ترکمن های ایران که بیشتر در شمال شرق ایران سکونت دارند، دارای ادبیات شفاهی بسیار پربار و با قدمتی دیرینه هستند. ادبیات شفاهی این قوم در عین حال، دارای شاخه های بسیار متنوعی نیز می باشد. با تحلیل و بررسی هر یک از این شاخه ها، می توان به زندگی اجتماعی و فرهنگی، شیوه ی کار و تولید، رفتار و منش، اندیشه و احساس، مذهب و اخلاق و اعتقادات آنان پی برد. برخی از این شاخه ها، مانند ضرب-المثل ها و اشعاری که در برخی مراسم اجتماعی خوانده می شود، دایره شمول بیشتری دارد و برخی مانند اشعار ذکر خنجر، مجریان کمتری دارند.بررسی در آنها، در شناخت جهان بینی مردم ترکمن، کمک شایانی می کند. لالایی ها و ترانه های موسوم به «لأله»، در شناخت روحیات و جایگاه اجتماعی دختران و زنان راهنمای خوبی هستند. برخی دیگر از این شاخه ها، مانند مراسم «یارمضان»، ریشه در مذهب و اعتقادات این قوم دارد. در این تحقیق، قصد داریم با تکیه بر سه شاخه ی آتالارسوزی(ضرب المثل ها)، لأله ها(ترانه-های زنان و دختران ترکمن) و هودی لر(لالایی ها) به شناختی از ابعاد زندگی مادی و معنوی جامعه ی ترکمن دست یابیم. به این منظور، در فصل اول تا حد امکان بهمعرفی قوم ترکمن و تعریف مسأله، ضرورت و اهداف تحقیق پرداخته شد. فصل دومبه مبانی نظری تحقیق و معرفی شاخه های مختلف ادبیات شفاهی قوم ترکمن، اختصاص دارد. در فصل سوم ابتدا سه شاخه ی مورد بحثبیشترمعرفیشد. سپس با تکیه برآن ها، به شناساندن جنبه های مختلف زندگی اجتماعی ترکمن ها، آداب و رسوم و اعتقادات آنان پرداخته شد. فصل چهارم نیز به نتایج تحقیق و پیشنهادهایی برای کارهای بعدی اختصاص دارد.