دستیابی به نتایج مطلوب در برنامه های اصلاحی، نیازمند انتخاب آگاهانه والدین براساس قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی می باشد. در این پژوهش 20 لاین s6بعنوان پایه مادری و 3 تستر s6برگزیده تجاری (k18، ,k19 (k1264/5-1 بعنوان پایه پدری انتخاب و در سه مزرعه ایزوله کشت و سپس 60 تست کراس در قالب طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار کشت شدند. صفات تعداد روز تا گرده افشانی، روز تا ظهور کاکل، فاصله گرده افشانی و ظهور کاکل، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، قطر ساقه، تعداد برگ بالای بلال، تعداد کل برگ در بوته، تعداد بلال در بوته، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در بلال، قطر بلال، طول بلال، عمق دانه، رسیدگی فیزیولوژیکی، وزن هزار دانه، درصد و شدت آلودگی، درصد آلودگی تاسل، تعداد بوته آلوده، آلودگی ساقه و برگ، عملکرد دانه و علوفه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس آماری حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین هیبریدهای تست کراس از نظر تمام صفات مورد بررسی به جز تعداد بلال در بوته(دانه ای)، asi، درصد و شدت آلودگی و آلودگی گل تاجی بود. نتایج تجزیه لاین × تستر نشان داد که واریانس لاین ها و تسترها برای صفات ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، روز تا گرده افشانی و ظهور کاکل، تعداد برگ در بوته، تعداد بلال در بوته(علوفه ای)، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در بلال، قطر بلال، طول بلال، عمق دانه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد علوفه معنی دار می باشد. برای قطر ساقه و رسیدگی فیزیولوژیکی واریانس تسترها و برای تعداد بلال در بوته(علوفه ای) واریانس لاین ها معنی دار برآورد شد. واریانس اثر متقابل لاین × تستر برای صفات تعداد روز تا گرده افشانی و ظهور کاکل، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در بلال و رسیدگی فیزیولوژیکی معنی دار بود، همچنین برآورد ترکیب پذیری عمومی نشان داد که لاین های شماره 4، 9 و 25 برای عملکرد علوفه، و لاین های شماره 6 و 9 دارای ترکیب پذیری عمومی معنی داری(p=0.05) برای عملکرد دانه هستند، تستر k1264/5-1 برای عملکرد علوفه و دانه بالاترین ترکیب پذیری عمومی را دارا بود. از لحاظ صفات مربوط به مقاومت به سیاهک، فقط تعداد بوته آلوده شده و بیماری ساقه و برگ واریانس معنی داری برای تلاقی ها نشان دادند. پس از شکستن این واریانس مشخص شد که معنی داری آن برای بیماری ساقه و برگ ناشی از اثرات تستر و برای تعداد بوته آلوده شده ناشی از اثرات لاین می باشد، که برای هر دو نشان دهنده نقش اثرات افزایشی در کنترل مقاومت به سیاهک می باشد.

ازآنجائی که در حال حاضر مبارزه شیمیائی در کنترل بیماری سیاهک معمولی (که عامل آن ustilago maydis است) ذرت ناموفق بوده است، تولید هیبریدهای مقاوم نسبت به این بیماری یکی از ضروریات اصلاح ذرت می باشد. در این پژوهش 89 ترکیب هیبرید سینگل کراس (شامل 60 هیبرید تست کراس حاصل از تلاقی 20 لاین s6بعنوان پایه مادری و 3 تستر s6 برگزیده تجاری بنامهای k18، ,k19 k1264/5-1 بعنوان پایه پدری بهمراه 29 ترکیب جدید دیگر)، در قالب طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی با 2 تکرار در سال زراعی 1387در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی کشت شدند و صفات تعداد برگ بالای بلال ، تعداد کل برگ، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، تاریخ ظهورگرده، تاریخ ظهور کاکل، فاصله بین گرده افشانی و ظهور کاکلها (asi)، تاریخ تزریق اسپور، بیماری ساقه و برگ، طول بلال، قطر بلال، تعداد ردیف، تعداد دانه درردیف، تاریخ رسیدگی فیزیولوژیک، درصد بیماری گل تاجی، درصد و شدت بیماری سیاهک بلال اندازه گیری شدند. تجزیه واریانس آماری حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین هیبریدهای تست کراس از نظر صفات تعداد برگ بالای بلال، تعداد کل برگ، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، تاریخ ظهور گرده، تاریخ ظهور کاکل، فاصله بین گرده افشانی و ظهور کاکلها (asi)، تاریخ تزریق اسپور، طول بلال، قطر بلال، تعداد ردیف، تعداد دانه درردیف، تاریخ رسیدگی(درسطح 1%) و صفات بیماری ساقه و برگ (درسطح 5%) می باشد. تجزیه و تحلیل همبستگی بین صفات نشان داد که بین صفات مورفولوژیکی مورد بررسی و شدت و درصد بیماری سیاهک در اکثر صفات مورد بررسی در این آزمایش همبستگی معنی دار وجود ندارد، گرچه همبستگی های معنی دار برآورد شده نیز قوی نمی باشند. بوسیله تجزیه عاملی با دوران وریماکس 7 عامل استخراج شد که مجموعاً 8/74 درصد از واریانس موجود را توجیه کردند. گروهبندی هیبریدها بر اساس تجزیه خوشه ای برای صفات مربوط به بیماری (شدت و درصد سیاهک وبیماری گل تاجی) موجب گروهبندی هیبریدها در 16 گروه گردید. تجزیه لاین × تستر روی صفات مربوط به مقاومت به سیاهک حاکی از معنی داری واریانس تلاقی برای صفات آلودگی ساقه و برگ و تعداد بوته آلوده شده بود و برای این صفات اثرات ژنی افزایشی معنی دار برآورد گردید.

به منظور بررسی تأثیر الگوی کاشت بر ویژگی های فنولوژیک، مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام ذرت شیرین و فوق شیرین در شرایط شور، آزمایشی در سال 1389 در مزرعه پژوهشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی عباس آباد وابسته به جهاد کشاورزی در جنوب شرق مشهد به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد. الگوی کاشت در سه سطح به عنوان کرت های اصلی شامل، کاشت یک ردیفه و دو ردیفه روی پشته و کاشت در کف جوی آبیاری (کف فارو) و رقم در چهارسطح به عنوان کرت های فرعی شامل: دو رقم ذرت شیرین (ksc403su, merit) و دو رقم ذرت فوق شیرین (basin, obsession) بودند. ویژگی های مورفولوژیکی مانند تاریخ گرده افشانی و ظهور کاکل، فاصله بین ظهور دانه گرده تا ظهور کاکل، ارتفاع بوته و بلال، قطر ساقه، طول گل تاجی، طول و عرض برگ بلال اصلی، تعداد برگ بالای بلال اصلی و تعداد کل برگ تعیین گردید. در مرحله برداشت نیز عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت و سایر اجزای عملکرد شامل طول بلال، قطر بلال، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه و نیز وزن هزار دانه تعیین شد. نتایج نشان داد که الگوی کاشت تأثیر معنی داری بر ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، طول و عرض برگ بلال اصلی، تعداد ردیف دانه، تعداد دانه در ردیف، عملکرد دانه، شاخص برداشت و وزن هزار دانه داشت، در حالی که بر تعداد برگ بالای بلال اصلی، طول گل تاجی، قطر ساقه، زمان گرده افشانی، کاکل دهی، فاصله بین ظهور دانه گرده تا ظهور کاکل و عملکرد بیولوژیک تأثیر معنی داری نداشت. کلیه ویژگی های مورد مطالعه به جزء تعداد برگ بالای بلال اصلی و قطر ساقه به طور معنی داری تحت تأثیر ارقام قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه و شاخص برداشت در رقم obsession و کمترین آنها در رقم basin بدست آمد. نتایج نشان داد که استفاده از الگوی کاشت کف فارو در ذرت شیرین و فوق شیرین در شرایط شور منجر به بهبود عملکرد می شود.

دستیابی به نتایج مطلوب در برنامه های اصلاحی، نیازمند انتخاب آگاهانه والدین بر اساس قابلیت ترکیب¬پذیری عمومی و خصوصی می باشد. مشخص نمودن ترکیب پذیری ها و اجزای واریانس ژنتیکی یکی از مهم ترین مراحل در برنامه به نژادی لاین های اینبرد ذرت است .بدین منظور، تعداد 25 لاین زودرس دانه¬ای با دو تستر (k1263/1 زودرس و a679 دیررس) به روش لاین × تستر تلاقی داده شد و 50 هیبرید حاصل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1392 در ایستگاه طرق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس آماری حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین هیبریدها از نظر تمام صفات مورد بررسی در سطح احتمال 1% بود. بر اساس نتیجه مقایسه میانگین هیبریدها با روش آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 5%، هیبریدهای سینگل کراس 704 (51/13 تن در هکتار) و l15× a679 (2/11 تن در هکتار) دارای بیشترین عملکرد دانه بودند. عملکرد دانه با صفات تعداد برگ بالای بلال، قطر چوب بلال، قطر بلال، عمق دانه و تعداد دانه در ردیف بلال دارای همبستگی مثبت و بسیار معنی دار بود. نتایج تجزیه لاین × تستر اختلاف معنی داری را بین لاین ها برای کلیه صفات به جز فاصله بین گرده افشانی و ظهور کاکل (asi)، ارتفاع بلال، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه و بین تسترها برای کلیه صفات به جز ارتفاع بوته، قطر ساقه، وزن هزار دانه و درصد چوب، در سطح احتمال 1% نشان داد. میانگین مربعات اثر متقابل لاین × تستر نیز برای کلیه صفات به جز درصد چوب معنی دار بود که نشان دهنده معنی دار بودن واریانس غالبیت (نقش اثرات غیر افزایشی) می باشد. مقدار نسبت ?2gca/?2sca برای کلیه صفات کمتر از 1 برآورد گردید که بیانگر نقش بیشتر واریانس غیر افزایشی برای این صفات بود. از نظر عملکرد و سایر صفات لاین های l1، l5، l14، l15 و l18، دارای gca مثبت و معنی دار و از نظر زودرسی لاین های l1، l7، l8، l10 و l28 دارای gca منفی و بسیار معنی دار بودند. از نظر عملکرد دانه ترکیبات l5× k1263/1، l9× k1263/1، l16× a679 و l19× k1263/1، دارای sca مثبت و معنی دار بودند که جهت آزمایشات ارزیابی و مقایسه عملکرد منطقه ای و برآورد اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط و شناسایی و انتخاب برترین هیبرید ها، می توان لاین های مذکور را مورد استفاده قرار داد.

ذرت شیرین با نام علمی (zea mays l.var saccharata ) به عنوان یکی از سبزیجات مفید و با ارزش غذایی بالا می¬تواند در سبد غذایی خانوارها وارد و تثبیت گردد. برآورد تنوع ژنتیکی، وراثت پذیری و هتروزیس لاین ها و هیبریدهای ذرت شیرین و فوق شیرین برای اهداف به نژادی اهمیت زیادی دارد و می تواند به تعیین استراتژی های اصلاحی کمک کند. این تحقیق به منظور بررسی صفات کمی و کیفی ژنوتیپ¬های ذرت شیرین و فوق شیرین در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی اجرا گردید. در این پژوهش 38 ژنوتیپ ذرت شیرین و فوق شیرین (شامل: 13 لاین، 18 هیبرید و 7 رقم تجاری جدید ذرت شیرین و فوق شیرین) در سه تکرار، در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تفاوت بسیار معنی داری بین اکثر ژنوتیپ ها برای کلیه صفات وجود داشت، دامنه تغییرات وراثت پذیری عمومی از 71/85 درصد تا 49/85 درصد متفاوت بود که به ترتیب مربوط به صفات تعداد کل برگ و عملکرد دانه بود. بر اساس مقایسات میانگین هیبرید تجاری passion بیشترین و لاین harvest gold کمترین عملکرد دانه قابل کنسرو را داشتند. همچنین بالاترین درصد هتروزیس مربوط به صفت عملکرد دانه بود که در هیبرید temptation × chase با 92/446 درصد دیده شد. تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که 3 مولفه اول در مجموع 72 درصد از تنوع کل موجود در بین داده ها را توجیه می نماید. نتایج تجزیه بای پلات نیز نشان داد که در بین ژنوتیپ ها، هیبرید امید بخش harvest gold × merit با توجه به نمودار چند ضلعی و نمودار میانگین پایداری، از ارزش و پایداری بالایی برای اکثر صفات کمی برخوردار بوده. همچنین تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد مطالعه را به 3 گروه تقسیم بندی نمود. نتایج تجزیه صفات کیفی نشان داد که ژنوتیپ harvest gold × merit از نظر اکثر صفات کیفی که توسط تست پانل بررسی شد می تواند با رقم شاهد که یک رقم صنعتی و وارداتی است قابل رقابت باشد. همچنین می توان گفت که لینه های harvst gold, chase temptation, باعث بهبود صفاتی چون عملکرد دانه، عمق دانه، تعداد دانه در ردیف، طول بلال و ارتفاع بوته شده اند و ترکیب پذیری خوبی را نشان داده اند. بنابراین لاین های مذکور می توانند در برنامه های اصلاحی آینده به عنوان لاین¬های امید بخش مورد استفاده قرار گیرند.

افزایش بهره وری ذرت تحت شرایط تنش و شناسایی و معرفی ارقام و ژنوتیپ های متحمل به شوری می تواند نقش بسزایی در جبران کاهش عملکرد ناشی از تنش شوری داشته و به تولید اقتصادی این محصول کمک کند. با توجه به اینکه انتظار می رود ارقام و ژنوتیپ های ذرت به لحاظ تحمل به شوری تفاوت داشته باشند، لذا ارزیابی و غربالگری آن ها در شرایط شور می تواند گامی موثر در جهت معرفی برترین هیبریدها برای کشت در شرایط شور باشد. این تحقیق به منظور برآورد وضعیت ژنتیکی صفات کمی و اقتصادی مهم در ذرت تحت غلظت های مختلف تنش شوری، غربالگری ژنوتیپهای ذرت دانه ای برای تحمل به تنش شوری با استفاده از روش تلاقی لاین × تستر و بررسی و تعیین برخی صفات زراعی مهم و موثر بر عملکرد تحت تنش شوری انجام پذیرفت. 16 هیبرید به همراه 2 شاهد، زودرس (302ksc) و دیررس (704ksc) مورداستفاده قرار گرفتند، پس از یادداشت برداری و نمونه گیری و تجزیه وتحلیل های آماری صفات نتایج به دست آمده این گونه نشان داد که، هیبرید شماره 11(l22×k1264) در شرایط تنش شوری متوسط بیشترین عملکرد (1/3078کیلوگرم بر هکتار) را داشت که ممکن است به دلیل همبستگی مثبت این صفت با صفات وزن بلال، تعداد دانه در ردیف و تعداد ردیف دانه باشد. بین لاین ها در برخی صفات اختلاف معنی داری مشاهده شد که ممکن است به دلیل وجود نقش اثرات ژنی در کنترل صفات باشد. در بعضی از صفات بررسی شده در میانگین مربعات لاین × تستر نیز اختلاف معنی داری وجود داشت که معنی دار بودن این میانگین نشان می دهد که واکنش لاین ها با تسترهای مختلف برای صفات مربوطه متفاوت است و نیز حاکی از نقش اثر غالبیت و غیر افزایشی در کنترل صفات مذبور دارد، بنابراین درمجموع هر دو اثرات افزایشی و غیر افزایشی در کنترل این صفات نقش دارند. لاین l6 در هردو شرایط نرمال و تنش متوسط برای صفت عملکرد دانه ترکیب پذیری عمومی مثبت و معنی داری داشت و نیز تلاقی (l3×t1) برای صفت عملکرد دانه در شرایط تنش شوری متوسط دارای ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی داری بود. بر اساس شاخص تحمل به تنش فرناندز (sti) هیبرید 10(l20×k3615/2) عملکرد بالاتری را هم در شرایط نرمال (1/2029) و هم در شرایط شوری متوسط (9/2545) نسبت به بقیه از خود نشان می دهد.به منظور برآورد اجزای واریانس ژنتیکی و قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی لاین های ذرت آزمایشی با استفاده از 8 لاین خویش آمیخته بعنوان لاین های مادری و 2 تستر بعنوان والدین پدری با استفاده از طرح تلاقی لاین × تستر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در دو محیط شوری (ec=5) و غیر شور اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی داری بین لاین ها در برخی صفات در هر دو محیط نشان داد. اختلاف معنی دار در میانگین مربعات لاین × تستر در شرایط غیر شور برای کلیه صفات به غیر از صفات تعداد روز تا ظهور 50 درصد کاکل ،تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک مشاهده شد. در شرایط شور فقط در صفات تعداد کل برگ، تعداد روز تا ظهور 50 درصد کاکل میانگین مربعات لاین × تستر غیر معنی دار بود. واریانس افزایشی برای صفات تعداد روز تا ظهور 50 درصد کاکل و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک در شرایط غیر شور بیشتر از واریانس غالبیت ارزیابی شد. لاین l6 با مقدار (785/1455) در شرایط غیر شور و (107/789) در شرایط شور دارای حداکثر عملکرد مثبت و معنی دار در ترکیب پذیری عمومی و تلاقی های (l4×t1=428/460 و l7×t1=703/363) در شرایط غیر شور و تلاقی (l3×t1=438/345) درشرایط شور دارای ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی داری بودند. از کل تنوع موجود، سهم لاین ها و لاین در تسترها بیشتر از سهم تسترها بوده است که نشان دهنده انتقال تنوع از لاین ها به هیبریدها می باشد.

چکیده ندارد.