نام پژوهشگر: محمدعلی رجبی

بررسی مضامین شیعی در نگاره های عهد صفوی با تاکید بر دو نسخه حبیب السیر و احسن الکبار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1388
  فاطمه رجبی   علی اصغر شیرازی

هنر شیعی در نگارگری ایرانی، حیطه ی وسیعی از مضامین عام اسلامی و مضامین خاص شیعی را در بر می گیرد. از آنجا که تصویرگری ائمه معصومین(ع) با تشکیل حکومت شیعه ی صفوی به نقطه ی اوج هنری خود می رسد، با تأکید بر نگارگری این عصر و با انتخاب دو نسخه ی حبیب السیر و نسخه ی أحسن الکبار، به مضامین خاص شیعی پیرامون زندگی و سیره ی امامان شیعه(ع) پرداختیم و ممیزات خاص تصویری آنها را برشمرده ایم. مضامین خاص شیعی در نگاره هایی وجود دارد که بر معتقداتی که وجه امتیاز شیعه از سایر فرق اسلامی محسوب می شوند، تأکید ورزیده و آن را موضوع و محتوای نگاره ها قرار داده است. در پایان نامه ی حاضر با دسته بندی و بررسی مضامین خاص شیعی، بر روی آن گروه از این مضامین تمرکز شده، که زندگی و سیره ی امامان معصوم شیعه(ع) را به تصویر کشیده است. همچنین در دو نسخه ِی مزبور مضامین عام اسلامی وجود دارد که با استفاده از نمادهای خاص تصویری، منطبق بر تفکر شیعی مصور شده است. در این پژوهش به این نتیجه دست یافتیم که دو نسخه ی حبیب السیر و احسن الکبار، آشکارا متعلق به هنر شیعی عصر صفوی می باشد.

گونه شناسی تجلید در حوزه ی تمدن ایران اسلامی (از قرن ششم ه ق تا پایان قاجاریه)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1388
  مصطفی رستمی   حبیب الله آیت اللهی

در فرهنگ و تمدن ایران اسلامی، تجلید به عنوان یکی از شاخه های مهم هنر کتاب آرایی و کتاب سازی، از موضوع های ثمربخش تاریخ تمدن عالم اسلام محسوب می شود که توانسته است با نفوذ معنوی خود حتی در تاریخ تمدن جهان تأثیر به سزایی بگــذارد. بی تردید آگاهی از چگونگی این تأثیر و نقش قابلیت های فکری و هنری ایرانیان بر هنر تجلید گستره ی وسیعی از جغرافیای جهان، از هنگام آغازین تحولات تا تعالی آن، بخش در خور توجهی از علل و عوامل شکوه و جلال معنوی و فرهنگی یکی از تمدن های بزرگ بشری را تبیین می کند. رشد و توسعه ی نگرش حاکمان، عالمان و هنرمندان ایران دوران اسلامی در سایه ی نقش و تأثیر فرهنگ ایرانی- اسلامی، سبب تحول گونه های متعدد و متنوع تجلید (از حیث مواد و مصالح مورد استفاده، فن ساخت و طرح و نقش) در حوزه ی تمدن ایران اسلامی گردیده است.در این رساله ضمن بررسی اجمالی جایگاه هنر تجلید در حوزه ی تمدن ایران اسلامی و نیز فن شناسی و تحولات ساختاری مواد و مصالح و نقش و طرح های مورد استفاده در آن، با بهره گیری از روش مشاهده و بررسی میدانی جلدهای شاخص دوره های مختلف و نیز آثار مکتوب قدیم و جدید، فنون و گونه های مختلف جلدسازی در تمدن ایران اسلامی به تفکیک دوره های تاریخی، شناسایی، طبقه بندی و تحلیل گردید.

پژوهشی در تاثیر نظریه نور حکمت اشراقی بر نگارگری ایرانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1388
  سید رحیم خوب بین خوش نظر   غلامرضا اعوانی

چکیده: هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر نظریه ی نور حکمت اشراقی بر نگارگری ایرانی اسلامی است.فرض بر این است که نگارگران مسلمان چونان سایر هنروران دوران گذشته پیرو آموزه های عرفانی و حکمی اندیشمندان مسلمان بوده اند و به دلیل تأملات جدی شیخ شهاب الدین سهروردی پیرامون مفهوم نور و نیز عالم مثال نظریه ها و آموزه های او، تاثیر زیادی بر باور و عملکرد نگارگران داشته است، آن چنانکه این تأثیر به خوبی در صورت آثار نگارگران مسلمان آشکار است. در این پژوهش، ابتدا نحوه ی تلقی حکمای مسلمان از جمله ابن سینا، غزالی، سهروردی و نجم الدین کبری درباره ی نور، مراتب انوار، انوار رنگین و عالم مثال مورد مطالعه قرار گرفته است.تأثیرات حکمت و عرفان اسلامی بر نگاه هنرمندان مسلمان، به نمایش جلوه هایی خاص از نور و رنگ در عالم خیالی نقاشی ایرانی انجامیده است. سپس در پژوهش حاضر،هم موقعیت ادراک خیالی در نظام ادراکی آدمی، و هم عالم خیال، که متمایز از قوه ی خیال و امری هستی شناختی، در نظام هستی است، مورد تحلیل قرار گرفته است.همچنین تلاش شده تا معنای فر یا نور ملکوتی که در حکمت اشراقی اهمیت زیادی داشته و در هنر به شکل هاله ای نورانی، تصویر شده است، تبیین شود. در بخش پایانی رساله نیز در باره ی مفهوم و حضور نور و رنگ در آثار نگارگری و آشنایی نگارگران با حکمت اشراقی، مطالبی تبیین کننده و روشنگر، ذکر شده است.نحوه ی تلقی سهروردی از نور و همچنین طرح مباحث عالم مثال از جانب او، سبب شده تا نگارگر در اثر هنری خویش، جهانی مثالی، بدون سایه و غرق در نور را ترسیم کند.

بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های عصر سلجوقی تا پایان دوره ی تیموری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1388
  آذر موخواه   محمدعلی رجبی

دین اسلام با بستر فرهنگی ناب و منحصر به فردی که در خود داشت؛ به شکوفایی و بالندگی تمام زمینه های علم و هنر یاری رساند. از برکت اسلام در بین هنرها، سفالسازی نیز قابلیت هایی از خود بروز داد. این سفالینه ها، گاه در بردارنده پیام و مفاهیمی خاص بودند و بر این مبنا اعتقادات و باورها و اندیشه های مسلمانان را در خود جای دادند. زمینه های کسب علم ودانش وترویج آن دراسلام نیزباعث شکوفایی علوم مختلف بویژه اندیشه ها، تعالیم، اعتقادات مذهبی و نشر آن گردید. انتشار این اندیشه ها به صورت مکتوب در صورتهای مختلف ظهور یافت و سفال یکی از زمینه های انتشار، ثبت وقایع ، تعالیم و تفکر گردید. هنرمند سفالگر با توجه به جو فرهنگی زمانه، بر بستر و زمینه کار خود، که همانا خشت های کاشی و ظروف مختلف باشد، به تصویرگری و تزیین آثار سفالی پرداخته و در این راه از دو عنصر بصری خط و نوشته یاری گرفت؛ این پروژه با مطالعه و بررسی سفالینه های منقوش به خوشنویسی و تصاویری که گویا و روایت کننده داستانی در دوره های سلجوقی، ایلخانی و تیموری هستند به پرسش های اساسی همچون ویژگی مضامین ادبی دوره های مذکور، تفاوت مضامین ادبی، فراوانی مضامین ادبی، استفاده از انواع خوشنویسی در رساندن پیام و همچنین ارتباط و عدم ارتباط تصویر و نوشته بر کاشی و سفال پرداخته است.

تأثیر متقابل شعر فارسی و نگارگری ایرانی
پایان نامه دانشگاه تربیت معلم - سبزوار - دانشکده زبان و ادبیات فارسی 1388
  محمداسماعیل صیادی قریب   مهیار علوی مقدم

نقاشی ایرانی شعر مصوری است که غالب عناصر زیبایی سخن از اسطوره ایهام تشبیه تلمیح گرفته حتی در مبحث تخلص و تضاد شریانهای ارتباطی آن را با شعر فارسی میتوان درک کرد.شاید اگر از شعر به عنوان یک فن زبانی یاد کنیم نقاشی با به تصویر کشیدن آن شعر به آن زبانی جهانی میبخشد.

بررسی ویژگی های تصویرگری در سفالینه های سامانی نیشابور
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1389
  مهدی شبیری دوزینی   محمدعلی رجبی

تصاویر سفال سامانی نیشابور که با اسلوب رنگارنگ در زیر لعاب شفاف ایجاد شده است به علت دارا بودن نقوش پیکره ای و مضامین روایی از اهمیت بسیاری برخوردار است. پیدایش این تصاویر در منطقه خراسان موجب شده تا شاخصه های هنر پارتی بیشتر از دیگر ادوار در شکل گیری این آثار موثر باشد. به علاوه تأثیرات هنر ساسانی، مانوی، بیزانسی، سغدی و...نیز در این تصاویر قابل شناسایی است. مضامین این تصاویر را می توان بازتاب تفکرات و باورهای موجود در محیط فرهنگی و اجتماعی دوره سامانی دانست. ورود اسلام باعث فروریختن نظام پادشاهی ساسانی و گسترش زبان فارسی دری در میان عامه مردم گشت و موجب شد در آثار هنری مضامین پادشاهی جای خود را به باورهای عامیانه و عقاید رایج دهد. از طرفی مبارزه ایرانیان با جریان عربی طرفدار اموی و عباسی و حمایت امیران سامانی از فرهنگ کهن ایران و پاسداشت این آیین ها در منطقه تحت حاکمیت آنها توسط اشراف و طبقه دهقانان باعث شد تا مضامین آثار مورد بحث مطابقت های بسیاری با باورها و اساطیر موجود در آیین های کهن ایران مانند زردشتی، زروانی و مانوی داشته باشد. علاوه بر این، وارد شدن خط کوفی و برخی مضامین اسلامی را نیز می توان از تأثیرات مستقیم فرهنگ اسلامی در این آثار دانست.

بداهه نگاری در نقاشی کودکان چهار تا شش سال
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - دانشکده هنرهای تجسمی و کاربردی 1389
  رویا نجف زاده اصل   افسانه ناظری

چکیده بداهه نگاری در نقاشی امری است که هدف بسیاری از هنرمندان مدرن قرار گرفته است. این فرایند که عامل اصلی آن قوه ی تخیل آدمی است، نتیجه ی نوعی شناخت ناگهانی است که در لحظه شکل می گیرد.اما بداهه نگاری در نقاشی کودکان به گونه ای دیگر بروز می کند و از فطرت او نشأت می گیرد.کودک زمان را آن گونه که ما درک می کنیم، درک نمی کند. او دقیقاً در "حال" است، نه در آینده و نه در گذشته به سر می برد و همین امر امکان حضور او را در لحظه و دنیایی از خیال فراهم می کند تا در پرتو این حظور بی واسطه آثاری را بیافریند.به همین علت آثار کودکان همواره نظر هنرمندان و روان شناسان را به خود متوجه کرده است و به عنوان منبع الهامی برای آنان شناخته می شود.هم چنان که هنرمندان شهیر و برجسته جهان مانند: کله، پیکاسو و کاندینسکی بدان غبطه می خوردند. اینان بر این باور بودند که، برای آفرینش هنر خلاق باید به درون و کودک نهفته در وجود آدمی رجعت کرد.این حضور بی واسطه در لحظه، وحدت آنی تخیل و عمل جسورانه در نقاشی کودکان، و به تعبیر دیگر بداهه نگاری مبنای این تحقیق قرار گرفته است. در این تحقیق سعی شده است به وسیله جمع آوری و مقایسه آثار کودکان با یکدیگر به بررسی نقش بداهه سازی در شکل گیری و محتوای آثار کودکان چهار تا شش سال پرداخته شود. روند پژوهش با روش مطالعه ی تحلیلی ـ مقایسه ای و با بهره گیری از منابع مکتوبانجام شده و در راستای تحقیق، ویژگی کیفی نمونه هایی از آثار کودکان چهار تا شش سال مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه و بررسی نظریات نشان می دهد که ویژگی بداهگی در کودکان گذرا بوده و هم زمان با رشد کودک از کاهش محسوسی برخوردار است،به همین علت است که پس از طی این دوره فرد به فراگیری هنر نقاشی می پردازد.بنابراین باید به تأثیر و نقش آن در نقاشی کودکان به عنوان یکی از عوامل مهم رشد و پرورش کودک بیشتر توجه کرد. همچنین ویژگی های نقاشی کودکان مبین آن است که: بداهه پردازی عنصر اصلی همه ی اعمال و رفتار کودکان به ویژه در نقاشی است و دیگر ویژگی ها در راستا و تعامل با آن هستند. همین امر باعث می شودکودک با جهان ارتباط مستقیم و بی واسطه برقرار کند و علی رغم تأثیرات دنیای اطراف، عواطف و احساسات درونی خود را نمایان سازد.

مطالعه خاستگاه اجتماعی دیوار نگاره های اسلامی شمال ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1391
  محمدمهدی اخویان   علی اصغر شیرازی

پژوهش حاضر در پی مطالعه خاستگاه دیوار نگاره های اسلامی شمال ایران است .از این رو از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی به شیوه ی کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است ، تا با اثبات شش فرضیه به دنبال پاسخ به پرسش های تحقیق در طول تاریخ ایران خاصه دوره ی قاجار که بیشترین دیوار نگاره های اسلامی از آن دوران در شمال ایران به جای مانده است باشد. این پژوهش با در نظر داشتن دیدگاه جامعه شناسی هنر (فرهنگ) و جامعه شناسی هنر (معرفت) به این نتیجه می رسد که دیوار نگاره های اسلامی محصول منش زیبا یی شناسانه ی هنرمند و موقعیت وی در میدان تولید هنر مردمی و دینی است .این آثار به سبب عرض ارادت به خاندان پیامبر اسلام (ص) و همچنین بازپیرایی و زیباسازی مکان مقدس انجام گرفته است .از سوی دیگر دیوار نگاره های دینی در مراسم مذهبی قبل از اسلام در ایران استفاده می شده و بعد از اسلام این سنت به عنوان دیوار نگاره های اسلامی و عاشورایی در شمال ایران تداوم داشته، و در طول تاریخ متغّیرهای اجتماعی در بسط و گسترش آن موثر بوده است .

بررسی نقاشی گل ومرغ درموزه وکتابخانه آستان قدس رضوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1390
  فهیمه فرزانه   علی اصغر شیرازی

نقاشی گل ومرغ از جمله هنرهای ایرانی است که از اواسط دوره ی صفویه بوجود آمد، البته اوج آن دردوره ی پس از صفویه است.غالباً موضوع اصلی گل ومرغ ، مضامین عاشقانه و عارفانه وهمچنین بازنمایی طبیعت از منظر هنرمند ایرانی ویا با هدف تحریک احساسات و ارضای حس زیبایی شناسی مخاطبان ودر نهایت ، خداشناسی می باشدونیز از جنبه هنری دارای ویژگی ها ی خاص نقاشی ایرانی است. از جمله ی این آثار، مجلدهای روغنی نسخ خطی مزین به گل ومرغ سده های 9 الی 14 ه ق محفوظ در موزه و کتابخانه ی آستان قدس رضوی است که در آثار مورد پژوهش از ویژگی ها و کیفیات زیبایی شناسی و عوامل و عناصر تصویر ساز گل و مرغ قدما بهره گرفته شده است.همچنین این آثار از لحاظ تاریخی وشیوه اجرایی به دوران های صفویه ،زندیه ،افشاریه و قاجاریه قابل طبقه بندی می باشند. این تحقیق به روش توصیفی و با تأکید بر جنبه های هنری وساختاری آثار گل ومرغ به بررسی ویژگی های نمونه هایی از نسخ خطی موزه وکتابخانه آستان قدس رضوی پرداخته و محقّق با تهیه تصاویر این آثار ، مصاحبت با هنرمندان وبهره گیری از منابع معتبر کتابخانه ای تحقیق حاضر را به سرانجام رسانید.

تبیین هویت فرهنگی در تصاویر کتابهای درسی مقطع ابتدایی در ایران ازسال 1340-1388.
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1391
  محسن حسن پور   علی اصغر شیرازی

با توجه به تهاجم فرهنگی همه جانبه ی جوامع غربی به سوی کشورهای در حال پیشرفت و از جمله ایران و مورد هدف قرار دادن نسل جوان و ایجاد حس خود باختگی در برابر فرهنگ پرزرق و برق غرب , با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و انقلاب فرهنگی متولیان آموزشی در وزارت آموزش و پرورش , با توجه به ضرورت مبارزه با این جنگ نرم بر آن شدند تا با فرهنگ غنی ایرانی ـ اسلامی و افزودن مواد درسی برگرفته از این فرهنگ در کتاب های درسی مقطع ابتدایی بتوانند دانش آموزان را در برابر این تهاجم همه جانبه آماده نمایند. از آن جائی که حفظ هویت فرهنگی برای مسئولین نظام فرهنگی ایران از اهمیت بالایی برخوردار است , برای این منظور کتاب های درسی تاریخ , جغرافیا , تعلیمات اجتماعی, تعلیمات دینی , فارسی , هنر و تصاویر آن ها مورد بررسی قرار گرفت . در انتها مشخص گردید که در دوران انقلاب اسلامی ایران , توجه به عوامل هویتی مذهبی ـ ملی به مراتب بیش تر از دوران قبل از انقلاب است . هم چنین تأثیرگذارترین آن کتاب ها از لحاظ هویت فرهنگی , کتاب های فارسی , تعلیمات دینی , تعلیمات اجتماعی و هنر می باشند و تصاویر کتاب درسی فارسی بیش ترین تأثیر را بر دانش آموزان داشته است. برای دست یافتن به این منظور از روش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار گرد آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای، و برای روش تجزیه وتحلیل اطلاعات از روش کیفی با مشاهده ی محتوا و تصاویر کتاب های درسی بهره گرفته شده است .

بررسی فناوری و زیبایی شناسی فلزکاری دوره صفوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1391
  علی اسماعیل نژاد   محمدعلی رجبی

در این پایان?نامه به مطالعه?ی ویژگی?های زیبایی شناختی و فناورانه?ی فلزکاری در دوره?ی صفوی پرداخته شده است. از این رو سعی شده است تا فلزکاری دوره?ی صفوی در بافتار تاریخ فلزکاری ایرانی- اسلامی ارزیابی گردد. بدین منظور از روش تحقیق، تحلیلی- توصیفی بهره گرفته?ایم. جامعه?ی آماری این تحقیق شامل تمامی آثار مادی موجود در موزه?ها و تصاویر چاپ شده?ی آثار صفوی در کتاب?ها و کاتالوگ?ها بوده است. که از میان آنها 25 نمونه برگزیده شده و مورد تحلیل واقع شده است. در نهایت پس از تکمیل سیر مطالعات مشخص شد که ظهور اشکال جدیدی چون شمعدان?های ستونی، استفاده از مضامین ملی و مذهبی در کتیبه?ها همراه با احیای فن تولید فولاد در تولید اشیای آیینی و تجملاتی از بهترین دستاوردهای فلزاری دوره?ی صفوی بوده است.

بررسی تطبیقی نقوش تجریدی در تذهیب دوره صفوی و تأثیر آن بر تذهیب معاصر
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1391
  مهناز ابراهیم زاده نجف آبادی   محمدعلی رجبی

هدف از این پژوهش معرفی ویژگیهای نقوش تجریدی تذهیب و نقاط اشتراک وافتراق آنها در دوره صفویه و معاصر وکمک به شناخت فرهنگ تصویری این هنرها به مذهبان معاصرو هم چنینمعرفی شاهکارهای تذهیب دوره صفویه ودوره معاصرمی باشد.نتایج تحقیق حاضر ما را به ابداع نقوش جدید در هنر تذهیب رهنمون می کند.بررسی هایی که در این طرحبر روی ترکیب بندی آثار،نحوه ترسیم قوس های حلزونی و قرارگیری اسلیمی ها و ختایی هاروی قوس ها بر اساس منشأ گردش مشخص و هم چنین بررسی نقوش اسلیمی ها و ختایی ها در دوره صفویه و تأثیرات آن ها بر دوره معاصر انجام میشود می تواند به چگونگی نحوه تأثیر پذیری و استفاده صحیح از آثارگذشته در طراحی نقوش تذهیب معاصر کمک کند. نوع پژوهش حاضر برمبنای هدف ، بنیادی (نظری) می باشد و قالب پژوهش توصیفی –تطبیقی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است.

مطالعه بازتاب اندیشه ی آخرالزمان در آثار نقاشی و تصویرسازی ایران و جهان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1392
  فهیمه پورامینایی   حبیب الله صادقی

چکیده: همه ادیان الهی و غیرالهی، اقوام و ملل مختلف از دیرباز تا عصر حاضر فصلی ویژه در باب آخرالزمان به عنوان بخش پایانی حیات انسان در گستره کره زمین که به ظهور منجی منجر خواهد شد، گشوده اند. تقریباً هیچ آیین و مکتبی از بحث پیرامون این اندیشه فروگذار نکرده است. این مفهوم بسیاری از عرصه های حیات انسان را تحت تأثیر خود قرار داده است. در عرصه هنر نیز خیل عظیمی از آثار هنری به خصوص در بخش سینما پیرامون مسأله آخرالزمان خلق شده اند. عرصه هنرهای تجسمی به ویژه هنرهای نقاشی و تصویرسازی نیز خالی از توجه به این موضوع و خلق آفرینش های هنری پیرامون آن نبوده است. در این تحقیق به مطالعه موردی چهل اثر از آثار نقاشی و تصویرسازی پیرامون موضوع آخرالزمان و مفاهیم مرتبط با آن به روش توصیفی تحلیلی پرداخته شده است.با توجه به تجزیه و تحلیلی که پیرامون این چهل اثر صورت گرفت، به نظر می رسد این آثار را بتوان به دو بخش کلی تقسیم کرد: الف:آثاری که صراحتاً به مسئله آخرالزمان و موضوعات پیرامون آن پرداخته اند. برخی از این آثار کلمه آخرالزمان را به طور صریح در عنوان خود دارند. آثار اغلب هنرمندان خارجی و غیرمسلمانی که در این زمینه کار کرده اند، در این گروه قرار می گیرد این آثار تا حدود زیادی قابل تطبیق با مباحث کتاب مقدس در این باره هستند. ب: از آثار هنرمندان داخلی مسلمان که در این تحقیق به آنها پرداخته شده است، می توان به عنوان آثاری که هیچ اشاره صریح و مستقیمی در آنها به مسأله آخرالزمان نشده است یاد کرد اما با توجه به موضوعاتی از قبیل انتظار، مبارزه با ظلم، نبرد حق و باطل و برکت و آبادانی جهان در پایان تاریخ که دارند، می توان آنها را در زمره آثار مرتبط با آخرالزمان دانست.

تحولات ساختاری و محتوایی نگارگری در عصر صفوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر - دانشکده هنرهای کاربردی 1392
  مانلی میرقاید   سعید زاویه

عصر صفوی به لحاظ تحولات مهم سیاسی- اجتماعی، در تاریخ ایران پس از اسلام، نقطه عطفی است که با حکومت انقلابی شاه اسماعیل صفوی آغاز می گردد. نگارگری صفویه نیز مانند سایر شاخه های هنری از تأثیر این تحولات برکنار نماند و شاید بیش از شاخه های دیگر بتوان نشانه های تحولات سیاسی- اجتماعی را در آن مشاهده نمود. این نوشتار با نگاهی به چند و چون این تأثیرگذاری ها، سعی کرده تا تحولات نگارگری عصر صفوی به موازات تحولات اجتماعی آن مورد بحث و بررسی قرار دهد. یکی از این رویدادهای قابل توجه، تثبیت مذهب شیعه و دیگری گسترش رابطه با اروپاییان است که نمود آن بیش از هر پدیده هنری در نگارگری این عصر، قابل مشاهده است. از سوی دیگر، تحولات درونی نگارگری نیز، همچون مستقل شدن نقاشی از کتابت و واقع گرایی، روند تغییر در نقاشی ایرانی را تسریع نمود .در حقیقت، تغییرات ایجاد شده در نگارگری صفوی دو روند موازی بودند که اولی درونی و در ادامه سیر کُند و طبیعی تحول نگارگری ایران و دیگری سریع و انقلابی و تحت تاثیر مذهب تشیع و هنر اروپائیان شکل می یافت. از این میان،آنکه ادامه یافت و به تدریج فراگیر شد روند دوم بود. در این راستا، ابتدا به صورت اجمالی نگاهی خواهیم داشت به ساختار عصر صفوی و شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... آن روزگار، ونیز بررسی ویژگی های نگارگری در این دوره؛ در ادامه، نیز عوامل مهم، به ویژه آن دسته از که بیشترین تأثیر را بر تحولات نگارگری داشته اند، مورد بررسی قرار می گیرد؛ ویژگی هایی که با تأثیرپذیری از تحولات معاصرشان، به تدریج رنگ باخته و جای خود را به خصیصه های دیگری در هنر نگارگری سپردند که همگی به وضوح معلول شرایط اجتماعی آن دوران بودند. تشریح تأثیر این تحولات و تغییراتی که به تبع آن در نگارگری به وجود آمد، موضوع بخش دیگر این پژوهش است. در پایان هم تلاش شده تا با درنظر گرفتن تمامی این عوامل و نتایج، دیدگاهی مستند از تحولات نگارگری عصرصفوی ارائه گردد. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی؛ و از نوع پژوهش های بنیادی می باشد که به منظور گسترش مرزهای دانش صورت خواهد گرفت؛زیرا در این پژوهش هدف، تحولات ساختاری و محتوایی نگارگری عصر صفوی می باشد. گردآوری اطلاعات نیز از طریق مطالعه کتابخانه ای، اسنادی و نیز مشاهده نمونه ها در موزه های داخلی و سایت های خارجی می باشد.

علل رویکرد گسترده به شاهنامه در عرصه ی نگارگری ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1389
  رضا یونسی   محمدعلی رجبی

این پایان¬نامه به کنکاش در مسیر تاریخ نگارگری ایران از برای پی¬جویی علل رویکرد گسترده به شاهکار فردوسی،شاهنامه،در عرصه¬ی نگارگری ایران،پرداخت.مسیری که ارتباط تنگاتنگ ادبیات ایران¬زمین و نگارگری ایرانی در طی آن ساخته و پرداخته شده است.این پایان¬نامه در ابتدا به شناسایی ماهیت حماسه پرداخت و از پس آن،دوره¬های تاریخی ایران را یکی پس از دیگری،از سلاجقه¬ی ترک نژاد تا قاجاریان کهن-گرا،بررسی و نسخه¬های مصور شده¬ی شاهنامه را بازشناسی کرد و سپس از دل تاریخ و زوایای تاریک آن به شناسایی علت رویکرد و حمایت همه جانبه¬ی این حکومت¬ها به شاهنامه و مصور سازی آن را کاویداین پژوهش در زمره¬ی پژوهش¬های تاریخی-توصیفی قرار دارد. عمده روش به کار رفته در این پژوهش،استفاده از منابع کتابخانه¬ای و فیش برداری بوده و در پایان با جمع بندی روند تاریخ شاهنامه¬نگاری و ویژگی¬های سیاسی و اجتماعی هر دوره،نتایجی چون حمایت دیوان سالاران ایرانی،تلاش دستگاه حاکم برای کسب مشروعیت،وجود یک سنت دیرینه¬ی تصویر سازی شاهنامه،رویکردهای باستان گرایی دوران قاجار بدست آمد .

بررسی تأثیرات هنر نگارگری ایران بر هنر نقاشی هند (در قرون 17-16 م/12-10 ه.ق) عنوان پروژه عملی: "حج"
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1386
  زهرا حسین نژاد   مرتضی افشاری

چکیده ندارد.

هویت در نقاشی های درباری (رسمی)قاجار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1386
  پریناز شفیع زاده   محمدعلی رجبی

چکیده ندارد.

صورت و معنا در نگاره های عرفانی ایران با تاکید بر داستان لیلی و مجنون (مکتب هرات و تبریز دو)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1386
  سعیده خادمی   محمدعلی رجبی

چکیده ندارد.

عنوان بخش نظری: بررسی نقش سیمرغ واژدها در شاهنامه طهماسبی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اسلامی تبریز - دانشکده هنرهای کاربردی 1386
  مینا نجفی   محمدعلی رجبی

چکیده ندارد.

بررسی ماهیت هنر دینی با تکیه بر ارزشهای اعتقادی اسلام
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1387
  علیرضا باوندیان   محمدعلی رجبی

چکیده ندارد.

بررسی هماهنگی نقوش تزیینی با شکل سفالینه ها در دوره های ایلخانی، تیموری و صفوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1387
  نفیسه موسوی   محمدعلی رجبی

چکیده ندارد.

بررسی ساختار و محتوای سوره واقعه عنوان پروژه عملی: تصویرسازی سوره واقعه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1387
  محدثه پورجعفری   نظام الدین امامی فر

چکیده ندارد.

بررسی نشانه های دیداری در تعزیه و کاربرد آنها در تصویر سازی دینی معاصر ایران عنوان پروژه عملی: سیمرغ و سی مرغ
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1388
  محمد صابری تولایی   محمدعلی رجبی

چکیده ندارد.

بررسی آثار گل و مرغ آقالطفعلی صورتگر شیرازی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اسلامی تبریز 1387
  فاطمه برمکی   محمدعلی رجبی

چکیده ندارد.

بررسی جایگاه خیال به لحاظ هستی شناسی و انسان شناسی در آثار استاد محمود فرشچیان (بررسی دوازده اثر از کتاب فرشچیان-یونسکو، چاپ ایتالیا)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت مدرس 1387
  امیر رضایی نبرد   مرتضی حیدری

چکیده ندارد.