دین از واژگان پرکاربرد در قرآن کریم است و اندیشمندان اسلامی از منظرهای مختلف به بررسی مفهومی آن پرداخته اند. با این حال، کاربردهای متنوع و مختلف آن در قرآن کریم و مشکل روش شناختی تلاش های گذشته سبب شده که همچنان در ابهام باقی بماند. از این رو بررسی معنایی آن با استفاده از روش های نوین تحلیل معنا ضروری می نماید. معناشناسی به بررسی مؤلفه ها و حوزه ی معنا یی واژگان کلیدی قرآن کریم از طریق شناسایی روابط معنایی و جایگاه هر یک در شبکه های معنایی متن جدا از پیش داوری ها و تلقی های بیرونی می پردازد که روش کارآمد و معتبری در این نوع مطالعه به شمار می رود. از این رو پژوهش حاضر با تکیه بر خود آیات و بر مبنای روش معناشناسی، با تعیین حوزه های معنایی و در چارچوب روابط معنایی نظیر شمول معنایی، تقابل، همنشینی و جانشینی به بررسی معنای دین در قرآن کریم پرداخته است. به این ترتیب واژه ی دین در دو حوزه «این جهانی» و «آن جهانی» تمایز یافته و با تمرکز مطالعه در حوزه ی معنایی این جهانی به تحلیل معنایی آن پرداخته شده است. در پی این تحلیل معناشناختی، معنای اساسی دین مشخص شده و بر مبنای آن تعریف جامع و کاملی از دین ارائه گردیده است. در پایان جهت شناخت بهتر مفهوم قرآنی به مقایسه ی آن با تعاریف رایج مفسران و متکلمان پرداخته شده است.

بین علم و عمل رابطه ی مستحکم و تأثیر و تأثر متقابلی وجود دارد که علی رغم اهمیّت این مسأله، درباره ی بسیاری از ابعاد و زوایای آن تأمل و تحقیق جامعی صورت نگرفته است. این پژوهش با سبکی نوآورانه و در طیّ روشی توصیفی- تحلیلی (با استفاده از منابع کتابخانه ای)، ابعاد این موضوع را از دیدگاه "ابن عربی(ره) " و "امام خمینی(ره) " مورد بررسی قرار داده است. در این راستا پس از بیان درآمدی مشتمل بر جایگاه علم و عمل در سیره ی عملی و آثار علمی این دو اندیشمند، معنا و مراتب علم و عمل تبیین گردیده و به منظور بررسی دقیق تر رابطه ی آن ها، تأثیر گونه های مختلف علم بر عمل مورد توجه قرار گرفته و میزان تأثیرگذاری علم حاصل از هریک از قوای ادراکی نفس و هم چنین علم حاصل از تحقیق و تقلید، بر روی عمل بیان شده است. و با تبیین مفهوم علم شهودی و توسعه ی معنایی آن (از طریق تلقّی ایمان و آگاهی فطری به مثابه ی نوعی شهود)، تأثیر مراتب علم شهودی متناظر با مراتب نفس مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در آخر تقوا و عمل صالح و تهذیب نفس به عنوان عوامل موثر بر شناخت معرفی شده و ثابت گردیده است که گناه و تعلقات دنیوی، سبب اختلال در فرآیند دست یابی به علم ناب حصولی و هم چنین زمینه ساز انسداد باب معرفت شهودی بر قلب می شود. از نتایج این بحث دست یابی به ثمرات مهم علمی نظیر گشوده شدن افق هایی در معرفت شناسی دینی و هم چنین تبیین علل مطابقت و عدم مطابقت علم با عمل است که می تواند ثمرات اخلاقی متعددی در پی داشته باشد.

ولایت و خلافت الهیه انسان از مسائل معرفتی مهمی است که می تواند از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد. این رساله متکفل انجام چالش هایی مبنا نما در زمینه ی نظرات و دیدگاه های علامه طباطبایی(ره) و حضرت امام(ره) پیرامون این موضوع است. خلافت الهیه براساس مراتب تجلیات و فیوضات صفات الهیه در حضراتی نظیر حضرت ذات و حضرت احدیت و حضرت واحدیت و... ظاهر می گردد و والاترین مرتبه ی آن در حقیقت محمدیه جلوه گر می شود. سریان خلافت الهیه در قوس نزول سبب تجلی این خلافت در همه ی عوالم کلیه وجود می گردد. شناخت مسائلی نظیر مراتب کمال انسان و مراتب فناء و اسفار اربعه، مسئله ی خلافت انسان کامل در قوس صعود را تبیین می کند. توجه به اشتمال انسان کامل بر همه ی عوالم وجود و توجه به سایر ویژگی ها و مقامات وی، ثابت می کند که جانشینی خدا نه تنها در زمین بلکه در همه ی عوالم به انسان کامل و عین ثابت او که مظهر اسم اعظم الله است، منتقل می شود. باطن امامت و نبوت نیز همان ولایت و خلافت الهیه است