نام پژوهشگر: نغمه حسین قزوینی

تجلی ادبیات بر ظروف دوران اسلامی ایران (تا پایان دوران قاجاریه)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1387
  نغمه حسین قزوینی   مهرانگیز مظاهری

صنایع دستی هر دوران متأثر از شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عصر خویش است و می توان انعکاس شرایط اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی را بر آثار صناعی هر دوران مورد مطالعه قرار داد. آثار صناعی گستردگی فراوانی در جامعه روزگار خود داردند (البته به غیر از دوران معاصر که غالباً صنایع دستی به هنری تزئینی تبدیل شده تا هنر مصرفی)، در این میان ظروف در میان آثار صناعی بیشترین کاربرد را در میان اقشار مختلف جامعه داشته و می تواند بهترین وسیله برای شناخت تأثیرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هر عصر بر آثار صناعی باشند. ظروف مصرفی هر عصر، با توجه روزمره و مصرفی بودنشان به خوبی نشاندهنده وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هر عصر است و با مطالعه ظروف هر دوران می توان به پاره ای از زوایای اجتماعی فرهنگی و اقتصادی اعصار مختلف پی برد. ابتدا لازم است معنای لفظ ظرف را توضیح داده و دایره انتخاب ظروف را در این پژوهش روشن گردد؛ مطابق فرهنگ معین تعریف لغت ظرف چنین است: آنچه در وی چیزی نهند؛ آوند، خنور، اناء در فرهنگ دهخدا نیز ظرف به معنای: جای چیزی، آنچه در آن چیزی نهند، آوند، بادان، خنور، اناء آمده است. با توجه به معنای لغوی ظرف هر چیز مجوف و میان تهی ظرف محسوب می گردد، بعنوان مثال دواتدانها و یا جعبه جواهرات نیز ظرف به شمار می آیند. ولی در این رساله پژوهشی در میان ظروف دست به انتخاب زده شد و ظروف مورد مطالعه به انواع آفتابه، لگن، کوزه، بشقاب، کاسه، سطل و به طور کلی ظروف کاربردی و مصرفی مردم هر عصر منحصر شد. لازم به ذکر است ظروف روشنایی نیز از جمله شمعدانها، چراغها و مشعلها نیز با توجه به اهمیت و کاربردی بودنشان نیز در این رساله مورد بررسی قرار گرفتند.