شخصیت بزرگ و بی همتای امام علی علیه السلام همواره بشر را متحیر ساخته است و اقیانوس بی کران فضایل و مناقب والای آن حضرت بسیار فراتر از آن است که فکر محدود بشر بتواند به عمق و کنه آن پی ببرد. با این وجود بسیار بزرگانی بوده اند که در طول تاریخ مفتون این شخصیت عظیم و الهی شده و با هر آیین و مذهبی، در بیان افتخارات و مناقب آن بزرگوار قلم فرسایی کرده و آثار زیادی را نگاشته اند. در این میان، شاعران عرب زبان شیعه نیز سهم درخور توجهی داشته اند. یکی از این شاعران متعهد و برجسته، شیخ محمدعلی یعقوبی، شاعر معاصر عراقی است. وی قسمت عمده ای از اشعار و آثار خود را در بیان ارادت خالصانه اش به اهل بیت عصمت و طهارت و به ویژه امام علی(ع) سروده است. این شاعر بنام، قصیده ای طولانی به نام «المقصوره العلیه فی السیره العلویه» در 450 بیت دارد که آن را به بیان سیره و مناقب علی (ع) اختصاص داده است. نگارنده در این رساله بر آن است تا به ترجمه، شرح و تحلیل این چکامه ی بلند بپردازد.

شعر در گذر از تونل زمان دستخوش تغییرات و دگرگونی‏های بسیار بوده‏است. این تغییرات در پیکره‏ی شعر و مضامین آن هویدا می‏شود. زندگی مدرن ماشینی شاعر را به مضامین جدید اجتماعی سوق می‏دهد. بنابراین نمی‏توان از تغییرات و تحولاتی که بر عناصر و عوامل شعری وارد آمده چشم‏پوشی کرد. شعر متشکل از عناصری چون وزن و موسیقی، اندیشه و احساس، زبان و قالب‏های شعری است. اگر تفکر به منزله‏ی مغز یک اثر ادبی تلقی شود قطعاً آرایه‏های کلامی پیکره‏ی آن را قوام می‏بخشند. این آرایه‏های کلامی ‏دارای قدمتی دیرین در ادبیات اقوام مختلف هستند و ادب معاصر شاهد تغییرات محسوسی در در این حوزه بوده‏است، بی‏تردید تغییر در کارآیی این آرایه‏های کلامی موجب تعالی ساختمان شعری گردید و نوید بخش یک انقلاب فراگیر ادبی بود که شعر عصر حاضر با همه‏ی تاریخ پر‏فراز و نشیب خود مصداقی آشکار از این دگرگونی است.اشعار بدر شاکر السیاب و قیصر امین‏پور نیز از این تحولات بی‏بهره نبوده‏است و بی‏تردید قرار گرفتن آنان در زمره‏ی شاعران نو‏آور، گواه روشنی بر روحیات تجدد طلبانه‏ی آن‏هاست. یکی از مصادیق نو‏آوری در شعر آن‏دو بهره‏گیری از گونه‏های تازه‏ای از صور‏خیال است که ابتکار و جسارت ادبی آنان را بیش از پیش نمودار می‏سازد. هدف این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته‏است مطالعه‏ی میزان صور خیال در اشعار دو شاعر معاصر و بررسی میزان تأثیر آن بر رشد و تعالی مضامین شعری به‏خصوص مضامین عالی انسانی است.

آنچه در این رساله به آن پرداخته شده تصحیح و ترجمه تخمیس هاشمیات است، هاشمیات شامل سروده¬های شاعر معروف و مشهور عرب کمیت بن زید اسدی است که هشت قصیده را در برمی-گیرد. این قصائد در توصیف اهل بیت(ع) و مشقتهای آنان و ظلمهایی که به ایشان وارد شده می باشد. هاشمیات سرشار از مضامین زیبا، دارای کلامی استوار و بار معنوی فراوان است و در ادبیات عرب جایگاه بس بالا و والایی دارد و در میان دیگر آثار کمیت از قبیل دیوان اشعار وی مورد توجه بیشتری از جانب اهل ادب بوده است. یکی از نشانه¬های اهمیت این قصاید، تضمین¬ها و تخمیس-هایی است که در طول تاریخ از این قصائد شده است. از میان این تخمیس¬ها می¬توان به تخمیس عباس زیوری بغدادی (متوفی به سال 1315 هـ.ق) اشاره کرد که به زیبائی و استواری تمام توانسته است حق مطلب را ادا کند که نشانگر ارادت خاص ایشان به اهل¬بیت عصمت و طهارت است این تخمیس همچنان تاکنون به صورت نسخه خطی باقی مانده و هیچ گونه تصحیح و ترجمه ای در مورد آن انجام نشده است. در این رساله تلاش شده تا بخشی از این تخمیس براساس دو نسخه¬ی موجود تصحیح و ترجمه شود.

معارضه یکی از فنون ادبی است و به شعر یا نثری گویند که در تقلید از اثر شاعر یا نویسنده دیگر پدید آید. البته این فن بیشتر در شعر ظهور یافته است. یکی از ویژگی های معارضه در شعر، همسانی در بحر، حرف روی و موضوع با شعر شاعر مورد نظر است که برخی، این اتحاد را تنها در وزن یا قافیه و یا موضوع رعایت می کنند و از مقید شدن به دیگر جنبه های آن خودداری می نمایند. برخی، معارضه را به دو نوع تقسیم کرده اند: 1- معارضه معاکسه، که در این نوع معارضه، شاعر به نقض مضمون شعر شاعر اول می پردازد و در جهت مخالفت و رد و انکار آن، شعر خود را می سراید. 2- معارضه مجارات، که می توان گفت همان استقبال در زبان فارسی است. این نوع معارضه به دلیل شیفتگی، علاقه به تقلید و ... پدید می آید. ادبا و شعرا در دوره های مختلف ادبیات، از دوره جاهلی تا دوره معاصر این فن را مورد توجه خود قرار داده و به آن پرداخته اند. در حوزه ادبیات متعهد اهل بیت (ع) این فن – هم به شکل معارضه معاکسه و هم به شکل معارضه مجارات – در بین اشعار شعرای بسیاری به چشم می خورد. در این رساله سعی نموده ایم معارضاتی را که به شیوه معاکسه در حوزه ادبیات متعهد پدید آمده و در کتب مختلف و منابع گوناگون از صدر اسلام تا دوره معاصر موجود است، گردآوری نماییم، سپس به شرح و توضیح دو مورد از مهمترین آن ها یعنی معارضه صفی الدین حلی با ابن معتز و علامه بحر العلوم با مروان بن ابی حفصه، بپردازیم.