هدف اصلی در این پژوهش ، توجه و تمرکز بر ساختار معماری و تزئینات کاخ سلیمانیه قرار گرفته است و همچنین یکی از مهمترین اهداف این رساله تحلیل سبک شناختی نقاشی دیواری این کاخ می باشد . مبنای کار بر اساس استخراج یافته ها از متون کهن ، تصاویر بر جای مانده از آلبوم خانه سلطنتی ، مطالب انتشار یافته در سال های اخیر و نتایج کاوشهای باستان شناختی و همچنین بر اساس روش میدانی می باشد. نگارنده با مطالعه و بررسی موارد پیشگفته با معماری قاجاریه آشنا گردیده و به این مهم رسیده که معماری اوایل قاجار تا دوره ناصرالدین شاه با دوره بعد از آن متفاوت بوده است . بنای مورد نظر (کاخ سلیمانیه) در اوایل قاجار به دستور فتحعلی شاه ساخته شده از نظر شکل معماری به دوره قبل از خود یعنی صفویه بازمی گردد و از حیث نقوش دیواری تحت تأثیر نقوش برجسته پیش از اسلام و نقوش دیواری صفویه و همچنین متأثر از اسلوب اروپا بوده است .

در قرون گذشته در سرزمین کهن رویان آبادی هایی وجود داشت که در تاریخ از آنها نام برده شده است . یکی از مهمترین این آبادی ها ، شهر ناتل بود . از این شهر کوچک اما مهم در تاریخ بسیار یاد شده که نقش حساسی در حوادث تاریخی به خصوص در زمینه سیاسی و نظامی داشته است .داده های باستانی موجود و منابع و متون کهن تاریخی در شهر ناتل گویای حوادث و اتفاقاتی است که جریان زندگی را در این شهر جلگه ای از قرن دوم تا قرن نهم رقم می زند.این شهر در زمان صفویه به خاطر شکل گیری حکومت مرکزی واحد و تغییر معادلات نظامی و سیاسی و اجتماعی از اعتبار افتاد هرچند به طور کلی نابود نشد ولی اعتبار گذشته خود را از دست داد .

جامعه اسلامی در آغازجامعه ای ساده بود که تازه بر اساس تعلیمات دینی اسلام تشکیل یافته بود و لذا ارشاد و تربیت مذهبی عمومی و آشنایی نومسلمانان با این بینش اهمیت زیادی داشت . در همین راستا مسجد که مرکز اصلی اجتماع مردم بود به عنوان مکانی خاص مورد توجه قرار گرفت تعلیم در مسجد ، این مکان اصلی تجمع مسلمانان از زمان پیامبر اسلام (ص) آغاز شده بود . ایشان پس از انجام فرائض دینی در مسجد به ستونی تکیه می زد و مسلمانان در حالی که به دور وجود مبارکش حلقه می زدند به فراگیری مسائل جاری جامعه اسلامی و بحث پیرامون آنها می پرداختند . بدین ترتیب پیامبر خود باعث به وجود آمدن اولین هسته های آموزشی دراسلام شد .

در طول دوره ایلخانی گروه های متعدد سفالین تولید و مورد استفاده قرار گرفت که بخشی از آن ها تداوم سنن سفال گری دوران قبلی و بخشی نیز در طول این دوره ابداع گردیدند. در این میان یکی از گروه های سفالین این دوره که ابداعی جدید در این سنت محسوب می شود، سفال معروف به سلطان آبادی است. سفال سلطان آبادی در طول این دوره به چند زیرگروه مختلف تقسیم می شود که هر یک ویژگی های تزئینی نسبتاً متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند، لذا در یک طبقه بندی کلی می توان آن ها را به پنج گروه مختلف طبقه بندی کرد. این سفال ها صرفاً در طول دوره ایلخانی تولیدشده ولی علی رغم اشارات اجمالی فراوان، مرکز یا مراکز اصلی تولیدی این سفال ها مشخص نگردیده است. با توجه به مطالعات صورت پذیرفته نیز مشخص گردید که علی رغم پراکنش نسبتاً گسترده ی این سفال ها در بخش های مختلف سرزمین ایران، هیچ مرکز تولیدی منتسب به این سفال ها شناسایی نگردید. واژگان کلیدی: ایران، دوره ایلخانی، سفال، سلطان آباد.

حس کمال جویی و زیباپرستی بشر باعث گردیده تا با بهره گیری از فنون و شیوه-های مختلف، هنر خود را به نمایش درآورد. هنرمند تمام تلاش و کوشش خود را به کار می گیرد تا اثری ماندگار از خود به جای گذارد. هنرمندان رشته های مختلف به خصوص، طراحان کاشی و قالی سعی نموده اند با ایجاد نقوش و تصاویری زیبا، نوعی پیوند بین انسان و طبیعت پیرامون ایجاد نمایند. در این پژوهش مطالعه ای بر هنر و هنرمندان دوره قاجار و همچنین مقایسه ای بین نقاشی کاشی های کاخ گلستان با نقش و طرح قالی های کاشان در این دوره انجام شده است.بررسی نقاشی ها و طرح های این دو هنر، به شناخت بیشتر نقوش متداول در این دوره و همچنین شناخت سلایق و اعتقادات هنرمندان، پادشاهان، بازرگانان، خریداران و خالقان این آثار منجر می شود. نوع پژوهش، نظری-کاربردی، روش تحقیق تاریخی-توصیفی، شیوه کار اسنادی و ابزار گردآوری اطلاعات، فیش برداری، مشاهده و تصویربرداری از کتب و آثار تاریخی موزه ها و سایت های معتبر در این زمینه می باشد. درحد امکان، کاشی های منقوش کاخ گلستان و فرش کاشان دوره قاجار بررسی و به صورت نمونه متناسب با پژوهش انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس آثار انتخابی به دو روش کمی و کیفی در قالب مطالعه تطبیقی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. در دوره قاجاریه، نقوش مزین بر کاشی و قالی به سمت طبیعت پردازی و تصویرگرایی سوق داده شده اند. نقوش بکار رفته بر روی این آثار با تغییرات فرهنگی و سیاسی این دوره همگام شده است. نقاشان در این عصر بنا به شرایط و مقتضیات زمانه، علاوه بر نقاشی بر بوم، به نقاشی بر روی آثار صناعی نیز می پرداختند. سلیقه شاهان یکی از عوامل تاثیرگذار پیدایش نقوش در هنر کاشی و قالی بوده است. نقوش گیاهی موجود، با ترکیبی متفاوت در ساختار، ترسیم شده اند. مضامین مشترک در تصاویر نقاشی شده بر کاشی و فرش، گاهی بسیار شبیه و گاهی با اختلاف در ترسیم و یا تفاوت در انتخاب تصویر از یک موضوع واحد، مشاهد می شوند. وجه تمایز این پژوهش با تحقیقات دیگر در این است که تنها به یک هنر نپرداخته، بلکه به شناخت هرچه بیشتر نقوش دوره قاجار با مطالعه تطبیقی میان دو هنر صناعی، پرداخته است.

شهر کرج از مناطقی به شمار می رود که در دوران معاصر رشد صنعتی و توسعه فیزیکی فزاینده ای را شاهد بوده است که همین امر موجبات بر هم خوردن نسبت های جمعیتی و مهاجرت اقوام و گروه های جمعیتی گوناگون را فراهم آورده است. این عوامل نه تنها ساختار و بافت تاریخی این شهر را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده بلکه موجبات مهجور ماندن و گمنامی آثار تاریخی به جای مانده در این شهر را فراهم آورده است. شهر کرج که تا آغاز دوران صفوی به شکل روستایی کوچک در محل فعلی شهر قرار داشت در عصر صفوی به دلیل تغییر راه های ارتباطی و تغییر پایتخت از تبریز به قزوین و اهمیت یافتن تهران و واقع شدن در میان این دو شهر اهمیت جغرافیایی خاصی یافت و بناهای متعددی همچون کاروانسرا ها و پل ها و ... در آن ساخته شد. در عصر قاجار و بالاخص در اوایل این عهد این ناحیه به دلیل آب و هوای مناسب و مساعد مورد توجه حکام قاجار قرار گرفت و بناهایی در آن احداث گردید. با توجه به مسائل فوق، رساله حاضر در تلاش است تا با توجه به عوامل تاثیرگذار در شکل گیری شهر کرج و اطلاعات مندرج در منابع مکتوب و همچنین مطالعه آثار معماری به جای مانده در این ناحیه از دوره های صفوی و قاجار چگونگی شکل گیری این شهر را تببین نماید. در این راستا بررسی عامل ارتباطی و جغرافیایی به عنوان اصلی ترین عامل رشد و توسعه شهر کرج در رساله حاضر مورد تاکید قرار گرفته است.

قوام الدین بن زین الدین شیرازی، معمار دوره تیموریان، از بزرگترین معماران ایران در دوره فعالیتش در طی سالهای 813- 842 ه.ق با حمایت دو هنرپرور مهم آن عصر، شاهرخ و همسرش گوهرشاد، بناهای باشکوهی در خراسان بزرگ ساخت. آثار منسوب به او عبارت است از: خانقاه و مدرسه ای در هرات، مسجد گوهرشاد مشهد، مجموعه معروف به مصلای گوهرشاد (شامل مسجد و مدرسه و مقبره) در هرات، مقبره خواجه عبدا.. انصاری در گازرگاه هرات، مدرسه غیاثیه خرگرد خواف. قوام الدین تنها معماری است که از میان همه معماران اعصار و ادوار مختلف در متون ادبی از او نام برده اند و این موضوع قدر و منزلت این استاد را در نزد دیگر ادیبان و فرهیختگان عصر خویش آشکار می کند. او با تسلط به علوم مختلفی چون نجوم، ریاضیات، هندسه و آشنایی به هنرهایی چون کاشی کاری و با آگاهی از رمز و راز نهفته در ترکیب رنگ ها، همواره به خلق آثاری فاخر، پایدار و در خور کمالات متعالی انسانی همت گماشت. این رساله بر آن است با توجه به منابع تاریخی عصر تیموری و از جمله تذکره ها و نیز مطالعات جدید در خصوص تاریخ هنر و معماری عصر تیموری همراه با بررسی های انجام گرفته درباره بناهای تاریخی منسوب به قوام الدین شیرازی به ردیابی سبک معماری قوام الدین از یکسو و نقش و جایگاه ایشان در معماری عصر تیموری بپردازد.

موضوع این پایان نامه در حیطه بررسی همه راه های اصلی و فرعی سرزمین گیلان با تاکید بر شاخه ای از راه شاهراه بزرگ خراسان (جاده ابریشم) در حاشیه جنوب غربی دریاچه کاسپین بوده است. که در طی آن بر تمام تاسیسات میان راهی شامل کاروانسراها، پل ها، برج های راهنمایی و قلعه های راهداری و نظامی و موقعیت جغرافیایی آنها پرداخته شده است. علاوه بر این پیشینه جاده ابریشم یا شاهراه خراسان در ایران از هزاره های قبل از میلاد تا دوران قاجار نیز مورد بررسی قرار و تاریخ گیلان را از حیث استقلالشان در ادوار مختلف تاریخی بر پایه تجارت در این مسیر بین المللی مورد پژوهش قرار دادیم. تا مبرهن سازیم که گیلان با وجود این آزادی و استقلال در دوران تاریخی و اسلامی در عرضه و تولید ابریشم و فرآورده های آن نقش مهمی در دنیا و در این مسیر تبادلاتی فرامنطقه ای بر عهده داشته است. در این رساله به نتایج مهمی در حیطه تاریخ، فرهنگ، هنر، تجارت و اقتصاد گیلانیان و دیلمیان و تبادلات فرهنگیشان با سایر نواحی حاشیه دریای کاسپین و نواحی چون اروپا و فلات مرکزی ایران پرداختیم. روش اجرای این پژوهش در قالب بررسی متون کهن و نوشته های مورخین و تاریخ نگارانی بوده که در طی قرون گذشته از این سرزمین دیدن کردند و اطلاعات جامعی را در مورد آن ارائه دادند.

یکی از مصداقهای بارز پیوند بینش اسلامی و پدیده های جغرافیایی زیارتگاهها وبناهای مذهبی است.این بناها به تعداد زیاد در روستاها پاره ای از سرزمین های اسلامی بخصوص خاورمیانه و جاهایی که شیعیان اکثریت دارند،پراکنده اند . خوزستان با وسعت پهناوری که در یک سمت با حاشیه خلیج فارس ودر یک سمت با رشته کوههای زاگرس واقع شده است یک نوع معماری در قالب آرامگاههاو بناهای مذهبی با گنبد مضرس یا اورچین در خود جای داده است که مختص ورایج در این منطقه می باشد .نگارنده در این اثر بیست وسه بنای مذهبی وآرامگاهی با توجه به مطالعات کتابخانه ای وبررسی میدانی شناسایی نموده است.این بناها غالبا با نام قدمگاه ؛امامزاده ،شاهزاده ،و معصوم زاده و یا غیره خوانده می شوند.مواردی که مورد توجه محقق قرار گرفته شده بیشتر جنبه مورفولوژی(ساختاری)این بناها بوده تا فیزیولوژی(عملکردی).. به طور کلی در این پایان نامه نخست در فصل اول به کلیات طرح پرداخته شده است ،در فصل دوم به تاریخ جغرافیایی خوزستان ،موقعیت آن وجغرافیایی طبیعی آن مورد بررسی ومطالعه قرار گرفته است. در فصل سوم به پیشینه آرامگاه سازی دوره اسلامی در ایران پرداخته شده است. در فصل چهارم گنبد وپیشینه آن مورد بررسی قرار گرفته است ونهایتاً در فصل پنجم به بررسی بناهای مذهبی با گنبد اورچین در خوزستان به تفکیک هر شهرپرداخته شده است که در این پایان نامه با توجه به مطالعات کتابخانه وبررسی های میدانی که انجام شده بیست وسه بنا با گنبد اورچین مورد بررسی وشناسایی واقع شده اند ودر نهایت در بخش آخر فصل پنجم نتیجه گیری ارائه شده است. که به طور کلی در این رساله به گونه شناسی و مسایل فنی ساخت این بناها و اینکه چگونه یک گونه خاص هندسی در معماری مذهبی مورد اقبال عامه در این منطقه قرار گرفته است . زیرا که این نوع گنبد از نوع گنبدهای خاص ایران وفقط مختص جنوب ایران به خصوص خوزستان رایج است که با توجه به منابع مکتوب دسته اول و بررسی های میدانی نگارنده به تاریخ پیدایش این نوع بناها در خوزستان و معماری آنها مورد بررسی قرار گرفته است . متغیرها و واژه های کلیدی معماری ایرانی– آرامگاه- گنبد- اورچین –مضرس –خوزستان