چکیده اهمیت تبیین مفاهیم الهیاتی در مسیحیت به عنوان یکی از ادیان بزرگ جهان و همچنین لزوم بهره-گیری از آن در عرص? مطالعات تطبیقی در زمین? مفاهیم الهیاتی بر کسی پوشیده نیست. پایان نام? حاضر را شاید بتوان مدخلی دانست برای ورود به قلمرو مضامین الهیاتی. در فصل نخست این اثر یک بررسی اجمالی از تاریخ الهیات مسیحی با رعایت تقدم و تأخر زمانی بعمل آمده است و در هر کجا که با عاملی مواجه شده ام که باعث ایجاد برخی مفاهیم الهیاتی جدید شده و یا چرخشی در معنای مفاهیم پیشین به وجود آورده، در حد بضاعت علمی و مطالعاتی آنرا مختصراً شرح داده ام. در مقدمه، توضیحی در باب یونانی مآبی آمده که نشان می دهد کمی پیش از آغاز مسیحیت، یونانی مآبی سبب شد بسیاری از مفاهیم از فرهنگ و فلسف? یونانی به عالم یهود راه یابند و از آنجا راه خود را به سوی مسیحیت هموار ساخته و الهیات مسیحی را نیز دستخوش تغییر کنند چنانکه امروزه محققان بر این باورند که اناجیل به زبان یونانی به نگارش درآمده اند. در فصل اول، توضیحی در باب متفکران مسیحی آمده است، از خود عیسی(ع) گرفته تا آباء کلیسا و پدران رسول و عالمان الهیات و غیره. علاوه بر این در باب شکل گیری مسیحیت رسمی، نگارش اناجیل، و آغاز راست کیشی مسیحی، اعتقادنامه ها، مجادلات و شوراها نیز توضیحاتی را می توان در آن یافت. برخی از مفاهیم و مضامین و اصطلاحات مهم هم توضیح داده شده اند. به ترتیب تاریخی، برخی قرون میلادی را که احساس می شود اتفاقات الهیاتی مهمی در آنها رخ داده شرح داده ام. اشاره ای به قرون وسطی و این امر که فلسفه را خادم? الهیات می دانستند شده و به مناسبت، در باب فِرَق انحرافی و آنچه مسیحیت راست کیش آنرا بدعت می نامد مباحثی مطرح شده است. پس از قرون وسطی نوبت به عصر نوزایی می رسد که به آن اشاره شده و نیز در باب نوزایی میسحی و نهضت اصلاح دینی مطالبی آمده است. بعد از دور? نوزایی عصر جدید آغاز می شود که در آن به فلاسفه و عالمان الهیاتی جدید و فرق الهیاتی نوظهور و نقش آنها در شکل گیری مباحث الهیاتی اشاره شده است. در انتهای این فصل کتابنامه آنرا آورده ام. در فصل دوم، کتاب «راهنمای اصطلاحات الهیاتی» نوشت? ون آستن هاروی از انگلیسی به فارسی ترجمه شده که در آن حدود 350 اصطلاح و مفهوم الهیاتی توضیح داده شده است. در آخر پایان نامه و در قسمت ضمیمه و پیوست شمار زیادی از اشخاص و عالمان الهیات را که در کتاب آقای هاروی بدون توضیح رها شده بودند معرفی کردم. بعد از اینها هم کتابنامه، واژه نامه و نمایه آمده است. واژگان کلیدی: الهیات مسیحی، راست کیشی، بدعت، اصطلاحات الهیاتی، تثلیث

وحی و نبوت از جمله آموزه ها و مفاهیم دینی است که بیش از هر مفهوم دیگری، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. فیلسوفان، حکما و متکلمان تبیین ویژه و خاصی از این مسئله ارائه داده اند؛ فارابی نخستین فیلسوفی است که به نحو روشمند و مبتنی بر اصول فلسفی از وحی سخن گفته و آنرا افاضه عقل فعال به قوه متخیله نبی می داند و نبی را به عنوان رئیس نخست مدینه فاضله معرفی می کند. ابن سینا نیز ادامه دهنده مسیر فارابی بود و به تبیین فلسفی وحی و نبوت پرداخت؛ اما او بین قضایای کلی وحیانی و قضایای جزئی وحیانی تفاوت قائل شد؛ بدین صورت که قضایای کلی وحیانی افاضه عقل فعال به عقل نظری نبی است و قضایای جزئی وحیانی،توسط عقل عملی از نفوس فلکی اخذ می گردند. شیخ الرئیس علاوه بر اثبات امکان نبوت، ضرورت آنرا نیز به اثبات می رساند؛ در حالی که نهایت تبیین فارابی، ثابت کننده امکان وحی بود نه ضرورت آن. متکلمان نیز به تبیین کلامی وحی و نبوت پرداخته و آنرا تحت دو عنوان «تکلم الهی» و «ضرورت نبوت» مطرح می کنند؛ متکلمان در پاسخ به این پرسش که: خدواند چگونه سخن می گوید؟ آراء و عقاید مختلفی را بیان کرده اند؛ و در زمینه ضرورت نبوت، عده ای از فرقه های کلامی، ارسال رسل از جانب خداوند را، واجب و ضروری شمرده و برخی دیگر آنرا جایز و ممکن می دانند.

ی هستی شناسی فهم وتامل در هستی از طریق هنر است. برای او نه زیباییشناسی بلکه پرداختن به ذات وهستی هنر خاستگاه و نقطه عزیمتی برای تبیین فهم و هستی شناسی آنست.گر چه او همچون برخی از فیلسوفان مدرن قصد پی افکنی ک نظام زیبایی شناسی یا فلسفه هنر مستقل را ندارد،با اینحال مباحث او را راهگشا قلمداد میکنند. او با طرح مفهوم بازی واحاطه آن بر سوژه راهی بسوی گشایش و تقرب هستی و حقیقت به انسان ترسیم میکند.بازی در هنر های نمایشی رکن اصلی است و گادامر با ریشه یابی این مفهوم در زندگی انسانی و تجلی آن در هنر،در ادامه وهمسو با هایدگر سعی در نقد شاخه زیبایی شناسی نظزیه شناخت و تامل در هستی شناسی هنر دارد.بازی از نظر او کلیدی برای تبیین فهم عالم هنری و گام نهادن در راه اتصال به حقیقت هستیست. او بازی را از هایدگر وام گرفته بدین معنا که بازی به تکامل حقیقی بودن هنر میانجامد.گادامر بازی را با هنر پیوند میزند چرا که افق کشف حقیقت هنر است وبازی راهنمای تبیین هستی شنا سانه برای ماست.

ما در این رساله پس از بررسی اختصاری علم حضوری و معقول ثانی،ارتباط این دو شاخه از علم را در دو مقام مورد نظر قرار داده ایم زیرا بر اساس یک طرح کلی ریخته شده از سوی علامه طباطبایی،معتقدیم این دو قسم از علم در دو جا به یکدیگر مرتبط هستند.در مقام اول نشان می دهیم که انتزاع و پیدایش هر گونه مفهومی از جمله معقول ثانی پس از یک یافت درونی(علم حضوری)است.آنگاه درستی این قاعده کلی را در اهم معقولات ثانیه فلسفی مانند وجود و عدم،وحدت و کثرت ،جوهر و عرض ،علت و معلول ،وجوب و امکان و امتناع ،قوه و فعل ،حرکت ،زمان مورد دقت قرار داده ایم. در مقام دوم به این امر پرداخته که اثبات ارزش معقولات ثانیه و مطابقت این مفاهیم با واقع و نفس الامر خویش تنها با پا درمیانی علم حضوری ممکن است.بدین شکل که ما با علم حضوری خطاناپذیر وبدون وساطت هرگونه صورت ادراکی دیگر مطابقت این مفاهیم با نفس الامرشان را می یابیم.

برهان غایت شناسی در فلسفه دین معاصر دارای جایگاه ویژه ای است و یکی از براهینی است که برای اثبات وجود خدا اقامه شده است. این برهان را برای اولین باربه صورت مدون توماس آکویناس مطرح کرد. درقرن جدید این جریان فکری به جای تمسک به اموری مثل خالق موجودات و زیبایی ها، خداوند را به سازنده یا مخترع ماشینهای دقیق و پیچیده تشبیه می کرد. متفکرین این دوره تسلط خداوند بر طبیعت را با این اعتقاد که پدیده های دنیایی، بنیادی ماشینی دارد و خداوند را به عنوان مهندس یا طراح ماهر این پدیده ها می شناختند.این برهان مورد انتقاد، مخصوصا هیوم و طبیعت گرایان قرار گرفت و نتوانست از خود دفاع کند.ولی برخی از مدافعان معاصر برهان غایت شناسی بیان کردند که می توان مصادیق نظم[ناشی از تناسب اجزاء وغایات] را بر حسب اصول تکاملی فهم کرد. سویین برن یکی از مدافعان معاصر برهان غایت شناسی می باشدکه در برهان غایت شناسی از مدل کلی نظم جهانی می پردازد. جهانی که در آن زندگی می کنیم واجد خصوصیات و ویژگی هایی است که بر اساس آنها می توان به وجود خداوند استناد کرد. وی به دو گونه نظم مفروض در جهان اشاره می کند: 1-نظم مکانمند: حاکی از آن نظم و نسق هایی است که در هستی های جهان بدون فرض توالی و تعاقب آن ها تصور می شود. 2- نظم زمانمند: یکسری قواعدی در جهان قابل ادراک و دریافت است که نسبت به اجزا هستی مورد نظر دارای توالی و تعاقب است. توجه عمده سویین برن به قواعد نوع اخیر است.تاکید عمده به نظم ها و قواعدی است که میان اجزا یک پیکره مشخص وجود دارد. اجزا موجود دارای ارتباط درونی هستند و هریک از نظمی پیروی می کنند که در انتها ایشان را به هدف مورد نظر نائل می کند.ما به عنوان انسان شاهد چنین نظم ها و قواعدی هستیم.و از مشاهده چنین نظمی دچار حیرت می شویم و این حیرت بر آمده از نوعی قیاس درونی است که میان نظامهای ساخته بشری و نظامهای طبیعی می شود. در این حالت انسان به وجود ناظم ذی شعور پی می برد که با قدرت و آگاهی به سامان دادن چنین نظمی پرداخته است.برهان غایت شناسی سویین برن هم مورد انتقاد فیلسوفانی مانند مکی، داوکینز.... قرار می گیرد.

غزالی همواره به عنوان یک متکلم اشعری مسلک شناخته شده که تحت تاثیر استادش جوینی به جرگه ی اشعریان در آمده بوده است. وی با تکیه بر آراء کلامی خویش به نقد بیست آموزه می پردازد و قائلین سه آموزه از میان ان ها را محکوم به کفر می کند. غزالی به بحث از بیست آموزه ی فلسفی به خصوص سه آموزه ی قدم عالم، عدم علم خداوند به جزئیات و محال بودن معاد جسمانی می پردازد و قائل بودن به این سه آموزه را توسط فلاسفه کفر تلقی می کند. شاید بتوانیم بگوییم در میان این سه به خصوص آموزه بحث قدم عالم بسیار چالش برانگیز است و از اهمیت خاصی برخوردار است. وی پس از شرح این آموزه ها، در باب صدور فتوای کفر به بیان شروطی می پردازد. غزالی در ادامه بحث تأویل را به میان می آورد و معتقد است که اگر بتوان سخن را تأویل کرد و اثری از کفر در آن مشهود نباشد، ما مجاز نیستیم که فردی را به مجازات مرگ برسانیم. در ادامه به بررسی جهان شناسی غزالی پرداخته، نگرش او را در بحث علیت بررسی می کنیم. بحث علیت در میان متکلمان اشعری متفاوت از فلاسفه است. اشعریان نظریات ابداعی فراوانی را از جمله نظریه ی کسب مطرح می کنند و قائل به مالکیت تام و تمام نسبت به خالق هست. در مقابل اینان فلاسفه قرار دارند که با بحث در باب عقول دهگانه و پیش کشیدن مسأله ی علل ثانویه معتقدند نظام عالم توسط مجموعه ای از علل اداره می شود. اما غزالی نظری بینابین ارائه می کند که تا حدی همراه با مبهم گویی شده است. علم خداوند به جزئیات و معاد جسمانی و بحث علیت و نیز معجزه که همواره یکی از بحث های کلامی قابل توجه بوده است، از دغدغه های غزالی است؛ که در این رساله با نگاهی کلامی به اثبات آنها از دیدگاه یک متکلم اشعری پرداخته شده است.

چکیده ندارد.

در این تحقیق کوشیده ایم تا ارتباطی که میان نظام فلسفی سهروردی و آراء و اندیشه های سیاسی او وجود دارد را تبیین کنیم .در ابتدای ورود به بحث از فلسفه سیاسی اسلام سخن گفته ایم و کوشیده ایم تا رویکردهای مختلف به این مفهوم را بیان داریم.شبهات و سئوالاتی را که در این زمینه مطرح شده بود و چالش فکری که در این بحث در گرفته بود را بازگو کردیم و رویکرد خود را نیز در قبال فلسفه سیاسی اسلام بیان داشتیم و بدین نکته اذعان کردیم که با پذیرش چنین نگرشی است که می توان پذیرفت ،فلسفه سیاسی اسلام امکان تحقق وقوعی و معرفتی دارد.در انتهای این فصل نیز بحث خود را معطوف به نگرش سهروردی کردیم و معنای فلسفه سیاسی اسلام در اندیشه او را نیز بیان کردیم. در فصل دوم از مبانی فلسفی سهروردی سخن گفته ایم و کوشیده ایم تا اندیشه های فلسفی او را در بیان نظام فلسفی اشراقی بیان کنیم.در این فصل کوشش ما بر آن بوده است تا از مبانی ای سخن بگوییم که در اندیشه سیاسی سهروردی تاثیر گذار بوده است و از طرح سایر انگاره های سهروردی خودداری کردیم.همچنین از طرح مباحث جزیی و ریز اندیشه های او امتناع کردیم و به طرح کلیات مباحث اندیشه او اکتفا کردیم.در پایان هر کدام از مباحث ،از ارتباط آن نگرش فلسفی با اندیشه های سیاسی سهروردی نیز سخن گفته ایم. فصل سوم این تحقیق را به اندیشه های سیاسی سهروردی اختصاص دادیم.در ابتدای این فصل کوشیدیم تا سئوالاتی که در باب اندیشه سیاسی سهروردی مطرح شده است را پاسخ گوییم.سپس با بیان اندیشه های سیاسی سه تن از فیلسوفان بزرگ اسلامی یعنی فارابی،ابن سینا و غزالی،کوشیدیم تا نسبت سهروردی را با این اندیشه ها نیز مشخص کنیم.سپس به طرح مباحث سهروردی در باب سیاست پرداختیم. فصل پایانی این تحقیق نیز به جمع بندی از مباحث مطروحه اختصاص یافت که در آن از تاثیری که اندیشه های سیاسی سهروردی از نظام فلسفی او پذیرفته است سخن گفتیم و اذعان داشتیم که سهروردی با بیان نگرشهای فلسفی خود است که موفق به ترسیم اندیشه ای سیاسی و تشکیل نظامی نورانی می شود.