علمی است ، که همین امر مزید بر انفعال شیعه در عصر کنونی و استمرار عدم شناخت صحیح غرب از تشیع می شود . برخی پژوهشگران غربی تشیع را به مثابه " مجموعه ای از رویدادهای ناگهانی در جامعــه اسلامی " مورد بررسی قرار می دهند و به بخش شیعـــه از مجموعه ی پیکره ی امت اسلامی به عنوان بخشی که در طی زمان و به دنبال حوادث و تحولات اجتماعی معین که موجب شکل گیری و سپس رشد و توسعه ی تدریجی این جریان فکری و مذهبی خاص شده است ، می نگرند . این گروه در پی اثبات عقیده ی خود ، وقایع و تحولاتی را که به پیدایش ، شکل گیری و رشد این پدیده و تولد این جریان فکری منجر شد ، مورد بررسی قرار می دهند و علل و عواملی چند را در این زمینه بر می شمارند . جمع آوری عقاید و نظریات این محققین در این زمینه در یک مجمـــوعه ، فارغ از حب و بغض ها و پیش داوری ها و یا درج علایق ایمانی و جبهه گری های متعصبانه شاید راهی ، فرا روی کسانی باشند که قصد دارند از طریق آشنایی با این نظریات و آراء ، در صدد رفع اشتباهات و تحلیل های نادرست و دلایل آنان برآیند . بدیهـی است که عنایت به چنین تحقیـــقی درباره ی کل اسلام شناسان و آثارشان ، مـجالی به مراتب بیش از این و بـــضاعتی به مراتب فراتر از بنیه ی علمی نگارنده می طلبد که امید است با توجه به ضرورت و اهمیت چنین تحقیقاتی ، دیگر کسان به این امر همت گمارند .

سیر تاریخی زیارت امام حسین (ع) تا پایان عصر عباسی، اقبال مسلمانان و واکنش حکومت ها
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1385
  سلمانعلی فیاضی   محمدرضا بارانی

رساله حاضر با عنوان (سیر تاریخی زیارت امام حسین تا پایان عصر عباسی، اقبال مسلمانان و واکنش حکومت ها ) در یک مقدمه، چهار فصل و نتیجه گیری کلی از مباحث تهیه و تنظیم گردیده است. مقدمه حاوی مطالبی چون: بیان موضوع، سوال های اصلی و فرعی، پیشینه تاریخی موضوع، اشاره ای به تحقیقات انجام شده در این زمینه ضرورت و اهداف تحقیق و نیز توضیح کلمات و واژه های کلیدی در ارتباط با موضوع می باشد. زیارت ائمه اطهار(، خصوصاً امام حسین(ع) ، یکی از آموزنده ترین و سازنده ترین مکاتب است، زیرا امام حسین(ع) ، از افرادی است که در تمام ابعاد کمال وجودی انسان، الگو و نمونه است. حضور در حرم مطهر آن حضرت و زیارتش، نوعی تجدید عهد و پیمان با اوست. ائمه معصومین(ع) پس از امام حسین(ع) در هر فرصتی دستور زیارت قبر آن حضرت را داده اند. در این پژوهش، روند تاریخی زیارت امام حسین(ع) تا پایان عصر عباسی، با هدف بازشناسی سیره پیشوایان در قبال آن حضرت، و بازشناسی جایگاه و منزلت زیارت مورد بررسی قرار گرفته است. عالمان شیعه و اهل سنت، بر اساس آیات قرآن و روایات، بر زیارت پیامبران و صالحان تأکید کرده اند، و با فضیلت ترین زیارات را زیارت امام حسین(ع) دانسته اند. بررسی تاریخی نشان می دهد که زیارت قبر آن حضرت، با انتشار خبر شهادت ایشان، آغاز گشت و عبیدالله بن حر جعفی و جابر انصاری اولین زائران قبر آن حضرت بودند. نقش تبلیغی و توصیه های ائمه اطهار(، با وجود کارشکنی های امویان و عباسیان، در افزایش تعداد زائران و توجه آنان به مزار امام حسین(ع) موثر بود. در دوره های اول و دوم عباسیان، سیر تاریخی زیارت امام حسین(ع) فراز و فرود فراوانی داشت. در اوائل حکومت عباسیان، زائران آزادانه به زیارت قبر آن حضرت می رفتند، ولی با تثبیت حاکمیت و قدرت عباسیان، زیارت کربلا با موانع فراوانی مواجه شد؛ حتی چندین بار قبر امام حسین(ع) مورد هجوم قرار گرفته و ویران گردید. ولی در عصر سوم و چهارم عباسی، با قدرت گرفتن حکومت های شیعی مانند آل بویه، و نیز تشویق بزرگان و علمای دین مانند سید مرتضی، زیارت بارگاه حسینی( رونق یافت و زائران از هر سو به کربلا مشرف می شدند. حاکمان آل بویه به تعمیر و توسعه حرم حسینی پرداختند و سفر شیعیان را به کربلا تسهیل نمودند؛ گرچه وجود اختلافات فرقه ای، در کاهش تعداد زائران در برخی از سال های این دوره نیز موثر بود.

بررسی مناسبات پیامبر(ص) با قریش
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ 1392
  مهناز مقدسی   شهلا بختیاری

چکیده 13 سال دعوت پیامبر(ص) در مکه، صحنه ای متفاوت از مناسبات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را میان ایشان و مکیان در پی داشت. این دعوت به گونه ایرقم خورد که پیامبر(ص) سعی داشت تا مکیان را به طور مداوم در مسیر پیام های قرآنی قرار دهد و نیزپیام های ایشان در بعد اقتصادی نیز به گونه ای بود که با آنچه مکیان در طول سالها به مردم تحت عنوان سنت های اقتصادی القاء کرده بودند متفاوت بوده و آن را به چالش جدی کشاند. در بعد مناسبات فرهنگی ارزش های فرهنگی که در قالب مفاهیم قرآنی توسط پیامبر (ص) ارائه می شد نیز با ارزش های فکری، دینی و نیز فرهنگی موجود در میان قریش تفاوت فاحش داشت که این بعد از مناسبات همچنین به تقابل پیامبر(ص) و قریش منجر شد. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به این سوال پاسخ داده می شود که مناسبات پیامبر(ص) و قریش چگونه بوده است؟ میان پیامبر(ص) و قریش مناسباتی از بعد فرهنگی- دینی، اجتماعی و اقتصادی دیده می شود. آنچه که از این پژوهش حاصل می آید این است که پیامبر(ص) با استفاده از روش های گوناگون چه در بعد سیاسی- اجتماعی چه بعد فرهنگی و چه اقتصادی وارد مناسبات با مکیان می شود. واژگان کلیدی: پیامبر(ص)، مناسبات، قریش، عهد مکی

ابن العلقمی فی میزان التاریخ
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1384
  محمد عیدان العبادی   نعمت الله صفری فروشانی

چکیده ندارد.

تصویر جغرافیای قاهره در منابع جغرافیایی قرن 5 تا 8 ه . ق
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ 1392
  سیده طاهره حسینی   فاطمه جان احمدی

تاسیس و شکل گیری قاهره به عزیمت جوهر صقلی امیر نامدار فاطمیان به مصر بر می گردد . ( 358 تا 363 هجری قمری ) به دلیل اهمیت مصر و تاسیس این شهر فاخر بسیاری از جغرافی نگاران و رحله نویسان بخش مهمی از کتاب خود و اطلاعاتشان را به توصیف قاهره اختصاص داده اند . تنوع منابع جغرافی نگاری و سفر نامه های موجود از قرن پنجم تا هشتم هجری قمری و تعدد توصیف و تعاریف این نویسندگان موجب شده است که پژوهش حاضر در صدد باشد تصویری روشن از وضعیت جغرافیای قاهره با تاکید بر منابع تاریخی ارائه دهد و به دنبال پاسخ این سوال باشد که جغرافی نگاران و سیاحان از قاهره چه تصویری ارائه کرده اند . روش پژوهش در این تحقیق مبتنی بر روش تاریخی بر بنیاد توصیف و تحلیل داده های تاریخی است .

انعکاس جنگ های شام و روم در عصر حمدانی در منابع اسلامی قرن چهارم تا هفتم هجری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ 1392
  فاطمه معتمد لنگرودی   فاطمه جان احمدی

دولت حمدانی( 292 - 394 ه.ق ) در زمره ی دولتهای شیعی صاحب نامی است که مقتدرانه بر بخش مهمی از سرزمین های اسلامی در سرحدات و ثغر شام حکم راند . غزوات و جهادهای مکرر آنان با بیزانسیان صلیبی موجبات شهرتشان در تاریخ شده است. تحرکات نظامی و مناسبات سیاسی دولت حمدانیان از چشم تیزبین مورخان بدور نمانده است و بسیاری از مورخان به ثبت این تحرکات نظامی اقدام نموده اند. از این رو خواست این پژوهش یافتن پاسخ این سوالات اساسی است که جنگ های شام و روم در عصر حمدانیان چگونه در منابع تاریخی قرن چهارم تا هفتم هجری انعکاس یافته و زمینه های این جنگ ها در عصر حمدانی چه بوده است؟ و سرانجام اینکه پیامدهای این نبردها از منظر مورخان چه بوده است ؟ نتایج تحقیق نشان داد که مورخان نسبت به تحولات عصرحمدانی بی تفاوت نبوده اند و با رویکردی مثبت نسبت به آل حمدان از جنگ هایشان با بیزانسیان با عباراتی چون غزوه ، جنگ های صلیبی ، جهاد مقدس یاد کرده اند و زمینه های آن را برشمرده اند و از پیامدهای سیاسی ، اجتماعی _فرهنگی و اقتصادی این جنگ ها به تفصیل یاد کرده اند . روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی _ تحلیلی متکی بر منابع تاریخی قرون چهارم تا هفتم هجری است که درخلال این منابع به بررسی دیدگاه مورخان در باب جنگ های شام و روم پرداخته می شود.

مطالعه ی تطبیقی نقش فرهنگی زنان در عصر صفویه و قاجار براساس سفرنامه های اروپایی (نقد و بررسی)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه معارف اسلامی قم 1393
  مرضیه سلیمانی   علیرضا واسعی

سفرنامه نویسان اروپایی براساس نگاه بیرونی در خصوص نقش فرهنگی زنان عصر صفویه و قاجاریه نقش هایی را متصور گشتند که گوناگون یا متفاوت با تاریخ سیاسی ایران است، لذا نقش های گوناگون زنان در عرصه های مختلف فرهنگی و تطبیق این امور در دو عصر مذکور مهم می نماید. شناخت نقش زنان در پدیده ی مهم فرهنگ و تأثیرگذاری آنان در توسعه و انتقال فرهنگ در مطالعات اجتماعی قوت یافته ی حال حاضر می تواند راهگشا باشد. زنان ایرانی که در عرصه های مختلف زندگی هم چون مردان می کوشیدند، در عرصه گسترش فرهنگ و آیین های اجتماعی و ماندگاری و انتقال آن ها نقشی به سزا داشته اند. این نقش ها در اجزای مختلف و مهم فرهنگی نظیر آداب و رسوم که در دو شاخه ی مجزای ملی و مذهبی قابل تفکیک است و بررسی مواردی نظیر حضور و نقش زنان در برپایی جشن های ملی و مذهبی، سوگواری مردمی و مذهبی و روابط اجتماعی آنان می تواند بازگو کننده ی نقش بانوان ایرانی در انتقال و حفظ هویت ملی و مذهبی باشد. همچنین پژوهش در موارد برجسته ای نظیر علم، باور و هنرهای مختلفی که در این سرزمین مورد توجه زنان بوده، می تواند نقش فرهنگی زنان را در این عرصه های مهم بازگو می نماید. پژوهش حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و مقایسه ای به این نتیجه دست یافت که زنان دو عصر مذکور با توجه به رویکرد سفرنامه نویسان و شرایط اجتماعی یکسان نقش های مشابه و یکسانی را در اجزای گوناگون فرهنگی با گسترش بیشتر و اندکی تفاوت در زمینه ی علم در عصر قاجار ایفاء نمودند و موجب انسجام و گسترش هویت ملی و مذهبی گردیدند. کلید واژه: سفرنامه های اروپایی، زنان، نقش فرهنگی، آداب و رسوم.

تأسیس و گسترش مدارس کرمان در دوره محمدرضاشاه
پایان نامه دانشگاه الزهراء علیها السلام - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ 1393
  الهام امیری   اسماعیل حسن زاده

چکیده عنوان پژوهش حاضر «تأسیس و گسترش مدارس کرمان در دوره محمدرضا شاه» است، که با توجه به ماهیت رشته تاریخ از نوع پژوهش «توصیفی- تحلیلی»، بر مبنای روش کتابخانه ای است. با مراجعه، مطالعه و بررسی منابع و پژوهش های تاریخی، اسناد و مدارک آرشیوی، نشریات اعم از روزنامه و مجله مطالب مورد نیاز گردآوری و سپس به تدوین و تجزیه و تحلیل آن ها پرداخته شده است. اطلاعات مذکور پاسخ گوی سه سوال است : 1-فضاها و امکانات مدارس کرمان در دوره محمدرضا شاه چه بوده است؟ 2-معلمان کرمان در دوره محمدرضا شاه چه خاستگاه و پایگاه اجتماعی داشته اند؟ 3-تجدد چه تأثیری بر مدارس کرمان داشته است؟ دولت نوین نیازمند تغییر و تحولات گسترده بود. که در این دوره به وضوح خود را در عرصه های مختلف نمایان ساخته است. در دوره محمدرضا شاه نیز این روند ادامه یافته است و دولت نوین به شکل های متفاوت خود را نشان داده است. از جمله این اشکال باید به تغییرات عمده در شاخص های مهم جامعه اشاره کرد. یکی از این شاخص ها تغییر در آموزش و پرورش کشور بوده است. که باعث تأسیس و گسترش مدارس به سبک جدید در سراسر کشور شده است.در این چرخه تحول، عوامل تأثیرگذاری را می توان برشمرد که در ایجاد و گسترش مدارس نقش عمده ای داشته اند. در شهر کرمان نیز این مهم یعنی هدف اساسی و عمده دولت محمدرضا شاه مبنی بر تغییر تحولات عمده کشور در عرصه آموزش و پرورش باعث تآسیس و گسترش مدارس بسیاری شده است. در واقع رشد افزون فضاها و امکانات مدارس کرمان در دوره محمدرضا شاه، خاستگاه و پایگاه اجتماعی بالای معلمان همچنین تأثیر تجدد بر ورود عناصر مدرن به مدارس شهر و تغییر دیدگاه معلمان کرمان از جمله عوامل فرضی شمرده می شوند که پژوهش حاضر در مقام تبیین آن مهم است تا اقتضائات و پیامد های آن را به آزمون بنشیند و پاسخ مناسب را بیابد. یکی از پیامدهای زندگی جدید، تأسیس مدارس به سبک جدید بود که با ایجاد حکومت مقتدر در اقصی نقاط کشور از سوی دولت به آن توجه و اهتمام ویژه شده است.در این برهه زمانی در شهر کرمان مدارس گوناگونی تأسیس شده است که هر کدام بر اساس فرضیات موجود مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. از آنجا که مدارس و به طور کلی تر آموزش و پرورش یکی از ارکان مهم جوامع است؛ لذا بررسی مدارس کرمان در دوره مذکور مورد انتخاب قرار گرفته است تا با اطلاع از آنها تفاوتها و تشابهات شناسایی گردد و در برنامه ریزی های آینده بکار آید. تا شاید کمک شایانی به نظام تعلیم و تربیت شده باشد. آنچه نگارنده را احساس مسئولیت داد تا در این مهم قدم بردارد، مشاهده و گسترش و بالندگی سریع آموزش و پرورش کرمان بود. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بخشی هم به صورت میدانی به تأسیس و گسترش مدارس کرمان در دوره محمدرضا شاه پرداخته شده است. و در پایان به این نتیجه دست یافته شده است که در بحث فضاها و امکانات مدارس و ورود عناصر مدرن به این مراکز عوامل فرضی پژوهش مثبت ارزیابی می شوند. واژگان کلیدی : تاسیس، مدارس کرمان، محمدرضا شاه

رویکردهای شیعی صفویه به علوم اسلامی و پیامدهای آن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه معارف اسلامی قم 1393
  زهرا رضایی   علی رضا واسعی

رشد علوم اسلامی در دوره صفویه براساس توجه و گرایش شاهان صفوی به علوم اسلامی بوده است. شاهان صفوی در پی استقرار و استمرار دولت شیعی، مناسب دیدند که توجه به علما و علوم اسلامی را در اولویت قرار دهند و دریافتند که با توجه به این موضوع بهتر می توان به اهداف خود در راستای تثبیت حکومت گام برداشت. دولت صفوی از طریق توجه به علما و نهادهای آموزشی به این هدف خود رسیدند. این مطلب را می توان از توجه به علما در غالب برگزاری جلسات با آنان، همراهی در سفرها، پرسیدن سوال های علمی از آنان، دادن شهریه و .... فهمید و همینطور این رویکرد را می توان از توجه شاهان به مدارس و دستور به تدوین کتاب های شیعی دریافت. وضعیت علوم متاثر از رویکردهای شیعی در جامعه دچار تغییر و تحول شد و دگرگونی های زیادی را در این مسیر طی کرد. با این رویکرد بود که علوم اسلامی در جامعه رواج پیدا کرد و بنابه نیاز جامعه در هر مقطع از صفویه دسته ای از علوم مورد توجه قرار می گرفت. در مقطعی سمت و سو به سوی علوم عقلی و در مقطعی به سوی علوم نقلی بود.مجموعه این عوامل رویکردهای شاهان به علوم اسلامی را نشان می داد. این رویکردها پیامدهایی نیز داشت که می توان به رشد اخباری گری، مبارزه با عقل گرایی، مبارزه با تصوف و دیگر موارد اشاره کرد. در این پایان نامه از روش توصیفی-تحلیلی برای بیان وقایع استفاده شده است و سعی شده است که در کنار توجه به وقایع تاریخی به تحلیل آنها نیز پرداخته شود.