این رساله به بررسی روابط متقابل میان اقتباس تئاتری و وضعیت پسااستعماری در ایران می پردازد؛ وضعیتی که از لحظه مواجهه سوژه ایرانی با مدرنیته غربی آغاز می شود. پیش از این مواجهه در ایران تئاتر وجود نداشت. بنابراین رسانه تئاتر در ایران رسانه ای اقتباس شده است. به سبب همین ماهیت اقتباسی تئاتر در ایرانْ عملِ اقتباس جدای از این که تنها یک تکنیک ادبی یا اجرایی باشد، نقطه آغازی برای انواع مطالعات تئاتری در ایران است. در واقع، همه واکنش هایی که به تئاتر در قالب نمایش های اقتباسی انجام شده برخاسته از واکنش های کلی به مدرنیته و گفتمان استعمار غربی است. عبارت هایی نظیر شرق شناسی، شرق شناسی وارونه، ملی گرایی و بومی گرایی معادل های معنایی خود را در فضای تئاتری نوپای ایران برمی سازند و عمدتاً زمانی بروز می یابند که اقتباس کننده در تلاش برای رساندن سطح خود به سطح خالق آثار اصیل است. در نهایت در این رساله می کوشیم که شکاف ها، گسست ها و تناقضات درونی مبناهایی را نشان دهیم که فرضیات و اعتقادات مرتبط به تئاتر ملی «ایرانی» ـ به همراه همبسته های گفتمانی اش ـ بر آن استوارند. این تحقیق با پیش کشیدن این بحث به انجام می رسد که تاریخ اعمال تئاتری در ایران را می توان به عنوان تاریخی قلمداد کرد که از بیان خودآگاهی خود که بر مبنای آن «نفس» بتواند زبان خود را بیان کند ناتوان است. این بیان کردن ـ که شکل مجموعه ای از تغییرات راهبردی را به خود می گیرد ـ برای سوژه ای که در مواجهه با تجریه ای تروماتیک قرار دارد امری حیاتی است. با وجود این که تئاتر می تواند نقشی بسیار پراهمیت تر از شریاط فعلی در کاستن از شدت این تجربه تروماتیک ایفا کند اما متاسفانه در حیطه تئاتر هنوز به چنین بیانی دست نیافته ایم.

«تصوف» و «قلندریه» از جریان های مهم و تأثیرگذار بر فرهنگ و هنر ایران بوده است. خلق شاهکارهایی ادبی نظیر «تذکره الاولیا»، «اسرار التوحید»، «مقالات شمس»، «کلیات شمس»، «مثنوی معنوی» و... توسط صوفیان نشان از جایگاه سترگ آنان در ادبیات و فرهنگ فارسی است. صوفیان همچنین به سبب اجرای «سماع» در آیین های خود حافظ موسیقی و رقص نیز بودند، با این توضیح که آنان دارای پایگاهی دینی- اجتماعی در نزد عوام بوده و با توجه به پاره ای از احادیث و روایات، برعکس فقیهان مذاهب، حکم به جواز سماع دادند. لازم به ذکر است تفاوت اساسی سماع صوفیان با دیگر رقص ها در نیت و نحوه آمادگی صوفی بوده نه در حرکات و نوع موسیقی. در این پایان نامه ضمن تحلیل و بررسی برخی اعمال و مناسک صوفیانو قلندران به این مسئله اساسی پرداخته خواهد شد که اندیشه ها و آیین های صوفیان و قلندران چه تأثیری بر سنت های نمایشی – به ویژه تعزیه - در محدوده ی جغرافیایی ایران داشته است. همچنین سعی شده است زمینه های پژوهشی ذیل مورد بررسی قرار گیرد: 1- بررسی شیوه ی تأثیر آیین ها و مناسک صوفیان و قلندران بر نمایش های سنتی ایرانی به ویژه تعزیه. 2- پژوهش و تحلیلِ دیدگاه ها و نظرات صوفیان و قلندران در باب نمایش و نمایشگری. 3- دستیابی به کنش های نمایشی در افعال و مناسک صوفیان و قلندران. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی انجام گرفته و در آن علاوه بر استفاده از متون کتابخانه ای و آثار مکتوب به فراخور نیاز از تحقیقات میدانی استفاده شده است. در این پایان نامه کوشیده ایم تا نشان دهیم که نمایش در ایران با آیین های صوفیان و قلندران و طریقه ی فتوت، مأخذهای مشترکی دارند. پس از پرداخت به این ماخذها نشان داده خواهد شد که چگونه تعزیه به عنوان یک شیوه نظام مند در زمینه ی تاریخی- سیاسی حکومت صفویه و قاجار پدیدار گردیده است.

در این پایان نامه ضمن مروری بر بداهه سازی و کاربرد آن در تئاتر، به بررسی بداهه سازی به عنوان یک تکنیک، در کار دو کارگردان ایرانی، «مسعود دلخواه» و «حمید پورآذری» پرداخته می شود. این پژوهش که به روش توصیفی _تحلیلی بوده و جهت تکمیل اطلاعات پایه ای و بنیادین از روش کتابخانه ای و اینترنتی استفاده شده بیشتر به صورت میدانی توسط پژوهشگر تدوین یافته است، و به این سوالات اساسی می پردازد که: این دوکارگردان چگونه چرا و طی چه فرایندی از بداهه سازی در تمرینات خود بهره می برند؟، کاربرد و مفهوم بداهه سازی در نظر این دوکارگردان چیست و چگونه است؟ و در کار این دوکارگردان ایرانی بداهه سازی چگونه به بازیگر کمک می کند تا با تاکید بر بدن و حرکات و ژستها به خلق شخصیت برسد؟این پایان نامه دارای چهار فصل به همراه یک نتیجه گیری است که فصل اول آن اختصاص به کلیات تحقیق دارد، فصل دوم به تعریف بداهه سازی و تاریخچه و کاربرد آن در تئاتر دنیا اختصاص دارد، در فصل سوم با دو کارگردان مورد نظر پیرامون بداهه سازی و چگونگی به کارگیری آن توسط آنها، مصاحبه انجام می شود و فصل چهارم به تفاوتها و شباهت های این دو کارگردان و بررسی روش آنها در بهره گیری از بداهه پردازی پرداخته می شود.در نتیجه گیری پایان نامه چنین آمده است که اگر این نکته را باور داشته باشیم که کارگردانی نمایشهای متفاوت نیاز به روشهای متفاوت دارد بداهه سازی بهترین راهی است که از طریق آن می-توانیم آن روش را کشف کنیم و در کشف آن بازیگر و کارگردان هر دو به یک اندازه سهیم خواهند بود.

"تئاتر پداگوژی" به عنوان تشکیلات مبتکری است که در یک پروسه¬ی روشمند - عملی و تئوری، انعطاف پذیر بوده و در این راه آغاز به تثبیت خود کرده."تئاتر پداگوژی" امروزه در مسیری قرار دارد که اندیشمندان آن را «مسیری به سمت علوم نرمال» می¬دانند. آنچه که در مورد"تئاتر پداگوژی"حائز اهمیت است، این است که پدیده¬ی "تئاتر پداگوژی" صاحب پیشینه¬ای بسیار قدیمی¬تر از نام خود است که ظاهراً از دهه¬ی 50 در شرق آلمان و دهه¬ی 70 در غرب آلمان مورد استفاده قرار گرفت. شیوه¬های تئاتری و پرورش بازیگر، کسانی چون: استانیسلاوسکی، آگوستوبوال، برتولت برشت و بی شک در زمینه¬ی مردمی کردن سیستم، آموزش تئاتر همگانی، رسوخ"تئاتر پداگوژی"در ارکان جامعه و کاربرد همه جانبه¬ی آن، بسیار بنیادین و مهم واقع گشته است. در یک افق گسترده¬تر می توان چنین نتیجه گرفت که"تئاتر پداگوژی"¬حتی از پدیده¬ی تئاتر قدیمی¬تر بوده و این موضوع بیانگر آن است که از آنجا که تمامی انسان¬ها غرایز مشترکی دارند، پس در تمامی جهان خاستگاه"تئاتر پداگوژی" به صورت پراکنده وجود داشته و ای کاش زمینه¬های تحقیق در مورد آن مهیا می¬گشت تا امکان کشف آثار و مدارک تاریخی"تئاتر پداگوژی"میسر می¬شد. این پایان نامه شامل پنج فصل است که: در ابتدا نگاهی مختصر به تاریخچه¬ی"تئاتر پداگوژی"دارد. در فصل¬های آتی به تعریف"تئاتر پداگوژی"و"گروه هدف" و "سیستم آموزشی تئاتر پداگوژی" و "تئاتر پداگوژی در سیستم آموزشی" پرداخته می¬شود. و سرآخر در فصل پایانی به ضرورت حضور"تئاترپداگوژی" در "آموزش و پرورش ایران" اشاره می¬شود.

این رساله پژوهشی است دربارۀ بازتاب رئالیسم در تئاتر معاصر ایران با نگاهی به سه اثر شکار روباه، کوکوی کبوتران حرم و خروس. این پژوهش می کوشد با نگاهی به تاریخ تئاتر ایران و با توجه به رویکرد های کنونی کارگردانان معاصر به مفهوم رئالیسم در ایران بپردازد. در این راه از منابع کتابخانه ای، مشاهده فیلم های اجراها و مصاحبه با کارگردانان مد نظر استفاده شده . این پژوهش در چهار فصل به همراه نتیجه گیری تنظیم شده است. در فصل اول به بررسی معنا و پیدایش رئالیسم در ادبیات، ادبیات نمایشی و اجرای رئالیستی در غرب پرداخته شده است. فصل دوم نگاه مختصری به آشنایی ایران با تئاتر به مفهوم غربی دارد. . از آنجا که احزاب سیاسی در آشنا کردن این سبک در ایران تأثیر بسزایی داشته اند در پایان این فصل اشاره مختصری هم به عملکرد این احزاب شده است. فصل سوم اختصاص به رئالیسم درتئاتر ایران و تأثیرش در دوران معاصر دارد. در این فصل با بررسی رئالیسم در دو بخش اساسی تئاتر یعنی متن و اجرا به این مهم پرداخته شده. از آنجا که احزاب سیاسی در آشنا کردن این سبک در ایران تأثیر بسزایی داشته¬اند در پایان این فصل اشاره مختصری هم به عملکرد این احزاب شده¬است. در فصل چهارم تم ها و ایده های اجرایی کارگردانان سه اثر انتخابی به همراه مصاحبه با کارگردانان شان بررسی و در پایان نتیجه گیری حاصله از این چند فصل نوشته شده است.