منطقه مورد مطالعه (چهارفرسخ) در استان خراسان جنوبی و در 24 کیلومتری شمال غرب شهرستان نهبندان واقع شده است. این منطقه بخشی از توده های نفوذی شرق پهنه ساختاری لوت را شامل می شود. توده گرانیتوئیدی مورد مطالعه (چهارفرسخ) شامل دو نوع اسیدی و حدواسط – بازیک و ترکیب سنگ شناسی گرانیت، گرانودیوریت، دیوریت، پگماتیت – آپلیت و گابرو (متعلق به مجموعه افیولیت ملانژی منطقه) می باشد. مجموعه رسوبی شامل شیل، ماسه سنگ و کنگلومرا می باشد. نفوذی های منطقه سبب دگرگونی شیل ها – ماسه سنگها و ایجاد سنگهای دگرگونی با ترکیب آندالوزیت شیست شده اند. بافت معمول در سنگهای اسیدی (گرانیت، گرانودیوریت، پگماتیت – آپلیت)، از نوع گرانیتی، پرتیتی، آپلیتی و پوئی کلیتیک می باشد. بافت معمول در دیوریت مورد مطالعه، گرانیتی و در گابرو، هیپ ایدیومورف گرانولار می باشد. گرانیت، پگماتیت و آپلیت از کانیهای کوارتز، ارتوز و آلبیت تشکیل شده اند. گرانودیوریت از کوارتز، پلاژیوکلاز نوع آلبیت – الیگوکلاز و ارتوز، دیوریت از پلاژیوکلاز و هورنبلند و گابرو از پلاژیوکلاز و پیروکسن نوع اوژیت تشکیل شده است. دگرسانی های معمول در سنگهای اسیدی تبدیل پلاژیوکلاز به سریسیت می باشد. در سنگهای بازیک تا حد واسط منطقه، پیروکسن به هورنبلند و پلاژیوکلاز به سریسیت دگرسان شده است. نمونه های مورد مطالعه تهی شدگی عناصر ba، nb، p، ti و غنی شدگی از عناصر th، k، nd، zr و lree را نشان می دهند. روند تغییرات عناصر کمیاب و نادر خاکی نمونه های بخشهای مختلف این توده حاکی از پیوستگی طیف ترکیب سنگی و تبلور تفریقی آنهاست. با توجه به نمودارهای رسم شده برای توده گرانیتوئیدی چهارفرسخ و شاهکوه مشخص می شود که روند تغییرات عناصر کمیاب و نادر خاکی نمونه های گرانیت چهارفرسخ بر روند نمونه های گرانیت شاهکوه کاملاً منطبق می باشد، بنابراین می توان رخداد این دو توده گرانیتوئیدی را به منشاء مشابه نسبت داد. از نظر ژئوشیمیایی سنگهای منطقه ماهیت کالک آلکالن دارند و از نظر شاخص اشباع از آلومین در محدوده متاآلومین تا پرآلومین واقع می شوند. توده نفوذی چهارفرسخ با توجه به ویژگیهای صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی در رده گرانیتهای تیپ i و از نظر جایگاه تکتونیکی در گروه گرانیتوئیدهای مرتبط با کمان ولکانیکی حاشیه شرقی بلوک لوت قرار می گیرد.

چکیده منطقه مورد مطالعه در محدوده روستای ده نو، 170 کیلومتری جنوب بیرجند، در شرق ایران و شمال شرق زون ساختاری لوت قرار دارد. فعالیت های آذرین منطقه ده نو در جنوب بیرجند به صورت دو دسته سنگهای گدازه ای و نیمه عمیق رخنمون دارند. سنگ های نیمه عمیق این منطقه شامل دیوریت پورفیری و کوارتز دیوریت پورفیری می باشند و آندزیت تنها واحد آتشفشانی منطقه می باشد. یک واحد آندزیتی منسوب به ژوراسیک در این منطقه معرفی شده است. که روابط صحرایی واحد مورد مطالعه نشان می دهد که این واحد و واحد ساب ولکانیکی، در محدوده پالئوژن قرار می گیرد. شواهد سنگ شناسی و ژئوشیمیایی حاکی از ارتباط ژنتیکی سنگ های آتشفشانی و نیمه عمیق با یکدیگر و تاثیر آلایش ماگمایی در روند شکل گیری و تحول این سنگ هاست. این سنگها نسبت به morb از عناصر lile و lree غنی و از عناصر hfse وhree تهی شده اند و ویژگی سنگ های کالک آلکالن وابسته به قوس ماگمایی را نشان می دهند. همچنین این سنگها ناهنجاری منفی از عناصر nb و ti نشان می دهند. براساس مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی این سنگها از یک ماگمای وابسته به محیط فرورانش بوجود آمده اند و در یک حاشیه فعال قاره ای جایگزین شده اند. نفوذ توده دیوریت پورفیری به درون سنگهای کربناته باعث کانی زایی آهن در این منطقه شده است. مگنتیت، هماتیت و لیمونیت کانه های این زون می باشد. بر اساس داده های کانی شناسی، کانی زایی در حاج الیاس با اسکارن نوع کلسیمی – منیزیمی همراه است. واژه های کلیدی: ژئوشیمی، سنگهای ولکانیک – ساب ولکانیک، ده نو، شرق ایران، لوت.

توده های آذرین منطقه شادان در حدود 120 کیلومتری جنوب باختری بیرجند، در شرق ایران واقع شده است. منطقه مورد مطالعه از لحاظ تقسیمات واحد های ساختاری در قسمت شرقی بلوک لوت قرار می گیرد. در منطقه شادان مجموعه ای از سنگهای آتشفشانی به سن ترشیری برونزد دارند. بطور کلی سنگهای آتشفشانی شامل انواع آندزیت، تراکی آندزیت و داسیت و نیمه عمیق تونالیت پورفیری، دایک ها با ترکیب آندزیت و انواع آذرآواری نیز شامل آگلومرا و توف ها بیشتر به صورت توف های بلوری و بلوری ـ سنگی و غالبا با ترکیب آندزیت ـ داسیت دیده می شوند. پلاژیوکلاز مهمترین فنوکریست سنگهای آتشفشانی و نیمه عمیق و از کانی های فرومنیزین مهم می توان به هورنبلند سبز و بیوتیت اشاره کرد. بافت های غالب در نمونه ها شامل پورفیری، پورفیری با خمیره میکرولیتی، میکروگرانولار و شیشه ای و بافت پوئی کیلیتیکی هستند. از دگرسانی های رایج شامل سریسیتی، کربناتی، اپاسیتی، اپیدوتی شدن و آرژیلیکی می باشند. بررسی های ژئوشیمیائی نشان می دهد که این سنگها در محدوه کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا قرار می گیرند. شواهد سنگ شناسی و ژئوشیمیایی حاکی از ارتباط ژنتیکی سنگ های آتشفشانی منطقه با یکدیگر و تاثیر آلایش ماگمایی در روند شکل گیری و تحول این سنگ ها می باشد. محیط تکتونیکی تشکیل این سنگها یک قوس غنی شده ی قاره ای مرتبط با فرورانش می باشد. غنی شدگیlree ها در مقایسه با hree ها و بالا بودن مقدار عناصر ناسازگارlile (عناصر لیتوفیل بزرگ یون) نسبت به hfse ها از نشانه های مناطق فرورانش می باشد، آنومالی منفی شاخص nb,ta,p,ti وابستگی این سنگ ها به محیط فرورانش را تأیید می نماید. سنگهای منطقه مورد مطالعه در محدوده آداکیت های پرسیلیس قرار می گیرند.

منطقه مورد مطالعه در 65 کیلومتری شمال بیرجند (هشت کیلومتری، شمال آرین شهر) و در مرز بین دو پهنه ساختاری سیستان و لوت قرار گرفته است. منطقه مورد مطالعه را می توان براساس داده های سنی مندرج در نقشه زمین شناسی 100000/1 روم، به دو بخش واحدهای کرتاسه و الیگو - میوسن تقسیم کرد. واحدهای منسوب به کرتاسه مرکب از بازالت با ساخت بالشی، بازالت، پیروکسن آندزیت، آندزیت و دیوریت پورفیری و واحدهای منسوب به الیگو- میوسن پیروکسن آندزیت، پیروکسن آندزیت کوارتزدار، آندزیت بهمراه واحدهای آذر آواری (توف، توف برشی) می باشد. گدازه های بالشی منطقه براساس بافت به دو گروه بازالت های بالشی پورفیری و بازالت های آفانیتیک تقسیم می شود. وجود ساخت بالشی در بازالت ها و وجود انواع بافت های دسته جارویی، اسکلتی، اسکلتی تو خالی، گره کراواتی بیانگر سریع سرد شدن این واحدهای اسپیلیتی می باشد. هم یافتی این گدازه ها با شیل و آهک های پلاژیک به صورت در هم، وجود زینولیت گابرویی در این واحدها و خصوصیت تولئیتی آنها نشان می دهد که این واحدها، به سنگ کره اقیانوسی و نهایتاً به زون ساختاری سیستان تعلق دارند. سری ماگمایی، کالک آلکالن و مقدار نسبتاً زیاد al2o3 (17 درصد)، نسبت al2o3/feo+fe2o3 بیشتر از 2، وفور کانی هورنبلند، شواهد بافتی و نسبت های برخی از عناصر فرعی و اصلی نشان می دهد که سنگ های الیگو- میوسن، از نوع کوهزایی و حاشیه فعال قاره ای هستند. فراوان ترین نوع دگرسانی صورت پذیرفته در این سنگ ها، اکسیداسیون آهن (از جمله اپاسیتی شدن بیوتیت و آمفیبول) کربناتی شدن و کلریتی شدن (در پلاژیوکلازها و کلینوپیروکسن) و در واحدهای کرتاسه آلبیتی شدن، کربناتی شدن، اپیدوتی شدن و کلریتی شدن (در پلاژیوکلازها، کلینوپیروکسن و الیوین) می باشد. واحدهای الیگو- میوسن نسبت بالایی از lree/hree، آنومالی منفی در عناصر ti و nb و آنومالی مثبت در th نشان می دهند. وجود زینوکریست های کوارتز و زینولیت های کوارتز دیوریت در نمونه های الیگو- میوسن و همچنین بافت های غیرتعادلی (بافت غربالی، بافت غربالی خشن، بافت گرد و غباری، منطقه بندی نوسانی) در بلورهای پلاژیوکلاز و براساس خصوصیات ژئوشیمیایی ذکر شده در نمودار ba/th در مقابل th/nb می توان تاثیر فرآیند های آلودگی ماگمایی (آلودگی پوسته ای و یا آلودگی ناشی از زون فرورانش) و اختلاط ماگمایی را در تکوین این واحدها سهیم دانست. برای تفکیک واحدهای سنگی و بارز سازی مناطق دگرسانی در منطقه مورد مطالعه از تکنولوژی سنجش از دور استفاده شد. با کمک این تکنیک، ما توانستیم پیش از برداشت های صحرایی واحدهای سنگی مختلف، مناطق دگرسانی و شدت شکستگی در منطقه را بر اساس نقشه تهیه شده شناسایی کنیم. در این راستا از روش ترکیبات رنگی و تبدیل شدت، ته رنگ و اشباع رنگ(ihs ) به ترکیبات رنگی قرمز، سبز و آبی (rgb ) و برعکس بهره گرفتیم. برای بارز سازی مناطق دگرسانی از نسبت گیری طیفی و برای آشکار سازی خطواره ها در منطقه از فیلترهای جهت دار بر روی باند 8، etm+ استفاده گردید.

چکیده: منطقه فریزنوک در فاصله 25 کیلومتری شمال باختر بیرجند(خاور ایران)، با طول جغرافیایی خاوری ?11?1?59 تا ?8 ?9?59 و عرض جغرافیایی شمالی?37 ?59?32 تا ?44 ?1?33 در بخش شمالی زون ساختاری سیستان قرار گرفته است. این منطقه بخشی از افیولیت ملانژ مربوط به کرتاسه فوقانی در منطقه بیرجند است که اجزای سازنده آن پریدوتیت های هارژبورژیتی،گابروی لایه ای و بازالت اسپیلیتی به همراه نهشته های فلیش است که توسط توده های نفوذی گرانیتی و نیمه نفوذی دیوریتی و کوارتز دیوریت پورفیری ترشیری مورد نفوذ قرار گرفته اند. شواهد صحرایی و پتروگرافی نشان می دهد که این مجموعه افیولیت ملانژی در گروه افیولیت های نوع هارژبورژیتی(hot) قرار می گیرند. آنالیز میکروپراب پلاژیوکلاز، الیوین ، کلینوپیروکسن، ارتوپیروکسن و اسپینل در پریدوتبت ها و الیوین گابروها نشان می دهد که پلاژیوکلاز در الیوین گابرو از نوع بیتونیت ، پیروکسن از نوع اوژیت دیوپسیدی و الیوین از نوع کریزولیت می باشد. در هارزبورژیت ها کلینوپیروکسن از نوع اوژیت دیوپسیدی ، ارتوپیروکسن از نوع انستاتیت ، الیوین از نوع فورستریت و اسپینل از نوع آلومینیوم کروم دار می باشند. نتایج حاصل از ترموبارومتری بر اساس کانی های کلینوپیروکسن و ارتوپیروکسن دمای تبلور پریدوتیت ها را100± 1016در فشار 25 کیلوبار بدست داده است.یک توده گرانیتی کوچک به درون شیل و ماسه سنگ های رخساره فلیش پالئوژن منطقه فریزنوک نفوذ کرده ولی آثار حرارتی مشخصی را ایجاد نکرده است. کانی های اصلی آن شامل کوارتز،پلاژیوکلاز، فلدسپار پتاسیم (ارتوز) و بافت های آن گرانولار، گرافیکی و میرمکیتی می باشد، این توده گرانیتی در رده گرانیت های آلکالن نوع a2 قرار می گیرد که در فرایند برخورد قاره ای از ذوب پوسته قاره ای مشتق شده است. سنگ های نیمه نفوذی منطقه شامل دیوریت و کوارتز دیوریت پورفیری بصورت دایک و گنبد به درون واحد های قدیمی تر منطقه از جمله شیل و ماسه سنگ های منسوب به اواخر کرتاسه و پالئوژن( در محدوده ریزآب) و پریدوتیت های سرپانتینی شده (در محدوده فریزنوک) نفوذ کرده اند. این سنگ ها دارای بافت غالب پورفیری با زمینه دانه ریز هستند. پلاژیوکلاز، هورنبلند و بیوتیت، درشت بلورهای این سنگ ها می باشند. الگوی تغییرات عناصر کمیاب این سنگ ها غنی شدگی از lree و تهی شدگی ازhree را نشان می دهد که احتمالاً می تواند در اثر وجود گارنت در سنگ منشاء اولیه باشد. نسبت بالای hfse lile/، تهی شدگی از nb ، tiوeu از ویژگی های مهم سنگ های کالک آلکالن وابسته به مناطق فرورانش می باشد که در سنگ های مذکور مشاهده می شود، لذا می توانند از تبلور یک ماگمای کالک آلکالن مرتبط به یک رژیم فرورانش حاصل شده باشند. این ماگماتیسم را می توان یک فرآیند پس از برخوردی مرتبط با فرورانش لیتوسفر اقیانوسی سیستان در خاور ایران دانست.

گستره مورد مطالعه بین طولهای جغرافیایی 40?59 تا 48 ?59 خاوری و عرضهای شمالی 34 ?32 تا 41 ?32 در باختر تا شمال باختر سربیشه در بخش شمال باختری ایالت ساختاری سیستان واقع شده است. در منطقه سربیشه ولکانیسم از ائوسن شروع شده و تا اواخر ترشیری و کواترنری ادامه داشته است. واحدهای سنگی منطقه شامل آندزیت بازالتی، آندزیت، داسیت، ریولیت و پرلیت هستند. ساخت عمده در سنگها توده ای است ولی گدازه های بازیک- حدواسط در قسمتی از منطقه ساخت ستونی دارند. بافت غالب در نمونه ها، پورفیری، گلومروپورفیری و پویکیلیتیک است که در داسیتها و ریولیتها بافت اسفرولیتی و فلسیتیک نیز دیده می شود. ریولیتها در برخی جاها بافت شیشه ای پرلیتی نشان می دهند. درشت بلورهای آندزیت بازالتی، پلاژیوکلاز، آمفیبول و پیروکسن، درشت بلورهای آندزیت شامل پلاژیوکلاز، آمفیبول (هورنبلند) و بیوتیت، درشت بلورهای داسیت شامل پلاژیوکلاز، کوارتز، آلکالی فلدسپار، آمفیبول و بیوتیت با حاشیه سوخته و پیروکسن و درشت بلورهای ریولیت شامل آلکالی فلدسپار، کوارتز، پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول و بیوتیت با حاشیه سوخته است. دگرسانی معمول در این نمونه ها کربناتی شدن است. پلاژیوکلازها بافت غربالی و منطقه بندی نشان می دهند که بیانگر شرایط عدم تعادل حاکم بر انجماد ماگما می باشد. گدازه های مورد مطالعه ماهیت کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا دارند. در نمودار عناصر نادر خاکی تهی شدگی در hree و غنی شدگی در lree مشاهده می شود که می تواند بدلیل حضور گارنت در منشأ باشد. تهی شدگی eu در ریولیتها بدلیل جدایش پلاژیوکلازها طی تفریق می باشد. غنی شدگی برای k و تهی شدگی برای دو عنصر nb,ti شباهت چشمگیری با سنگهای آتشفشانی کالک آلکالن قوسهای آتشفشانی نواحی کوهزایی دارد.

منطقه مورد مطالعه در 45 کیلومتری جنوب خاوری بیرجند و در مرز بین دو پهنه ساختاری سیستان و لوت قرار گرفته است. براساس داده های مندرج در نقشه زمین شناسی 250000/1 بیرجند، واحدهای سنگی منطقه مورد مطالعه به دو بخش واحدهای کرتاسه و اولیگوسن تقسیم می گردد. واحدهای منسوب به کرتاسه مرکب از واحدهای مجموعه افیولیتی و رخساره فلیش و واحدهای منسوب به اولیگوسن شامل آندزیت، تراکی آندزیت، پیروکسن آندزیت، بازالت تا اولیوین بازالت، همراه واحدهای آذر آواری (توف، برش و آگلومرا) می باشد.گدازه های آتشفشانی منطقه مود ترکیب بازالتی وگدازه های منطقه فنود ترکیب آندزیتی دارند. بافت غالب این سنگ ها پورفیری با زمینه میکرولیتی است. دیگر بافت های موجود شامل بافت میکرولیتی، گلومروپورفیری و اینترگرانولار و گاهی حفره ای می باشد. بافت های کانیایی شامل بافت غربالی و پوئی کلیتیک است. فراوان ترین کانی های موجود در سنگ های منطقه مود پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن و اولیوین و در نمونه های منطقه فنود پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن وکانیهای کدر به صورت کانی فرعی مشاهده شده است. در برخی نمونه ها پلاژیوکلازها متحمل دگرسانی از نوع کربناتی و آرژیلیکی شده و اولیوین ها ایدنگزیتی شده اند. سری ماگمایی، کالک آلکالن و درصد بالای sio2 و شواهد بافتی و نسبت های برخی از عناصر فرعی و اصلی نشان می دهد که سنگ های آتشفشانی مورد مطالعه، از نوع کوهزایی و حاشیه فعال قاره ای هستند. سنگ های آتشفشانی دارای نسبت بالایی از lree/hree، تهی شدگی در عناصر ti و nb و غنی شدگی در th نشان می دهند. وجود زینولیت های کلینوپیروکسنیت در نمونه های بازالت مود و همچنین بافت های غیرتعادلی (بافت غربالی، حاشیه های خورده شده، منطقه بندی نوسانی) در بلورهای پلاژیوکلاز و پیروکسن آندزیت فنود دیده می شود. خصوصیات ژئوشیمیایی نظیر ba/th در مقابل th/nb می تواند بیانگر تأثیر فرآیندهای آلودگی ماگمایی (آلودگی پوسته ای) و اختلاط ماگمایی در تکوین این واحدها باشد.

چکیده: منطقه مورد مطالعه در 35 کیلومتری جنوب شرقی بیرجند و در موقعیت طول های جغرافیایی "49 31° 59 تا - "29 41° 59 شرقی و عرض های جغرافیایی "14 39° 32 تا "19 43° 32 شمالی در نزدیکی شهر مود در استان خراسان جنوبی واقع شده است. از دیدگاه تقسیم بندی پهنه های ساختاری ایران این منطقه در مرز بین دو پهنه ساختاری سیستان و لوت قرار گرفته است. واحدهای سنگی(آذرین) مورد نظر در محدوده الیوین بازالت، آندزیت بازالتی، پیروکسن آندزیت و آندزیت قرار می گیرند و از واحدهای آذرآواری می توان به توف، برش و آگلومرا اشاره کرد. ساخت عمده در سنگ ها، توده ای است. بافت غالب در نمونه ها، پورفیری، جریانی و گلومروپورفیری است. بافت کانیایی شامل بافت غربالی می باشد. فنوکریست های الیوین بازالت شامل الیوین(ایدینگزیتی شده)، پیروکسن و پلاژیوکلاز، فنوکریست های آندزیت بازالتی شامل پلاژیوکلاز با بافت غربالی، پیروکسن، الیوین و آمفیبول، فنوکریست های پیروکسن آندزیت شامل پیروکسن و پلاژیوکلاز، فنوکریست های آندزیت شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول(هورنبلند سوخته) و بیوتیت با حاشیه سوخته می باشد. دگرسانی مشاهده شده در این نمونه ها پروپیلیتیک، سریسیتی شدن، کربناتی شدن، اپاسیتی شدن، ایدینگزیتی شدن و بنتونیتی شدن است. سری ماگمایی کالک آلکالن، درصد بالای sio2، شواهد بافتی و نسبت های برخی از عناصر فرعی و اصلی نشان می دهد که سنگ های آتشفشانی مورد مطالعه، از نوع کوهزایی و حاشیه فعال قاره ای هستند. سنگ های آتشفشانی دارای نسبت بالایی از lree/hree، تهی شدگی در عناصر ti و nb و غنی شدگی در th نشان می دهند. شواهد ژئوشیمیایی نظیر ba/th در مقابل th/nb و همچنین نسبت بالای ba/zr نشان می دهد که آلودگی مهمترین پدیده در تحول ماگما در منطقه مورد مطالعه است. درصد بالای پتاسیم می تواند دلیل بر آلایش پوسته ای آنها باشد. ماگمای سازنده سنگ های گدازه ای در منطقه می تواند یک ماگمای مرتبط با کمان ماگمایی زون فرورانش باشد که از گوشته سرچشمه گرفته و با مواد پوسته ای آلایش یافته است.

چکیده منطقه مورد مطالعه در شرق سربیشه و در مرز بین دو پهنه سیستان و لوت قرار گرفته است. واحدهای سنگی منطقه مورد مطالعه شامل واحدهای افیولیتی و آمیزه رنگین، نهشته های رخساره فلیش و سنگ-های آتشفشانی ترشیری می باشند. اجزای سازنده واحدهای افیولیتی شامل پریدوتیت های هارزبورژیتی و دونیتی است. مهم ترین کانی های تشکیل دهنده آن ها شامل الیوین، ارتوپیروکسن می باشد که به شدت سرپانتنیزه شده اند. دونیت های سرپانتینی شده بصورت غلافی کرومیت های منطقه را در برگرفته اند. در منطقه گلاب سنگ های آتشفشانی بخش اصلی واحدهای سنگی هستند. که شامل آندزیت، تراکی آندزیت، پیروکسن آندزیت به همراه واحدهای آذرآواری (آگلومرا، برش، توف) هستند. بافت غالب در نمونه ها پورفیری، پورفیری با خمیره میکرولیتی، گلومروپورفیری، پوئی کیلیتیک و حفره ای می باشد. فراوان ترین کانی های موجود در سنگ های آندزیتی شامل پلاژیوکلاز، هورنبلند، بیوتیت است و در برخی از نمونه ها با افزایش کلینوپیروکسن و الیوین به طرف پیروکسن آندزیت متمایل می شوند. از جمله دگرسانی های مشاهده شده در نمونه ها می توان به سریسیتی، کربناتی و آرژیلیکی شدن پلاژیوکلازها؛ اپیدوتی شدن پلاژیوکلاز و کلریتی شدن بیوتیت و آمفیبول (پروپلیتیکی) اشاره کرد. بافت های غیر تعادلی از جمله بافت غربالی و منطقه بندی نوسانی در پلاژیوکلاز ها دیده می شود. خصوصیات ژئوشیمیایی نظیر نسبت rb/y در مقابل nb/rb و همچنین نسبت sr/ce وla/nb می تواند بیانگر تأثیر فرآیندهای آلودگی ماگمایی در تکوین این واحدها باشد. نمونه های منطقه ماهیت کالک آلکالن، تهی شدگی در عناصر p, ba, ta, sr, ti, nb و غنی شدگی در th, zr, k, nd, rb, u را نشان می دهند. غنی شدگی در lree نسبت به hree مشاهده می شود. این ویژگی ها از مشخصات ماگماهای نوع کوهزایی و وابسته به فرورانش است.

منطقه مورد مطالعه در شرق ایران، در مرز بخش شمالی پهنه لوت و شمال باختری زون زمیندرز سیستان بین عرضهای جغرافیایی ´50 ، o33 تا ´57 ، o33 شمالی و طولهای جغرافیایی ´33 ،o58 تا ´50 ،o58 شرقی و 150کیلومتری شمال بیرجند قرار دارد. قدیمیترین واحدهای رسوبی، شیل و ماسه سنگهای تیره رنگ ژوراسیک معادل سازند شمشک در نظر گرفته شده است. بر روی این واحدها نهشته های مارنی، ماسه سنگ و شیلی معادل سازند بغمشاه قرار دارد. واحدهای جدیدتر شامل کنگلومرا و آهکهای ضخیم لایه متعلق به کرتاسه میباشند. آهکهای پالئوسن در بخش خاوری منطقه رخنمون دارند. در بخش جنوب باختری واحدهای متعلق به ائوسن شامل ماسه سنگ، شیل و آهک وجود دارند. رسوبات جدیدتر عمدتاً رسوبات سخت نشده نئوژن و کواترنری می باشند. سنگ های آذرین ترشیری منطقه به ائوسن و الیگوسن نسبت داده شده اند. سنگهای ائوسن شامل پیروکسن آندزیت، مونزونیت و پیروکلاستیک می باشند. واحدهای منسوب به الیگوسن بیشترین گسترش را دارند و این مطالعه بیشتر بر روی آن ها متمرکز شده است. سنگهای آذرین متعلق به الیگوسن شامل سنگهای آتشفشانی با ترکیب آندزیت، پیروکسن آندزیت، تراکی آندزیت، تراکیت، داسیت و ریولیت، و یک توده نیمه آتشفشانی با ترکیب کوارتزمونزونیت پورفیری هستند. بافت غالب در واحدهای آتشفشانی پورفیری با زمینه میکرولیتی تا شیشه ای است. پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، آمفیبول، پیروکسن و کوارتز از فنوکریست های متداول در این سنگهای آتشفشانی هستند. توده کوارتزمونزونیتی دارای بافت پورفیری با زمینه ریزدانه است که کانیهای سازنده آن پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، کوارتز، هورنبلند و بیوتیت میباشند. فنوکریستها در واحدهای آتشفشانی دارای نشانه هایی از عدم تعادل و آلایش ماگما در حین صعود از جمله بافت های غربالی، خوردگی خلیجی و منطقه بندی میباشند. این سنگها در مقایسه با گوشته اولیه از عناصر لیتوفیل بزرگ یون (lile) غنی شدگی و از عناصر با قدرت میدان بالا (hfse) تهی شدگی و دارای نسبت lree/hree بالایی میباشند. این سنگها در محدوده کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا قرار میگیرند. با توجه به شواهد ژئوشیمیایی، ماگماتیسم ائوسن الیگوسن منطقه از گوشته ای متاسوماتیزم شده سرچشمه گرفته است. متاسوماتیزم گوشته منشأ بایستی توسط سیالات مشتق از قطعه فرو رونده، قبل از پایان فرورانش سنگ کره اقیانوسی اقیانوس سیستان رخ داده باشد. با توجه به بسته شدن باریکه اقیانوسی سیستان در اوایل کرتاسه فوقانی و شواهد ژئوشیمیایی، ماگماتیسم ائوسن- الیگوسن منطقه به رژیم تکتونیکی پس برخوردی نسبت داده میشود. در بخش کوچکی از منطقه سنگهای آذرین مزوزوئیک شامل بازالت، دیاباز به صورت سیل و گدازه های بین لایه ای با ساخت بالشی رخنمون دارند. این سنگها از نظر سری ماگمایی در گروه تولئیت قرار میگیرند.

چکیده: منطقه ماهکان در فاصله 80 کیلومتری جنوب بیرجند و حاشیه شرقی بلوک لوت قرار دارد. واحدهای سنگی منطقه مورد مطالعه شامل سنگ های آتشفشانی نظیر آندزیت، پیروکسن آندزیت، هورنبلند آندزیت و داسیت می باشد که یک واحد نیمه عمیق با ترکیب دیوریت پورفیری تا کوارتز دیوریت پورفیری با ساختار حلقوی و سن ائوسن تا الیگوسن به داخل آن ها نفوذ کرده است. در بخش قابل توجهی از منطقه واحدهای آذرآواری نظیر انواع توف، برش و آگلومرا رخنمون دارد. بافت غالب در سنگ های آتشفشانی منطقه مورد مطالعه پورفیری با زمینه دانه ریز تا شیشه ای و در سنگ های نیمه عمیق، پورفیری و گلومروپورفیری با زمینه دانه زیر است. کانی های عمده تشکیل دهنده این سنگ ها پلاژیوکلاز، پیروکسن، هورنبلند، بیوتیت و کوارتز می باشد. بافت های عدم تعادل مانند بافت غربالی، منطقه بندی در پلاژیوکلازها و حاشیه های سوخته هورنبلند و بیوتیت احتمالاً ناشی از صعود سریع ماگما، کاهش فشار حاکم بر ماگما، از دست دادن سریع مواد فرار در حین فوران و فرایندهای آلایش می باشد. از خصوصیات بارز سنگ های نیمه عمیق منطقه ماهکان حضور زینولیت آمفیبولیتی است که احتمالاً مربوط به بخش های متابازیک پی افیولیتی منطقه بوده و یا از بخش های زیرین پوسته جدا شده و درون ماگمای در حال صعود به دام افتاده اند. این سنگ ها متعلق به سری ماگمایی کالک آلکالن بوده و در گروه سنگ های با پتاسیم بالا قرار دارند. بررسی نمودارهای عنکبوتی نشان می دهد تمامی نمونه ها از روندی موازی پیروی می کنند که نشان دهنده هم منشأ بودن این سنگ ها می باشد. نمونه های منطقه مورد مطالعه از عناصر لیتوفیل بزرگ یون از قبیل cs، k، sr و lree نسبت به hfse و hree غنی شدگی و از nb و ti تهی شدگی نشان می دهند که نشان دهنده ارتباط این سنگ ها با فرآیند فرورانش می باشد. نسبت بالای lree/hree می تواند ناشی از باقی ماندن گارنت در سنگ منشأ باشد. براساس نمودارهای تمایز محیط های تکتونیکی، سنگ های منطقه ماهکان متعلق به مناطق قوس آتشفشانی و حاشیه فعال قاره ای می باشند. مقایسه سنگ های منطقه ماهکان با آداکیت ها نشان می دهد که سنگ ها را می توان دارای خواص شبه آداکیتی دانست. براساس بررسی های صحرایی و مطالعات سنجش از دور مشخص گردید که رخداد دگرسانی های آرژیلیک، کربناتی شدن، سریسیتی شدن، سیلیسی شدن و کلریتی شدن در منطقه مورد مطالعه، در ارتباط با نفوذ توده نیمه عمیق ماهکان بوده و توسط عناصر ساختاری کنترل می شود.

محدوده مورد مطالعه در 33 کیلومتری شمال خور(شمال غرب بیرجند)، بین طول های جغرافیایی "57 21 ?58 و"06 25 ?58 و عرضهای جغرافیایی شمالی "23 11 ?33 و"34 15 ?33 قراردارد و فاصله آن از مرکز استان120 کیلومتر است. این محدوده در بخش شمالی بلوک لوت واقع شده که فعالیت های ولکانیک-ساب ولکانیکی در آن به صورت دو دسته سنگ های آتشفشانی وآذرآواری رخنمون دارند. سنگ های آذر آواری این منطقه شامل انواع توف و برش و سنگ های آتشفشانی ترشیری شامل آندزیت، تراکی آندزیت، آندزیت بازالت، ریوداسیت و داسیت می باشند. مونزودیوریت های پورفیری تنها سنگ های نیمه عمیق منطقه را تشکیل می دهند. بافت عمده در این سنگ ها پورفیری با زمینه ی دانه ریز تا دانه متوسط و در مواردی بافت غربالی و گلومروپورفیری می باشد. پلاژیوکلاز، آمفیبول، بیوتیت و پیروکسن فنوکریست های غالب سنگ را تشکیل می دهند. از دگرسانی های عمده در این سنگ ها می توان آرژیلیک، سریسیتیک، سیلیسی وکربناتی را نام برد. دگرسانی آرژیلیک از وسعت قابل توجهی برخوردار است. این زون دگرسانی از نقطه نظر خاک صنعتی (کائولین) در منطقه از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. حضور آگات از دیگر پتانسیل اقتصادی منطقه است که باتوجه به شواهد صحرایی قابلیت بهره برداری را دارد. شواهد سنگ شناسی و ژئوشیمیایی حاکی از ارتباط ژنتیکی سنگ های آتشفشانی با یکدیگر و تأثیر آلایش ماگمایی در روند شکل گیری و تحول این سنگ هاست. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی محیط تکتونیکی تشکیل این منطقه را می توان یک قوس غنی شده ی قاره ای مرتبط با فرورانش در نظر گرفت. سری ماگمایی این سنگ ها کالک آلکالن می باشد. برای ماگمای تشکیل دهنده ی منطقه می توان درجات ذوب 6 تا 12 درصدی از یک منشأ غنی شده گارنت لرزولیت را همراه با آلایش پوسته ای در نظر گرفت.

منطقه مورد مطالعه، بخشی از افیولیت ملانژ زمین درز سیستان در شرق ایران بوده و در 60 کیلومتری جنوب گزیک، شرق روستای راتوک واقع شده است. واحدهای سنگی منطقه شامل: واحدهای آمیزه افیولیتی، رسوبی (آهک و فلیش منسوب به کرتاسه فوقانی)، توده های نفوذی و نیمه نفوذی پس از جایگیری افیولیت ملانژ (با سن ترشیری) و واحدهای ولکانیکی پلیوکواترنر می باشند. واحدهای آمیزه افیولیتی منطقه راتوک شامل پریدوتیت، گابرو (لایه ای و ایزوتروپ) و با گسترش کمتر و پراکنده دایک های دیابازی و واحدهای گدازه ای می باشد. بافت غالب واحدهای آمیزه افیولیتی گرانولار، گرانوبلاستیک، پوئی کلیتیک، مشبک، افیتیک، ساب افیتیک و واریولیتیک بوده و درشت بلورهای عمده تشکیل دهنده آنها پیروکسن، پلاژیوکلاز، الیوین و کمتر کروم اسپینل می باشد. از دگرسانی های غالب منطقه می توان به سرپانتینی شدن، لیستونیتی شدن، دگرسانی آرژیلیک، رودنگیتی شدن، کربناتی شدن، سرسیتی شدن و دگرسانی پروپلیتیک اشاره نمود. آنالیز میکروپروب کانی های الیوین، پیروکسن و اسپینل نمونه پریدوتیتی نشان می دهد که الیوین آنها از نوع فورستریت، ارتوپیروکسن از نوع انستاتیت و ترکیب اسپینل های موجود بیشتر آلومینیوم- کروم دار و بندرت آهن دار می باشد. سری ماگمایی واحدهای مجموعه افیولیت ملانژی از نوع تولئیتی و متعلق به پشته های میان اقیانوسی و مجموعه ساب ولکانیکی که درون افیولیت ملانژ نفوذ کرده، کالک آلکالن و مرتبط با فرورانش می-باشد. الگوی عناصر کمیاب بهنجارشده نسبت به گوشته اولیه برای نمونه های گابرویی، در عناصر cs,k,sr,eu غنی شدگی و در عناصر rb,nb,ce,zr,ti تهی شدگی نشان می دهد و در الگوی عناصر کمیاب بهنجار شده نسبت به گوشته اولیه نمونه های پریدوتیتی، عناصرcs,th,la,p ناهنجاری مثبت و عناصر rb,ba,nb,ce,zr ناهنجاری منفی مشاهده می شود. براساس شواهد کانی شناسی و ژئوشیمیایی ماهیت افیولیت ملانژ راتوک مورب و منشا گرفته از یک گوشته تهی شده اسپینل لرزولیتی می باشد.

منطقه مورد مطالعه در 60 کیلومتری جنوب گزیک، شرق بیرجند و در بخش شمالی زمیندرز سیستان واقع شده است. براساس مطالعات صحرایی و پتروگرافی انجام شده واحدهای سنگی منطقه در دو گروه سنگی آندزیت (با سن الیگومیوسن) و بازالت (پلیو کواترنر) قرار می گیرند که بر روی واحدهای مجموعه افیولیتی قرار گرفته اند. این واحدها شامل الیوین بازالت، بازالت، پیروکسن آندزیت و آندزیت با بافت غالب پورفیری، پورفیری با خمیره میکرولیتی جریانی ، حفره ای و اینترگرانولار می باشد. کانی های اصلی بازالت ها شامل الیوین، پیروکسن و پلاژیوکلاز و کانی فرعی مگنتیت و در آندزیت ها پلاژیوکلاز و پیروکسن به عنوان کانی اصلی و آمفیبول به صورت کانی فرعی مشاهده می شود. درشت بلورهای این سنگ ها شواهد عدم تعادل از جمله بافت های خلیجی، اسکلتی، منطقه بندی و منطقه بندی بخشی را نشان می دهند. واحدهای سنگی منطقه از دگرسانی کمی برخوردار است و در مواردی دگرسانی ایدنگزیتی شدن و کلریتی شدن در بلورهای الیوین مشاهده می شود. بر اساس آنالیز شیمی کانی های کلینوپیروکسن و الیوین در واحد سنگی الیوین بازالت پیروکسن از نوع دیوپسید-اوژیت و الیوین از نوع کریزولیت تعیین شد. همچنین با توجه به نتایج آنالیز شیمیایی سنگ کل، واحدهای آتشفشانی منطقه دارای ماهیت آلکالن (بازالت ها) و کالک آلکالن (آندزیت ها) می باشند. بر اساس الگوی عناصر کمیاب در نمودارهای عنکبوتی عناصر th, sr, cs, k, baوzr غنی شدگی و عناصر rb,nb,p تهی شدگی نشان می دهند. غنی شدگی از lreeها نسبت به hreeها نیز ناشی از درجات کم ذوب بخشی و باقی ماندن گارنت در منشاء می باشد. واحدهای آندزیتی مربوط به فرورانش و حاشیه فعال قاره و واحدهای بازالتی مربوط به محیط های داخل صفحات قاره ای و در ارتباط با گسل های امتدادلغز عمیق می باشند. واحدهای بازالتی منطقه از یک منشا گارنت لرزولیت با درجه ذوب بخشی کمتر از 15% منشاء گرفته-اند. همچنین نتایج آنالیز نقطه ای کانی کلینوپیروکسن در واحد سنگی الیوین بازالت محیط تکتونیکی درون صفحه ای و سری ماگمایی آلکالن مربوط به بازالت ها را تایید می کند. دما- فشارسنجی کلینوپیروکسن فشار 10-6 کیلوبار و دمای متوسط 1200 درجه سانتی گراد را در هنگام تبلور این کانی بدست می دهد.

منطقه مورد مطالعه در 10 کیلومتری شمال غرب خوسف و در شمال شرق بلوک لوت قرار دارد. ترکیب سنگ های آتشفشانی این منطقه براساس مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی تراکی آندزیت، داسیت و ریوداسیت است. تراکی آندزیت ها بافت های جریانی و پورفیری دارند و فنوکریست های آن را پلاژیوکلاز و آمفیبول تشکیل می دهند. پلاژیوکلازها به کربنات و سرسیت و آمفیبول ها به کربنات و کلریت دگرسان شده اند. داسیت ها با اشکال گنبدی بیشترین حجم سنگ های آتشفشانی منطقه را تشکیل می دهند. فنوکریست ها شامل پلاژیوکلاز، آمفیبول و کوارتز بوده و زمینه حاوی کوارتز، فلدسپات و آمفیبول است. فنوکریست های پلاژیوکلاز (البیت – الیگوکلاز) دارای حاشیه ی غبارآلود بوده و منطقه بندی نشان می دهند که نشان از شرایط عدم تعادل در هنگام تشکیل می باشد. کربناتی شدن، سرسیتی شدن و سیلیسی شدن دگرسانی های رایج در داسیت ها هستند. ریوداسیت ها نیز به صورت گنبدهای مرتفع در قسمت غرب منطقه مشاهده می شوند. این سنگ¬ها در مقاطع نازک دارای فنوکریست های کوارتز و پلاژیوکلاز با ترکیب الیگوکلاز هستند که با دارا بودن حاشیه ی خلیجی، شرایط عدم تعادل را در هنگام تشکیل نشان می¬دهند. آلکالی فلدسپار به صورت فنوکریست مشاهده نشد. بیوتیت تنها کانی مافیک تشکیل دهنده ی این سنگ است. نمونه های محدوده ی مورد مطالعه غنی شدگی از lree و lile و تهی شدگی نسبی از hree و hfse را نشان می دهند. ماهیت این سنگ ها کالک¬آلکالن بوده و شواهد ژئوشیمیایی همانند مانند sio2>56 wt%، na2o>3 wt%، al2o3>15 wt%،mgo<3 wt% (+ low ni,cr) ، sr>300 ppm، y<10 ppm، yb<1 ppm، sr/y>20، la/yb>20، hfse، nb و ta پایین و نبود تهی شدگی از eu نشان از گرایش آن ها به آداکیت های پرسیلیس است. سنگ های آتشفشانی این منطقه در محیط حاشیه ی فعال قاره ای و از یک منشأ گارنت آمفیبولیتی تشکیل شده است.

چکیده منطقه مورد مطالعه در 50 کیلومتری جنوب غرب بیرجند، شمال غرب روستای دهمیر و در بخش شمال شرقی بلوک لوت واقع شده است. در این منطقه مجموعه ای از سنگ های آتشفشانی متعلق به ترشیری شامل پیروکسن آندزیت و آندزیت بازالتی و سنگ های آذرآواری نظیر توف، آگلومرا و برش رخنمون دارند. بافت های غالب در این سنگ ها پورفیری با خمیره میکرولیتی، گلومروپورفیری و بافت های کانیایی شامل بافت غربالی، خوردگی خلیجی و منطقه بندی است که نشانه عدم تعادل و آلایش ماگما در حین صعود می باشد. فنوکریست های غالب شامل پلاژیوکلاز، آمفیبول سوخته، بیوتیت با حاشیه سوخته و کلینوپیروکسن می باشند. بافت های غالب کانیایی شامل بافت غربالی، خوردگی خلیجی و منطقه بندی بوده که بیانگر عدم تعادل و آلایش ماگما درحین صعود است. دگرسانی رایج در منطقه مورد مطالعه، کربناتی شدن، سیلیسی شدن و اورالیتی شدن می باشد. با توجه به گسترش دگرسانی سیلیسی در منطقه شمال غرب دهمیر، این منطقه از لحاظ کانی زایی فلزات قیمتی نظیر طلا حائز اهمیت است. سری ماگمایی سنگ های منطقه مورد مطالعه کالک آلکالن و در محدوده سنگ های پتاسیم متوسط قرار می گیرد. بالا بودن نسبت lree به hree بیانگر منشأ گرفتن ماگمای سازنده سنگ های منطقه مورد مطالعه از پوسته اقیانوسی فرورونده با ترکیب گارنت آمفیبولیتی می باشد. سنگ های منطقه مورد مطالعه غنی شدگی lile (cs، k، rb و sr) و تهی شدگی hfse (nb، ti و zr) نشان می دهند که از ویژگی های سنگ های کالک آلکالن وابسته به فرورانش می باشد. ولکانیسم منطقه از نوع ولکانیسم مرتبط با کمان حاشیه فعال قاره ای است. فرآیندهای ذوب بخشی در گوه گوشته ای، اختلاط و آلایش پوسته ای از فرآیندهای اصلی در زایش ماگمای والد سنگ های آتشفشانی شمال غرب دهمیر می باشد.

منطقه مورد مطالعه در جنوب بیرجند، در بخش شمالی زون سیستان در خاور ایران، قرار گرفته است. در این منطقه، واحدهای مختلف از سنگ کره اقیانوسی رخنمون دارند. واحدهای گدازه ای از گسترش چشم گیری برخوردار است که در منطقه ده نو و بند دره مورد مطاله قرار گرفته است. این گدازه ها بر اساس ساخت به 3 گروه بالشی، توده ای و لایه ای تقسیم می شوند. وجود ساخت بالشی در بازالت ها و وجود انواع بافت های دسته جارویی، اسکلتی، اسکلتی توخالی و گره کرواتی بیانگر سریع سرد شدن این واحدهای اسپیلیتی می باشد. هم یافتی این گدازه های با شیل و آهک های پلاژیک به صورت درهم و خصوصیات تولئیتی آنها نشان می دهد که این واحدها به سنگ کره اقیانوسی و نهایتاً به زون ساختاری سیستان تعلق دارند . طبیعت تولئیتی ماگمای درگیر در تشکیل پوسته اقیانوسی و قرارگیری آن در میدان ماگماهای پشته های میان اقیانوسی نوع p نشان می دهد که نرخ گسترش در پشته قدیمه تند بوده است. فراوان ترین نوع دگرسانی صورت پذیرفته آلبیتی شدن، کربناتی شدن و کلریتی شدن (در پلاژیوکلازها، کلینوپیروکسن و الیوین) می باشد. گدازه های مورد مطالعه با توجه به نتایج ژئوشیمیایی و مطالعه صحرایی در دو گروه اسپیلیتی و متااسپیلیتی قرار می گیرند. نمودارهای بهنجار شده عناصر نادر خاکی در اسپیلت و متا اسپیلت ها نسبت به emorb، حاکی از ارتباط زایشی نمونه های این منطقه با یکدیگر، این گدازه ها از عناصر کمیاب سبک غنی و از عناصر کمیاب سنگین تهی شده اند و چنین وضعیتی می تواند در بازالتهای emorbدیده شود. (دارای شیب یکنواختی از سمت عناصر ilie به سمت hfse می باشد). بر اساس یافته های حاصله از میکروپراپ پلاژیوکلازهای گدازه های بالشی از نوع آلبیت و پیروکسن ها از نوع اوژیت و ترکیب کروم اسپینل های گدازه های بالشی از نوع کروم پیکوتیت می باشد فراوانی پیریت و کالکوپیریت در این گدازه ها نکته امیدی بر وجود پتانسیل مس از نوع ماسیوسولفاید می باشد. شیل های رادیولردار همراه با بازالت های بالشی و نهشته های سیلیسی درون لیستونیت ها به عنوان پتانسیل های معدنی سنگ های نیمه قیمتی مورد توجه قرار گرفته و ارزیابی شدند.