در طبقه بندی علوم در بین مسلمانان، از دانشی با نامعلم الحیل (متفاوت از حیل فقهی یا حیله های شرعی)، یاد می شودکه معمولاً در آخرین رده بندی از شاخه های علوم تمهیدی یا تعلیمی جای گرفته است. «علم الحیل» یا اختصاراً «حِیَل» (جمع کلمه حیله به معنای شگرد)، یکی از شاخه های علوم در بین مسلمانان بود که موضوع آن بررسی ساختارو ساختن اسباب شگفت انگیز و ماشین های سودمند بوده است. در این علم عملاً از انواع ماشین ها، اعم از ظروفی که برای تفریح و سرگرمی پادشاهان ساخته می شد، فواره ها، دستگاه های خودکار ابتکاری، دستگاه های بالا برنده آب، تلمبه ها و دستگاهای مکش آب، آسیاب های آبی وبادی و انواع ساعت های مکانیکی و آبی و ... بحث می شد. این پژوهش، ضمن تبیین مفهوم علم الحیل در بین مسلمانان و بررسی آثارو دستاوردهای آنان در این زمینه، قصد دارد تا سیر تحولات این شاخه از علوم کاربردی را در میان مسلمانان بررسی کند. شایان توجه است که این علم در میان مسلمانان حتی در دوره رکود علوم اسلامی، مورد توجه جدی بوده و رونق قابل توجهی داشته و دستاوردهای مثبت فراوانی عرضه کرده است . برخلاف تصور عده ای که تلاشهای مسلمانان را در علم الحیل، در ساخت ماشین های تفریحی بدیع و ابتکار آمیز محدود دانسته اند، مسلمانان به ساخت ابزارها و ماشین های سودمند و کاربردی توجه می کرده اند.

شهر رشت مرکز شهرستانی به همین نام و مرکز استان گیلان در شمال ایران است. این شهر به واسطه موقعیت ممتاز جغرافیایی، از نظر سیاسی، تجاری و اقتصادی ناحیه ای متمایز در جلگه گیلان به شمار می-آمده است. تا دوره صفویه رشت جزو بیه پس (گیلان غربی) با مرکزیت شهر فومن بود. در این دوره با انتخاب شهر رشت برای مرکزیت ولایت گیلان توسط شاه عباس صفوی این شهر رو به توسعه نهاد و گوی سبقت را از دیگر رقبای خود نظیر لاهیجان و فومن ربود. پس از آن با انعقاد قراردادهای متعدد تجاری بین ایران و دولتهای خارجی خصوصاً روسیه، رشت به عنوان یکی از مهمترین شهرهای تجاری ایران در دوره صفوی و قاجار درآمد. رشت در این ایام به سبب مرکزیت در کرانه های جنوبی دریای خزر به دارالمرز معروف شد. این شهر دوران پر فراز و نشیب و رو به رشدی از آغاز شکل گیری تا پایان دوره قاجاریه طی کرده است. برخورداری از عوامل مطلوب جغرافیایی و تأثیر این عوامل در شکوفایی اقتصادی عامل مهمی در توجه و تصرف رشت توسط دولتهای خارجی به ویژه روسیه بود. این پژوهش با استفاده از منابع مختلف تاریخی و جغرافیایی و به روش تاریخی– تحلیلی انجام شده است. مبنای تحلیل داده های تاریخی در این پژوهش، بررسی عوامل طبیعی و انسانی و تأثیر آنها در رویدادهای تاریخی است. با استفاده از این روش مشخص شد که بخش زیادی از موقعیت ممتاز فرهنگی و اجتماعی رشت که در دوره قاجار دروازه اروپا و از مهمترین شهرهای تأثیرگذار در تاریخ جدید ایران به شمار می ر فت متأثر از موقعیت جغرافیایی و قرار داشتن رشت بر کرانه جنوبی دریای خزر در همسایگی با روسیه بوده است.

معرفت به سرگذشت تاریخی مناطق به واسط? شناسایی جغرافیای منطقه و کندو کاو در اعلام جغرافیایی آن که بسا در طول تاریخ دچار نسیان و یا دگرگونی گشته اند، امکان می یابد. دگرگونی ها گاه در تحول معنایی واژگان و گاه در تحول زبانی بوده اند. شناسایی جغرافیای منطق? طبرستان برای فهم دقیق تر تاریخ آن، ضرورت پژوهش پیرامون منطق? ذکر شده را در تواریخ محلی، ایجاد کرده است. با توجه به کمبود اطلاعات جامع و فقدان فرهنگهای موضوعی در باب ناحی? طبرستان، تهی? فرهنگنام? اعلام جغرافیایی این منطقه ضروری می نماید. هدف از این تحقیق، شناسایی اماکن جغرافیایی طبرستان بوده و به این منظور اعلام جغرافیایی به شیو? فرهنگنامه و به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. با توجه به جایگاه ممتاز کتاب تاریخ طبرستان در مطالعات تاریخی ایران و نظر به این که شاخص ترین و قدیمی ترین اثر نگاشته شده در تاریخ این منطقه است، اعلام جغرافیایی طبرستان در قرن هفتم، از کتاب تاریخ طبرستان تألیف ابن اسفندیار، استخراج شده و بر اساس تاریخ نوشته های محلی و کتب جغرافیایی و تواریخ دودمانی و تواریخ عمومی قرون نخستین تا قرن هفتم هجری و منابعی که در قرون پس از نگارش تاریخ طبرستان تألیف شده اند، واژه شناسی، حدود جغرافیایی اماکن و موقعیت کنونی آن ها، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که برخی از اعلام جغرافیایی، خاص کتاب تاریخ طبرستان است و در تاریخ نوشته های جغرافیایی و محلی پیش از قرن هفتم و پس از آن ذکر نشده است. در مواردی، رسم الخط های متعددی از یک مکان ارائه شده است اما تصریحی بر دلالت آن بر یک جایگاه نشده است و همچنین، جای نام ها، در طی دوره های متعدد با تغییرات زبانی همراه بوده اند و در منابع با تلفظ رایج درآن دوره ذکر شده اند.