نام پژوهشگر: فاطمه بوستانی فرد

بن مایه ، موضوع در داستان های فانتزی کودکان در ایران در دهه 80
پایان نامه دانشگاه تربیت معلم - تهران - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  فاطمه بوستانی فرد   منظر سلطانی

چکیده فانتزی از مهمترین و پرکاربردترین قالبهای ادبی داستان های کودکان و نوجوانان در عصر حاضر است. قالبی که به نویسنده امکان می دهد با خلق فضای خیال انگیز، رمزآلود، هراس آور ، جادویی و تخیلی مخاطب را درگیر تجارب خارق العاده و شگفت انگیز کند تا علاوه بر لذّت و خوشی به تعریف جدیدی از جهان هستی برسد. از جمله ویژگی های کتاب های کودکان این است که به عنوان وسیله های مناسب برای رشد تخیل از آنان استفاده می شود. با توجه به خصوصیات ذهنی کودکان و رغبت های خاص آن ها در گروههای سنی مختلف می توان نتیجه گرفت که آنها اغلب به دنیایی تخیلی و داستان هایی تخیلی علاقه خاصی دارند. وقتی داستان شروع می شود کم کم موضوع و حوادث داستان آشکار می شود و شخصیتها مطابق افکار و احساسات خود ایفای نقش می کنند. داستان کودک بدوی این امکان را می دهد که تا حدی خود را در تجربیات شخصیت های داستان سهیم بداند و به تخیل بپردازد. تخیل و خیال در این متون نباید پیچیده و دشوار باشد. چرا که کودک از تفکر و ذهنی ساده برخوردار است. درونمایه و موضوع در داستانهای کودکان باید آنان را در درک عمیق خود، همذات پنداری با شخصیتهای داستان و چگونگی مواجهه با مشکلات آن یاری رساند. عناصر «بن مایه»، «درونمایه» و «موضوع» و نقش و کارآیی آنها در ادبیات جایگاه ویژهای دارد. این کارایی در ادبیات کودکان و نوجوانان نیز از زوایای مختلف قابل بررسی است و سبب نقد و تحلیل بهتر اثر می شود. بررسی و تحلیل بن مایه، درونمایه و موضوع در داستان های فانتزی تألیفی برای گروههای سنی کودک و نوجوان که در فاصله سالهای 1381تا1390 از سوی شورای کتاب کودک و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان آثار خوب برای آنها معرفی شده اند. میزان موفقیت نویسندگان در این زمینه بررسی شده است. به نظر می رسد گونه فانتزی از نوع جانوری؛ گروه سنی الف و ب – ب و ج ؛ درونمایه روانشناختی و اجتماعی؛ موضوعات دوستی و کمک، هویت، مرگ و زندگی؛ و بنمایه استفاده از الگوهای ادبی کهن و حیوانات و اشیاء سخنگو پرکاربردترین عنوان ها در داستان های فانتزی این دوره را به خود اختصاص داده اند. احمدرضا احمدی، شکوه قاسم نیا، فریبا کلهر، سوسن طاقدیس، سرور کتبی از نویسندگان برجسته این دوره هستند. واژه های کلیدی: فانتزی , ادبیات کودکان , داستان , بن مایه , درونمایه