توده نفوذی کالک آلکالن نوع i کالکافی با سن ائوسن فوقانی- الیگوسن که جزئی از زون ساختاری ایران مرکزی درنظر گرفته می شود، در 60 کیلومتری شمال شرق انارک رخنمون دارد. نفوذ این توده به درون واحد های دگرگونه انارک باعث دگرگونی همبری سنگ های مجاور توده گشته است. بخش کوارتز مونزونیتی گرانیتوئید کالکافی (در شمال) مسبب ایجاد هورنفلس و اسکارن از کوارتز شیست با میان لایه مرمری می باشد. در منطقه مورد مطالعه توده نفوذی مرز مستقیمی با اسکارن نشان نمی دهد. از همین رو این اسکارن ها به صورت واکنشی و دور از توده تشکیل گشته اند. مجموعه کانیایی ولاستونیت، کلینوپیروکسن (هدنبرژیت)، آندرادیت، اپیدوت، اسفن، اکتینولیت- ترمولیت، مگنتیت، هماتیت، پیریت، مارکازیت، کالکوپیریت، گوتیت، کوارتز و کلسیت این اسکارن ها را از نوع کلسیک، همراه با کانه زایی مس- طلا (آهن) معرفی می کند. مقایسه ترکیب توده نفوذی با سایر نفوذی های سازنده اسکارن در دنیا، نشان دهنده پتانسیل این توده جهت ایجاد کانسار های اسکارنی مس، طلا ( و آهن) است که در تطابق با بررسی های اسکارن و نتایج به دست آمده از مطالعه مقاطع صیقلی می باشد. روابط بافتی نشان دهنده تکامل پنج مرحله ای این اسکارن هاست. در مرحله اول همزمان با جای گیری توده کانی های خشک دما بالا همچون کلینوپیروکسن، ولاستونیت و گارنت تشکیل گشته است. اوج دگرگونی در این مرحله در دمای 550 تا 700 درجه سانتی گراد و فشار بخشی پایین co2 رخ داده است. در مرحله بعد با افت تدریجی دما، در دمای 400 تا 600 درجه گارنت جانشین کلینوپیروکسن گشته است. در گامه آخر از مرحله پیش رونده تکامل اسکارن، بخش عمده کانه زایی آهن رخ داده است. به تدریج با سرد شدن توده و هجوم سیالات گرمابی تاخیری از توده و سیالات جوی و به حرکت درآمدن آب های سازندی، مرحله دگرسانی برگشتی آغاز گشته است. در این مرحله غالب کانی های کالک سیلیکاته دگرسان گشته و عمده ته نشینی سولفید ها در دمای کمتر از 400 درجه رخ داده است. اما در مرحله آخر با ادامه جریان سیالات گرمابی به درون این سنگ ها و از طرفی افزایش فشار بخشی co2 در محیط، رگه های نابارور کلسیتی، کوارتزی و ارتوکلازی کانی های اسکارن را تحت تاثیر قرار داده اند. احتمالا تغییرات ناگهانی در ترکیب سیستم گرمابی در حین تشکیل کانی ها در اثر رخداد جوشش عامل تغییر و افزایش سریع نسبت fe3+/al در محیط و ایجاد منطقه بندی نوسانی در گارنت بوده است. بررسی میان بار های سیال در رگه های کوارتزی کانه دار همراه با این اسکارن ها، نشان دهنده رخ داد جوشش در زمان تشکیل این کانی هاست. بر اساس بررسی های ریز دما سنجی، جوشش در دمای 375 – 250 درجه سانتی گراد رخ داده است. این پدیده عامل اصلی ته نشینی سولفید ها از سیال کانه دار بوده است. در مرحله بعد فاز کم دما تر بعدی باعث دگرسانی کانی های تشکیل شده در مرحله قبل گشته است به طوری که مگنتیت به مارتیت و پیریت و مارکازیت به گوتیت اکسید شده و کالکوپیریت تبدیل به بورنیت و کوولیت گشته است.

افیولیت کرمانشاه در غرب ایران جای دارد و به کمربند کوهزایی زاگرس متعلق است، یک مجموعه(کمپلکس) افیولیتی به شدت گسیخته است. مجموعه افیولیتی کرمانشاه دارای سه برونزد در نواحی زیر است: 1- شمال شرق کرمانشاه (ناحیه صحنه) 2- جنوب شرق مجموعه قبلی یعنی در ناحیه ارگنه 3- در ناحیه هرسین. به طور کلی مجموعه افیولیتی کرمانشاه از نظر لیتولوژی از پایین به بالا شامل: 1. سنگ های اولترامافیک با بافت تکتونیت شامل هارزبورژیت، دونیت و لرزولیت که توسط دایک های رودنژیتی و تالکی قطع شده اند. 2. سنگ های اولترامافیک با بافت کومولا شامل هارزبورژیت و دونیت 3. سنگ های مافیکی شامل گابروهای پگماتوییدی، تروکتولیت ها، گابروهای میلونیتی، گابروهای ایزوتروپ، گابروهای معمولی و گابروهای آمفیبول دار 4. پلاژیوگرانیت ها که در بعضی جاها توسط دایک های دیابازی قطع شده اند 5. دایک های صفحه ای دلریتی 6. بازالت بالشی و ماسیو 7. آهک های پلاژیک و رادیولاریت های کرتاسه فوقانی. دایک های صفحه ای بخش مهمی از این سکانس افیولیتی را تشکیل می دهند. بهترین برونزد دایک های صفحه ای این افیولیت در جنوب صحنه است. این دایک ها در بخش تحتانی، گابروهای آمفیبول دار بالای اتاق ماگمایی را قطع کرده و در پلاژیوگرانیت ها نفوذ کرده اند. در بخش فوقانی توسط بازالت ها پوشیده شده اند. بدیهی است بدلیل عملکرد فرایند های تکتونیکی (گسله ها) شواهد کاملاً واضحی از این دایک ها در پیلولاواها مشاهده نمی شود. مطالعات پتروگرافی نشان می دهد که سنگ های سازنده این دایک ها دارای ترکیب بازالتی (دلریتی) و بافت غالب اینترگرانولار، اینترسرتال و پورفیروئید است. کانی های تشکیل دهنده این سنگ ها شامل پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن، هورنبلند، کوارتز، اسفن، ماگنتیت، اپیدوت، پرهنیت ـ پامپله ایت و کلریت می باشند. الیوین و ارتوپیروکسن در دایک های صفحه ای یافت نشده است. وجود کانی هایی مثل کلریت، پرهنیت ـ پامپله ایت، ماگنتیت، هورنبلند، اسفن، اپیدوت، کلسیت، کوارتز ثانویه و آلبیت بیانگر این موضوع است که آنها تحت تأثیر دگرگونی بستر اقیانوسی قرار گرفته اند و شرایط دگرگونی از رخساره زئولیت تا شیست سبز را متحمل شده اند. الگوی بهنجار شده عناصر hfs و lil نسبت به گوشته، غنی شدگی را برای هر دو سری عناصر (به استثنای nb) نشان می دهد ولی غنی شدگی درعناصر lil بیشتر است که می تواند ناشی از تأثیر آلتراسیون باشد. مطالعات ژئوشیمیایی نشان می دهد که سنگ های سازنده ی این دایک ها از یک مذاب اولیه با مشخصه غنی شدگی از عناصر کمیاب خاکی سبک تشکیل شده و طرح های عناصر کمیاب ناسازگار خاستگاه جزیره قوسی آنها را به اثبات می رساند. این داده ها همچنین نشان می دهند که ماگمای سازنده این دایک ها، یک ماگمای ساب آلکالن تولئیتی غنی از منیزیم و فقیر از پتاسیم بوده است که از یک گوشته تهی شده با درجه ذوب بخشی بالا منشأ گرفته است. تعدادی پارامترهای ژئوشیمی حاکی از این واقعیت هستند که دایک های افیولیت کرمانشاه مشخصات انتقالی بین بازالت تیغه میان اقیانوسی و تولئیتی جزایر قوسی دارند، بنابرین دایک های افیولیت کرمانشاه در یک خاستگاه حوضه پشت قوسی یا زون supra- subduction تشکیل شده اند. طبیعیت تولئیتی ماگمای درگیر در تشکیل پوسته اقیانوسی بیانگر این است که پشته قدیمه دارای نرخ گسترشی تند بوده است. بر اساس شواهد پتروگرافی و مقطع گوشته ای هارزبورژیتی مجموعه افیولیتی مورد بررسی (افیولیت های هارزبورژیتی) و همچنین شواهد ژئوشیمیایی مبنی بر پرمنیزیم بودن ماگمای سازنده این مجموعه و از طرفی نرخ گسترش تند ریفت سازنده پوسته اقیانوسی نئوتتیسی می توان استنباط کرد که ماگمای اولیه در ساخت مجموعه افیولیتی کرمانشاه، یک ماگمای پیکریتی بوده است. وجود سنگ های رسوبی متشکل از سنگ های آهکی (آهک بیستون) و چرت، به ویژه چرت های رادیولاریتی در مجموعه مورد بررسی بیانگر تشکیل این مجموعه در اعماق زیاد دریا می باشد. بر اساس مشاهدات صحرایی و مطالعات پیشین می توان اذعان داشت جایگزینی مجموعه افیولیتی کرمانشاه قبل از مائستریشتین و ائوسن بوده است، لذا می توان سن تشکیل شدن این مجموعه را کرتاسه دانست.

منطقه مورد مطالعه (توده گرانیتی شاهکوه) در 180 کیلومتری جنوب بیرجند و 50 کیلومتری غرب شهرستان نهبندان واقع شده است که در تقسیمات زمین شناسی ایران در حاشیه شرقی بلوک لوت قرار می گیرد. این توده دارای سن ژوراسیک میانی می باشد. با استفاده از تکنیک های دورسنجی و نسبت های باندی، واحدهای سنگی، گسل ها و آلتراسیون های رسی و اکسید آهن شناسایی شدند. توده گرانیتی شاهکوه شامل دو واحد سینوگرانیت و گرانودیوریت می باشد که دایک های با ترکیب داسیت، آندزیت و رگه های پگماتیتی آن را قطع کرده اند. کانی های اصلی سینو گرانیت شامل ارتوکلاز، میکروکلین، پلاژیوکلاز، کوارتز و بیوتیت می باشند. کانی های فرعی شامل: آپاتیت، آلانیت، زیرکن و کانی اپاک می باشند. و کانی های ثانویه: سریسیت، کائولینیت، کلریت و کلسیت می باشند. کانی های اصلی گرانودیوریت شامل: پتاسیم فلدسپار (ارتوکلاز و میکروکلین)، پلاژیوکلاز، کوارتز، هورنبلند و بیوتیت، کانی های فرعی را زیرکن، آپاتیت، آلانیت، اسفن و اپاک تشکیل می دهند. ترکیب کانی شناسی دایک ها و پگماتیت ها مشابه سینوگرانیت است با این تفاوت که در دایک ها کانی مسکویت و تورمالین نیز وجود دارد. انکلاوهای توده نفوذی از نوع میکروگرانولار مافیک و سورومیکاسه است که ترکیب کانی شناسی مشابه سنگ میزبان دارند ولی درصد کانی های مافیک انکلاوها به مراتب بیشتر است و همچنین آمفیبول فقط در انکلاو مافیک وجود دارد. شیمی کانی بیوتیت ها در سینوگرانیت این کانی را در محدوده آنیت- سیدروفیلیت قرار می دهد. و سری ماگمایی آنها در محدوده کالک آلکالن است. با استفاده از ترمومتر بیوتیت دمای بدست آمده از این کانی بین669 تا 701 درجه سانتیگراد می باشد. شیمی کانی بیوتیت ها در انکلاوها و گرانودیوریت این کانی را در محدوده آنیت- سیدروفیلیت قرار می دهد. و سری ماگمایی آنها در محدوده ساب آلکالن است. با استفاده از ترمومتر بیوتیت دمای بدست آمده از این کانی برای انکلاوها 697 تا 715 و برای گرانودیوریت بین 704 تا 713 درجه سانتیگراد می باشد. مقدار فلوئور و کلر در بیوتیت موجود در سنگ های گرانیتی شاهکوه ناچیز بوده و iv(f) بیوتیت در سنگ های گرانیتی شاهکوه مشابه بیوتیت های ماگمایی و سیستم های پورفیری است، اما iv(cl) آنها بیشتر به بیوتیت موجود در سیستم های گرمابی، کانسار ساز و سنگ های گرانیتی شباهت دارد. براساس iv(cl) ، بیوتیت سنگ های گرانیتی شاهکوه نسبت به بیوتیت در سیستم های پورفیری از کلر فقیرتر و نسبت به بیوتیت ماگمایی از کلر غنی ترند. براساس نمودارهای عنکبوتی، نمونه های سنگ و کانی بیوتیت دارای روند مشابه و آنومالی تقریبا شبیه با سنگ میزبان دارند که حاکی از ژنز یکسان می باشد بجز نمونه کانی بیوتیت پگماتیت که از عناصر نادر سبک (lree) تهی و از عناصر نادر سنگین (hree) غنی شدگی نشان می دهد. همچنین غنی شدگی (بجز بیوتیت پگماتیت) lreeنسبت بهhree ها و عناصری چون ba, k, و rb احتمالا دلیلی بر آغشتگی ماگمای سازنده این سنگ ها با پوسته قاره ای می باشد. محیط تکتونیکی تشکیل سنگ ها با گرانیتوئیدهای قوس های آتشفشانی حاشیه قاره ها همخوانی دارد. بر اساس مقایسه بین نتایج آنالیز شیمیایی عناصر اصلی نمونه های سنگ با نتایج آنالیز شیمیایی عناصر اصلی کانی بیوتیت که برای اولین بار صورت گرفته است در نمودارهای پترولوژی هیچگونه همخوانی بین سنگ و کانی بیوتیت قابل تفسیر نیست و فقط نمودار های نرمالایز و reeها با هم همخوانی دارند.

افیولیت شمال نائین با وسعتی حدود 500 کلیومتر مربع قسمتی از مجموعه افیولیتی حاشیه غربی خرده قاره ایران مرکزی است که کنار گسل نائین - بافت رخنمون دارد. عمده واحدهای سنگ شناسی این مجموعه افیولیتی عبارت اند از پریدوتیت های سرپانتینی شده، گابرو، دایک های دلریتی، پلاژیوگرانیت، بازالت و آهک پلاژیک

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

افیولیت ملانژ شمال نائین ، قسمتی از مجموعه افیولیتی حاشیه غربی خود قاره ایران مرکزی است که با مساحتی بالغ بر 480 کیلومتر مربع در کنار گسل نائین - بافت رخنمون دارد. افیولیت ملانژ شمال نائین ددر بخش مرکزی ، مجموعه سنگ های ولکانیک ترشیاری در بخش غربی و مجموعه سنگ های رسوبی دوران سوم در بخش شرقی منطقه قرار گرفته اند. فرایندهای دگرگونی به میزان زیادی بر سنگ های منطقه اثر کرده و سنگ های منطقه را تا حد رخساره های زئولیتی ، شیست سبز و آمفیبولیت دگرگون کرده است . دگرگونی دینامیک بر منطقه عمل کرده و سنگ های گابرویی و الترابازیک منطقه را به میلونیت تبدیل کرده است . همچنین فرآیندهای متاسوماتیسم در منطقه باعث تشکیل لیستونیت ها و رودنژیت ها شده است . لیستونیت ها گروهی از سنگ های متاسوماتیک بوده که اساسا از کربنات ، کوارتز و کمی کانی اپک تشکیل شده اند. این سنگها بیشتر در ارتباط با سنگ های الترابازیک منطقه ، به ویژه سرپانتینیت ها می باشند. لیستونیت های شمال نائین از لحاظ میکروسکوپی ، کانی شناسی چندان پیچیده ای ندارند و بیشتر از کانی های کربناته ( دولومیت ، کلسیت و ... ) کانی های سیلیسی ( کلسدوئن ) و اسپینل تشکیل شده اند. به همراه این کانی ها مقداری کانی اپک که عمدتا شامل پیریت ، اسفالریت ، مگنتیت و نیکلین می باشند نیز در این سنگ ها وجود دارد.براین اساس لیستونیت های شمال نائین برطبق طبقه بندی ایده آل ، شامل انواع سیلیس ، سیلیسی - کربناته و کربناته می باشند که حجم لیستونیت های سیلیسی - کربناته از بقیه بیشتر است.