رفتار اخلاقی رفتاری است که معیار ارزشمندی رفتار اختیاری را دارا باشد. باور بر این است که ارزشمندی رفتار اختیاری از منظر دین با ارزشمندی رفتار اختیاری از منظر انسان ها متفاوت باشد، زیرا دیدگاه های اندیشمندان در بیان معیار ارزشمندی رفتارهای اختیاری متعدد و متفاوت است لکن آنچه که از متون دینی قابل استفاده است تنها معیار ارزشمندی رفتار اختیاری انسان در نزد خداوند «تأمین خشنودی» اوست. بر اساس آموزه های دینی این معیار هنگامی تحقق می یابد که رفتار مورد نظر به نیتی پاک و خالص، برای خدا انجام شده در راستای محافظت یا تقویت حرمت و کرامت نفس انسانی باشد. با این معیار تلاش در جهت «شناخت خود» نیز از نخستین و مهمترین رفتارهای اخلاقی انسان در ارتباط با خود خواهد بود. بنابراین رفتارهای اخلاقی انسان با خود را در سه نوع مواجهه با خود می توان مورد بررسی قرار داد: مواجهه ی شناختی، مواجهه ی احساسی و مواجهه ی رفتاری. و اما اعتقاد براین است که مواجهه ی شناختی انسان با خود نقش زیر ساخت را در شکل گیری دو نوع مواجهه ی بعدی ایفا می کند. گرچه مواجهه ی احساسی نیز نسبت به مواجهه ی رفتار همین نقش را خواهد داشت. در مواجهه ی شناختی در بین انواع شناخت حسی، عقلی، نقلی و شهودی؛ شناخت شهودی از عمق و اهمیت بیشتری برخوردار است. همچنین در مواجهه ی احساسی با خود چهار احساس حرمت نفس، عزت نفس، حب ذات و حیای از خود، زیربنای احساس های سازنده و مثبت انسان نسبت به نفس خویش خواهد بود. در مواجهه ی رفتاری نیز آدمی در دو بخش جسم و روح رفتارهای خود را تنظیم کرده علاوه بر رعایت حق جسم خویش، در جهت تأمین کمال و سعادت خود، برای تسلط یافتن بر نفس سرکش، مطابق آموزه های دینی اقدام خواهد کرد. البته از سه راه کنترل فکر، کنترل قلب و کنترل اعضا و جوارح می توان بر نفس خود مسلط شده اختیار آن را به عقل سپرد که تحقق این مهم نیز در گرو مراقبه، محاسبه، مشارطه و معاتبه خواهد بود.

چکیده از عوامل موثر در رشد انسان، خیرخواهی است. خیرخواهی از حقوق متقابل بین افراد انسانی به ویژه مسلمانان می باشد. و در همه ی زمان ها و مکان ها باید صورت گیرد. که از سه دیدگاه مهم محور زمانی، فرد محوری و موضوع محوری قابل بررسی می باشد. افرادی نظیر خود، خانواده، دوستان، مردم و حاکم؛ موضوعی مانند فرهنگ، سیاست، اخلاق و اجتماعی می باشد. برای اجرای خیرخواهی نیازمند کاربرد روشهای درست آن هستیم. سه نوع روش در اینجا قابل بررسی است: قلبی، زبانی، عملی. محبّت کردن به دیگران علاوه بر اینکه خاستگاه خیرخواهی است یک روش قلبی نیز محسوب می شود. همچنین است دعای قلبی و امر به معروف و نهی از منکر قلبی. خیر خواهی زبانی مصادیق گوناگونی دارد، از جمله آن ها مشورت دادن، انتقاد کردن که غالباً به وسیله زبان صورت می گیرد، تشویق و تنبیه کردن زبانی، امر به معروف و نهی از منکر زبانی، ارائه و معرفی الگوهای مناسب جهت خیرخواهی می باشند. خیر خواهی عملی نیز نظیر: امر به معروف و نهی از منکر عملی و مدارا کردن در مقابل دشمنان و مخالفان اعتقادی ـ سیاسی، می باشد. از سویی دیگر ممکن است خیرخواهی نیز مانند هر عمل نیک دیگر با موانعی روبرو شود، موانع در دو ناحیه ی فاعل و قابل مطرح است. مانع فاعلی خیر خواهی مثل: جهل، حسد، هواپرستی، بخل و سخن چینی می باشد؛ و مانع قبول کردن نظیر جهل، غفلت، خودبرتربینی می باشد. آسیبهایی که می توانند جلوی تأثیر خیرخواهی را بگیرند به دو قسمت آسیب برای خیرخواهی کننده و آسیب روشی تقسیم می شوند. آسیبهای ناظر به خیرخواه مانند عجب و عمل نصیحت را بزرگ دیدن، ترس از افتادن در ریا؛ و آسیب روشی مثل ریختن آبروی نصیحت شونده به خاطر خیر خواهی و انتقاد از او در مقابل دیگران، افتادن در دام تهمت به دلیل افراط در نصیحت و رعایت نکردن حدود آن، می باشند. خیرخواهی آثار فراوانی را در سطح فردی و اجتماعی باقی می گذارد. از جمله ی آن ها اصلاح اجتماع، رفع عذاب قیامت، داخل شدن به بهشت، ایجاد محبت بیشتر بین انسان ها و ... می باشد. و نیز قبول نکردن آن پیامدهای شومی مثل هلاکت، افتادن در مکر، حسرت و پشیمانی و تسلط حاکمان ظالم بر جامعه، در پی دارد. همچنین خیرخواهی نکردن باعث از دست دادن عقل و کم شدن رحمت الهی و ... می شود. در این پایان نامه این مباحث از دیدگاه متون دینی از جمله نهج البلاغه بررسی شده است. کلید واژه: خیرخواهی، نهج البلاغه، نصیحت، امر به معروف، انتقاد، موعظه.

خانواده نهاد اساسی و محوری در جامعه است و به عنوان هسته نخستین سایر نهادهای اجتماعی به شمار می‏آید. خانواده کوچک‏ترین واحد اجتماعی است که اساس و زیرساخت واحدهای بزرگتر به شمار می‏رود. میزان موفقیت و سهمی که افراد برای ایفای نقش در واحدهای بزرگ اجتماعی ایفا می‏کنند بستگی تام به نحوه رشد و تربیت و شکوفایی استعداد های آنها در کانون مقدس خانواده دارد. همچنین با نگاهی به وضعیت نابسمان اجتماع درمی یابیم که بیشتر دردها و مشکلات و فسق و فجورها از خانواده سرچشمه می گیرد. بنابراین خانواده می تواند منشأ بدبختی و سعادت افراد باشد. آنچه موجب تحکیم کانون خانواده می گردد و سعادت و خوشبختی اعضای خانواده را به همراه خواهد داشت، وجود اخلاق نیک و توجه به وظایفی است که هر کدام از اعضای خانواده نسبت به یکدیگر دارند و از نظر اخلاقی، موظف به رعایت آنها می باشند. و آنچه موجب تزلزل و نابودی و بدبختی خانواده می گردد، وجود آسیب های اخلاقی و بی توجهی افراد خانواده نسبت به وظایف خود در کانون خانواده می باشد. بنابراین هر کسی در خانواده، جهت حفظ و تحکیم کانون خانواده خویش، نیازمند به این است که با نکات اخلاقی در خانواده و وظایفی که درکانون خانواده نسبت به یکدیگر دارند و با آسیب های اخلاقی ایی که موجب تزلزل و نابودی خانواده می گردد، آشنا گردند. رفتار و گفتار امیرالمومنین (ع) بهترین و زیباترین الگو برای آشنایی افراد با اخلاق و وظایف اخلاقی و آسیب های اخلاقی در خانواده می باشد. اما از آنجا که به گفتار و رفتار ایشان در این زمینه کمتر توجه شده و بیشتر به گفتار و رفتار ایشان در ابعاد سیاسی و حکومتی توجه شده است، لذا بر خود لازم دانستیم با توجه به اهمیتی که کانون خانواده در سعادت و شقاوت افراد دارد، اخلاق خانوادگی را از نگاه امام علی (ع) مورد بررسی قرار دهیم. با توجه به این مطلب در این تحقیق به دنبال این مسئله ایم که از نگاه امام علی (ع) اخلاق در خانواده چگونه باید باشد؟ و اینکه از نگاه امام علی (ع) چه آسیب های اخلاقی در خانواده موجب فروپاشی کانون خانواده می گردد؟از نگاه امام علی (ع) جهت تحکیم کانون خانواده، زن و شوهر هر کدام در خانواده از نظر اخلاقی وظایفی دارند که برخی از آن وظایف میان آن دو مشترک است مثل، اظهار محبت به یکدیگر، حسن خلق، تکریم و احترام گذاری نسبت به هم و... . برخی از آن وظایف مربوط به مرد است مثل، تأمین نیازهای دینی خانواده، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده و... . برخی نیز مربوط به زن است مثل، اطاعت از شوهر، امانتداری، نیکو خانه داری. همچنین از منظر امیر المومنین (ع) فرزندان و والدین نیز از نظر اخلاقی وظایفی نسبت به هم دارند. از جمله وظایف والدین در برابر فرزندان از نگاه امام علی (ع) مانند، توجه به آدابی که هنگام تولد فرزند باید رعایت کرد، محبت به فرزند، عدالت و مساوات نسبت به فرزندان و... اما وظایف فرزندان در برابر پدر و مادر مثل، اطاعت از والدین، احسان به والدین، پرهیز از اذیت آنان می باشد. امیر المومنین (ع) وجود برخی از آسیب های اخلاقی در خانواده را موجب فروپاشی و تزلزل کانون خانواده می دانند، که برخی از آن عوامل را میان زوجین مشترک می دانند مثل، آزاردن زوجین همدیگر را، بد اخلاقی، زیادیِ توقعات، قانع نبودن و... . برخی از آن را مربوط به مرد می دانند مثل، سوء تدبیر، بیکاری، بخل و... . برخی نیز مربوط به زن است مثل، منت گذاری، ناسازگاری، خیانت کردن و... . بنابراین آنچه در این تحقیق بعد از بحث از کلیّات در مورد مسئله خانواده، از نگاه امام علی (ع) مورد بررسی قرار گرفته است در سه بخش خلاصه می شود. بخش اول به وظایف اخلاقی زن و شوهر در خانواده پرداخته. و بخش دوم به وظایف اخلاقی متقابل والدین و فرزندان در خانواده پرداخته و در بخش سوم به آسیب شناسی اخلاق خانوادگی پرداخته شده است. در تمامی این بخش ها سعی کردیم با توجه به منابع روایی و تاریخی، به گفتار و رفتار امام علی (ع) در زمینه خانواده و اخلاق خانوادگی و آسیب های مربوط به خانواده بپردازیم. در برخی موارد روایات جمع آوری شده، مسقیم به مسئله اخلاق خانوادگی مربوط است و در برخی موارد روایات صادر شده از حضرت (ع) کلّی است که به طور غیر مسقیم می تواند به اخلاق خانوادگی نیز مرتبط باشد.

آیا در مسیر تهذیب انسان، اولیای الهی تصرفی تکوینی در باطن و نفس انسان صورت می دهند؟ شواهد و قرائنی که از آیات و روایات برای اثبات این موضوع می توان ارائه داد کدامند؟ آیا این تصرف با اختیار و ارزشمندی کار انسان، منافات ندارد؟ ادلّه ی عام و ادلّه ی خاص دالّ بر آنند، اولیای الهی با علم و قدرتی که از ناحیه ی خداوند متعال به آنها إعطا شده، از ضمیر انسان ها آگاه و قادر به تغییر نفوس آن ها می باشند، و این کار را می کنند. منتها تغییر از راه تصرف می تواند حدود مختلفی از حداقل تا حداکثر داشته باشد. نقش تکوینی اولیای الهی در این زمینه (مهذّب شدن انسان ها) هم نقش فاعلی عام و هم نقش فاعلی خاص است. در نقش فاعلی عام، اولیای الهی سبب و واسطه ی رسیدن فیض الهی به همه ی مخلوقات از جمله انسان ها هستند، و این مختص به چهارده معصوم? است. نقش فاعلی خاص که نمود آن در تصرفات تکوینی اولیای الهی است، به دو قسم حداکثری و حداقلی تقسیم می گردد، از نقش حداکثری به هدایت به امر و ایصال به مطلوب (ایصال الی المطلوب) تعبیر می شود، اولیای الهی با علم و قدرتی که خداوند متعال در اختیارشان قرار داده است، در باطن برخی انسان هایی که با عمل اختیاری خویش قابلیت هدایت خاص را یافته-اند، تصرف کرده و آنها را مهذّب می سازند، امّا نقش حداقلی خاص، در جایی است که شخص هنوز به این قابلیت دست نیافته است، در اینجا گاه ولیّ خدا با تصرف در کائنات مسیر تهذیب نفس را برای وی هموار می-سازد تا او با گوهر ذاتی خود یعنی اختیار راه بپیماید؛ و قابلیت هدایت خاص را پیدا کند. حوزه ی پژوهش این رساله، آیات قرآن کریم و احادیث معصومین? می باشد. بخش اوّل به دو فصل "کلیات و مفاهیم" و بیان "حد و حدود ولایت و ولایتِ تکوینی" اختصاص دارد و بخش دوّم (فصل سوّم) به مستندات و ادلّه ی این موضوع اختصاص یافته و در بخش سوّم (فصل چهارم) به پاسخ سوالات مطرح در این زمینه پرداخته شده است. کلید واژه ها: هدایت به امر، تصرف تکوینی، تهذیب نفس، ولایت تکوینی، هدایت تکوینی، ایصال به مطلوب، ولیّ و اولیای الهی.

موضوع «محبّت» از مهم ترین و کاراترین موضوعات زندگیبشر است. هر چند دربارهمحبّتپژوهش های بسیاری صورت گرفته است ولیهمچنان بسیاری از ابعاد آن نیازمند تحقیق و بررسی است. در این پژوهش رابطه ی «محبّتدینی» و «اطاعت پذیری» مورد توجه قرار گرفته است. اسلام برترینمحبّترا در مورد خداوند بیان می دارد و او را سرچشمه و اصل و اساس آن می خواند و تماممحبّت ها را در این راستا مقبول می داند. محبّتبه خدا ومحبّتبرای خدا را کهمحبّتدینی می نامیم با اطاعت، رابطه ی مستقیم و تنگاتنگی دارد و میزان اطاعت پذیری از مراتبمحبّتمتاثر است. محبّتدینی دارای ویژگی هایی است که می توان به تفضّل الهی، معرفت، پاکی، همراهی با بغض کمل طلبی و شور و نشاط اشاره نمود. محبّت دینی دارای نشانه ها و پیامدهایی می باشد. از اصلی ترین نشانه های محبّتواقعی می توان به اطاعت پذیری و تلاش محبّ برای جلب رضایت محبوب و بیاد او بودن اشاره نمود. توجه به پیامدهایمحبّتدینی در تشویق به آن موثر است که این پیامدهای خوش را می توان در دو بخش دنیایی و اخروی بیان نمود. ضمناً آسیب ها و آفاتی مانند دنیادوستی، گناه و نادانی، محبّتدینی را تهدید می نمایند.

چکیده تهذیب نفس یکی از اموری است که در اسلام بر آن تاکید فراوانی شده و از ابعاد گوناگونی برخوردار است، یکی از مهمترین ابعاد آن که در این پایان نامه بدان اهتمام ورزیده شده است، ضبط و مهار ذهن است که تأثیر بسزایی در کنترل اعضا و جوارح و دوری از گناه و پیراستگی از رذائل نفسانی دارد. به نظر می رسد درصد بالایی از رفتارهای انسان از افکار و خواطری که در ذهن او پدید آمده سرچشمه می گیرد. از این رو اگر انسان بر واردات ذهنی خود کنترل داشته باشد، در جهت اصلاح رفتارهای خویش از توان بالایی برخوردار خواهد شد و به دنبال اصلاح رفتار، فضایل اخلاقی بیشتری در خود ایجاد کرده و در تهذیب نفس توفیق خواهد یافت. بدیهی است عدم تسلط بر خطورات ذهنی می تواند زمینه ریشه دواندن رذایل اخلاقی را در وجود انسان فراهم آورد. در این نوشتار با استناد به آیات و روایات به دنبال شناخت انواع واردات ذهنی هستیم. بر این اساس و با استفاده از سخنان اندیشمندان اسلامی میتوان واردات ذهنی انسان را شامل تفکرات، خطورات، تخیلات و توهمات دانست. و با توجه به اینکه شیطان میتواند در این واردات ذهنی نفوذ کند بنابراین با شناختن راه های نفوذ شیطان و وساوس شیطانی امکان کنترل این واردات ذهنی فراهم میآید و راه ورود افکار نورانی و پسندیده و الهامات ربانی که ازجانب فرشتگان الهی القاء میشود، هموار خواهد گردید. در راستای این مهم به راه ها، موانع و ثمرات ضبط و مهار ذهن و عواقب عدم ضبط و مهار ذهن نیز خواهیم پرداخت. و در انتها به این نتیجه خواهیم رسیدکه برای ضبط و مهار ذهن راهی جز جلوگیری از تصرفات شیطان در نیروی وهم و خیال وجود ندارد و مهمترین راه نیل به این مقصود، تقویت راههای ارتباطی انسان با خدا میباشد. کلید واژه ها: ذهن، شیطان، وساوس، افکار، خواطر، خیالات، توهمات.

یکی از مهم‏ترین و دقیق‏ترین روشهای خداشناسی، مطالعه و درک صحیح و عمیق اسماء و صفات حسنای الهی با استفاده از آیات قرآن و احادیث اسلامی است,که این نوع از شناخت و آگاهی, آثار و پیامدهای بسیاری را بر روح و روان انسان گذاشته و ابعاد زندگی او را در بر می‏گیرند. بخشی از این آثار, آثار روانی هستند که طبق تعریف صورت گرفته در این پایان نامه, آثاری هستند که از شناخت و معرفت خدا سرچشمه گرفته و بر روح و روان انسان نقش بسته و باعث انگیزش و تحریک احساسات در وجود او نسبت به انجام افعال و نیّاتی گشته و شعاع ثأثیر آنها نیز ابعاد زندگی او را در بر می‏گیرند. با استخراج این آثار از آیات و روایات اسلامی, می‏توان آنها را با نظم دقیق در یک مدل کلی طبقه‏بندی کرده و مخاطب را در فهم صحیح و یادگیری سریع آن یاری نمود. این آثار به دو دسته آثار قلبی و رفتاری تقسیم شده و هر کدام تحت عناوین کلی‏تری قرار گرفته‏اند که آثار قلبی عبارتند از: آثاری که اثر گذاری و نمودشان در قلب و روح انسان بیشتر از اعضاء و جوارح بوده و درصد کمتری از ظهور و بروز را بر رفتار و اعضاء و جوارح او به خود اختصاص داده‏اند و آثار رفتاری, آثاری هستند که علاوه بر اینکه پیوند خاصی با روح و روان انسان دارند, نتیجه و کارکردشان در اعضاء و جوارح انسان نمود بیشتری نسبت به روح و روان او دارند. آثار قلبی به انگیزش شامل دو اثر (خوف و رجاء) و بزرگداشت شامل (تواضع و خشوع) و اعتماد و آرامش شامل (ایمان, اطمینان, رضا و تسلیم) و علاقه و احساسات شامل (محبت, شوق, انس و حزن) تقسیم شده و آثار رفتاری نیز به معنویت گرایی شامل (آخرت خواهی و زهد) و بی نیازی جستن از خدا شامل (استغناء و دعا) و مجاهدت شامل (تقوا و تهجّد) تقسیم شده‏اند. روش مورد استفاده در این پایان‏نامه، روش تحقیق و نگارش کتابخانه‏ای و شیوهء پژوهش, تحلیلی ـ توصیفی بوده است، که هر اثر با استفاده از فرهنگ لغت عرب, کتابهای اخلاقی و تفسیری و روایی, مورد بحث و پژوهش قرار گرفته و پیامدها و نتایج آن نیز از آیات و روایات ذیل هر موضوع استخراج شده‏اند.

مسجد بزرگترین پایگاه دینی است که پس از گذشت چهارده قرن، هنوز محکمترین مقرّ دینی به شمار می رود و گذشت زمان و تبلیغات دشمن نتوانسته است از ارزش این پایگاه اسلامی بکاهد و آن را منزوی نماید. در قرآن مجید و گفتار معصومان (?) فضیلت های فراوانی برای مسجد بیان شده است. البته در این بیانات، با مطرح نمودن جایگاه والای این مکان مقدس، افرادی که به مسجد رفت و آمد می نمایند نیز افرادی دارای منزلت والا معرفی نموده است. با مطالعه منابع اسلامی و آیات و روایاتی که در این خصوص وارد شده است، می توان نتیجه گرفت که مسجد، دارای رسالتی بس بزرگ و دارای اهمیت و جایگاه والایی است و سعی دارد انسان و جامعه را به کمالات انسانی و سعادت ابدی رهنمون سازد. توجه به کارکردهایی که مساجد، از صدر اسلام تا به اکنون دارد، نقش تربیتی آن را نمایان می سازد و با تقویت این نهاد مقدس، می توان جامعه و افراد آن را از نظر تربیتی و اخلاقی رشد داد. به همین دلیل است که روایات فراوانی در باب اهمیت دادن و عدم ترک این مکان و همچنین رونق بخشیدن هر چه بیشتر به آن، در منابع اسلامی یافت می شود. لذا لازم است افراد جامعه به هر طریق ممکن، سعی در تقویت و رشد و آبادانی این مکان مقدس نمایند. افرادی که با مسجد مراوده دارند، گروهی همانند امام جماعت، هیئت أمنا و خادم مسجد، با اختیار خویش مسئولیتهایی را به عهده می گیرند که با قبول آن، تکالیفی بر عهده آنها خواهد آمد که عمل به آن تکالیف لازم و ضروری است. و گروهی دیگر نیز مانند نمازگزاران و همسایگان و حتی دولت اسلامی هستند که اخلاقاً جهت تقویت و رونق مساجد لازم است نسبت به تکالیفی که در این مسیر راه گشاست بی توجه نبوده و در جهت پیشبرد اهداف والای مساجد، نسبت به عمل نمودن به آن وظایف و تکالیفی که اخلاق بر عهده آنها می گذارد کوتاهی ننمایند. بدیهی است که اگر متولیان و افرادی که با مسجد مرتبط هستند بخواهند تکالیف اخلاقی مربوط به خویش را انجام دهند؛ ابتدا شناخت و معرفت به آن تکالیف ضروری و لازم خواهد بود و چون در مسیر تحقق اهداف عالی مسجد لازم است هر کس، نسبت به وظایف و تکالیفی که اخلاقاً بر عهده دارد شناخت پیدا نمایند نیاز به نوشتاری است که وظایف و تکالیف اخلاقی در زمینه مسجد را به بحث گذاشته باشد. در این رساله مباحث مربوط به شناسایی و معرفی آن دسته از وظایف و تکالیفی که اخلاقاً در قبال مسجد بر عهده متولیان و افرادی که با مسجد در ارتباط هستند و نقش و تأثیر فراوان در پیشبرد اهداف عالی مسجد دارند، مطرح شده است و می تواند به عنوان یک راهنما از افراد مسئول در قبال مسجد، دستگیری نماید و آنها را در مسیر اهداف انسان ساز مسجد، کمک نماید.

«همسایگی» یکی از مناسباتِ فراگیر اجتماعی است. از این رو شایسته است در تنظیم اخلاق و رفتار ها و نیز در انتخاب سبک زندگی، مورد توجّه قرار بگیرد. چرا که نوع تعاملات همسایگان با یکدیگر، چهارچوب اخلاقی افراد و خانواده ها را تحت تأثیر خود قرار می دهد. در جهان معاصر، وضعیتِ شهر نشینی جدید، بسیاری از مولّفه های نظام همسایگی سُنّتی را به هم ریخته است. زندگی مُدرن، روابط اجتماعی را بی روح و فضای همکاری، اطمینان، امنیت و اعتماد اجتماعی را در محله ها به حدّاقل رسانده و بیگانگی اجتماعی را موجب شده است. اعتقاد بر این است که افول اخلاق همسایگی، علاوه بر سرد و بی روح ساختن روابط انسان ها در جامعه از امنیت اجتماعی کاسته و ناهنجاری های رفتاری را به شدّت، بالا برده است. هدفِ پژوهش حاضر، آن بود که اصول اخلاقی در همسایگی و تکالیف اخلاقی و رفتاری در تعامل با همسایگان را از میان آموزه های قرآن و اهل بیت (علیم السلام) کشف و تبیین نماید. تا گامی کوچک برای تدوین «اخلاق همسایگی» بردارد. این تحقیق، از نوع کتابخانه ای و توصیفی است، که متن قرآن و حدیث را درباره موضوع همسایگی به بررسی گذاشت. و پس از تشکیل خانواده آیات و احادیث، اطلاعات لازم، استخراج و طبقه بندی شدند. و سپس مورد تحلیل و پردازش قرار گرفتند. نتیجه و دستاورد این پژوهش، استخراج مهمترین حقوق و تکالیف اخلاقی در همسایگی از متون اسلامی (قرآن و حدیث) و دسته بندی آنها در قالب «بایسته ها و شایسته ها» و «نبایدها و ناشایست ها» می باشد. که در مجموع، تعداد 12 تکلیف بایسته از جمله: احسان و نیکوکاری، احوالپرسی (تفقّد)، پشتیبانی و همیاری، خوش اخلاقی (حُسن خُلق)، خوش گمانی (حُسن ظنّ)، خیرخواهی، رسیدگی (تعاهُد)، شکیبایی بر آزار، عفو و گذشت، فروتنی (تواضع)، گرامی داشتن (اکرام) و یاری رسانی. و در ادامه، تعداد هشت مورد از مهم ترین نباید ها و ناشایست های اخلاقی در رفتار با همسایگان به دست آمد که عبارتند از: مزاحمت و آزار رسانی، خیانت، افشای ناخوشایند ها، تحقیر، تجسس، حسادت، چشم و هم چشمی و بی تفاوتی. و بالاخره در پایان پژوهش، پس از ارائه نتایج به دست آمده از بررسی های اسلامی درباره وظایف همسایگی، شماری از موضوعات قابل بررسی در حوزه همسایه داری (تعداد 30 عنوان) پیشنهاد داده شد. که هر کدام از آنها ظرفیتِ یک پایان نامه یا مقاله علمی را داراست.

موضوع این پژوهش بن مایه های قرآنی در جزء دوم و سوم بصائرالدرجات می باشد. هدف از ارائه این تحقیق، میزان حضور آیات قرآنی در کتاب بصائرالدرجات، آموزه های نهفته در آن و آسیب شناسی سندی این مجموعه است. تحقیق مزبور دارای دو دامنه ی روایی و رجالی است که دامنه روایی آن، روایات تفسیری در جزءهای دوم و سوم کتاب بصائرالدرجات به تحقیق سید محمد سید حسین معلم و دامنه رجالی آن، راویان بصائرالدرجات است که بر مبنای کتب رجالی شیعه و مبانی مطرح در علم رجال، مورد ارزیابی قرار گرفتند. گونه های تفسیری شناخته شده در این پژوهش شامل: روایات تفسیری- تبیینی، روایات جری و تطبیق، روایات تأویلی، روایات مرتبط و روایات سوره و آیه شناخت است. محورهای اصلی آموزه های قرآنی در این دو جزء، گستره علوم اهل بیت و مبادی علوم اهل بیت است. در دو جزء دوم و سوم بصائرالدرجات، آسیب های متنی خاصی در محتوای روایات جمع آوری شده دیده نشد و آسیب های سندی شناخته شده در آن شامل: نقل روایت از راویان ضعیف، مجهول و مهمل در سند، ارسال و گسست حلقه های سند می باشد. از جمله راهکارهای برون رفت از این آسیب ها می توان به گردآوری اسناد مشابه، یافتن طریقی دیگر برای حدیث و راه حل فقه الحدیثی و به دست آوردن اطمینان عرفی و عقلایی از طریق سنجش روایت با سنت و قرآن اشاره کرد. بیشترین احادیث ضعیف در این محدوده از کتاب بصائر، از طریق مشابه یابی در ابواب کتاب بصائرالدرجات و سپس دیگر کتب حدیثی، به گردونه ی اعتبار درآمدند.

روابط انسان با هم نوعانش نقش حیاتی در زندگی وی دارد به نحوی که اگر از زندگی وی جدا شود ادامه حیات برای وی بسیار دشوار و یا حتّی غیر ممکن خواهد بود. ارتقاء و تحکیم این روابط نیازمند آگاهی و مهارت لازم می باشد و نمی توان بدون کسب آن ها به مقصود نائل شد. در منابع اسلامی این آگاهی ها و مهارت ها بیان شده است که در این پژوهش بسیاری از آن ها با دسته بندی منطقی و کاربردی با عنایت به آیات قرآن کریم و روایات اولیاء معصومین?و برخی از نظرات دانشمندان علوم اخلاقی و روان شناسی ذکر و تفسیر و تبیین شده است. در این پژوهش تنها به عوامل تحکیم پرداخته نشده بلکه زمینه هایی که در این راستا نقش داشتند نیز بررسی و تبیین شده است.