در این تحقیق نشان داده شده که گیاهان سیر، سرسم، اوجی و وارنگ بو خواص ضد باکتری در مقابل باکتری لاکتوباسیلوس بولگاریکوس نداشتند بطوریکه در غلظت?/?l 01/0 و 1/0 عصاره گیاهی در شرایط رشد هوازی و میکروآئروفیلیک، عصاره های گیاهی اثر ضد میکروب در مقابل باکتری لاکتوباسیلوس بولگاریکوس نشان ندادند و در عرض 12 ساعت موجب تحریک و افزایش رشد باکتری بودند که طبق تحقیقات امیر دیوانی و صالحین بابا در سال 2011 نشان می دهد گیاهان جایگزین مناسبی برای آنتی بیوتیکهای سنتتیک هستند. عصاره های گیاهان مذکور موجب تحریک و افزایش رشد باکتری مذکور شد و با تحقیقات انجام شده توسط گراجک، الجنیک و سیپ در سال 2005 و همچنین تحقیقات مارتا کورزو-مارتینز، نیوز کورزو و مارویلامیل در سال 2007 مطابقت دارد و به گزارش سازمان جهانی بهداشت به عوامل گیاهی که موجب افزایش رشد باکتری های پروبیوتیک می شوند، پربیوتیک گفته می شود که بر اساس نتایج بدست آمده این گیاهان دارای خواص پربیوتیک میباشند و همچنین مواد غذایی که پروبیوتیک به همراه پربیوتیک باشد سیمبیوتیک نامیده می شوند و نتایج این تحقیق نشان می دهد که باکتری های لاکتوباسیلوس بولگاریکوس (پروبیوتیک) به همراه گیاهان سیر، سرسم، اوجی و وارنگ بو (پربیوتیک) در یک محصول غذایی وجود دارند و این تحقیق نشان می دهد که ماست سنتی مازندران سیمبیوتیک است و خواص بسیار ارزشمندی دارد. در این مطالعه نشان داده شد، رشد باکتری لاکتوباسیلوس بولگاریکوس در عصاره سیر افزایش قابل توجهی در مقایسه با شاهد داشت و سرعت رشدلاکتوباسیلوس بولگاریکوس در عصاره های سرسم و اوجی و وارنگ بو تقریبا به یک میزان افزایش داشتند. درشرایط اکولوژیکی متفاوت مثل نور، دما و رطوبت محتویات و ترکیبات ضد باکتری این گیاهان مانند میزان آلیسین و مشتقات فنل تفاوت خواهد داشت بنابراین در شرایط جغرافیایی مختلف انتظار می رود گیاهان اثرات متفاوتی را روی رشد پروبیوتیک ها نشان دهند. بدیهی است که با توجه به تنوع گیاهان مورد مطالعه، ماهیت ساز و کارهای عصاره آبی آن ها نیز متفاوت بوده و در نتیجه می توان انتظار داشت که تأثیر پذیری باکتری مورد مطالعه ، شیب تغییرات رشد متفاوتی در قبال گیاهان داشته باشد. از طرفی با توجه به این که شرایط جغرافیایی بر مقدار و حتی نوع متابولیت ها موثر است، استخراج عصاره گیاهان از اقلیم های متفاوت می تواند نتایج متفاوتی داشته باشد .کمیت و کیفیت هر عصاره در نمونه های مختلف از اقلیم های مختلف، متفاوت می باشد.

منتاپی یریتا mentha x piperita l. از خانواده lamiaceae می باشد و گیاهی است پایا، که از هیبریداسیون گونه های m. xspicatica و m. aquatica بدست می آید و دارای دو واریته var. citrata و var. piperita می باشد و امروزه در بیشتر مناطق که دارای آب و هوای معتدله و دارای خاک خوب و آب فراوان می باشند کشت می شود. روغن فرار حاصل از گیاه منتاپی پریتا (peppermint oil) نام دارد و از تقطیر با بخار آب سرشاخه های گلدار گیاه تازه بدست می آید. به طوری که بعد از تصفیه تغییری در منتقول آن داده نشود. این اسانس دارای حداقل 5 درصد استر برحسب منتیل استات و حداقل 50 درصد منتول به حالت استری یا آزاد و (5-3 درصد) منتون و مقدار کمی سینئول و دیگر ترپنها را دارا می باشد. این اسانس به صورت مایع بی رنگ و یا زرد کم رنگ و دارای بوی مشخص و قوی و طعم زننده ای است . با توجه به تاثیر زیاد شرایط محیط روی ترکیبات این گیاه در این مطالعه محصولاتی که در ایران کشت می شود مورد بررسی قرار گرفت . جهت کسب اطلاعات در مورد مشخصات ترکیبات تشکیل دهنده اسانس که ارتباط مستقیم در مصرف ، این فراورده دارد، محصولات مختلف منتاپی پریتا کشت شده در نواحی مختلف با بهره گیری از روش تجزیه و شناسایی مواد موجود در اسانس منتاپی پریتا و مقایسه آن با استانداردهای جهانی ارائه گردید. به این منظور نمونه های کشت شده در مناطق مختلف (استان اصفهان و استان گلستان و اطراف تهران) تهیه شد و گیاه به صورت خشک و خرد شده با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج و میزان درصد اسانس تعیین گردید. آنگاه اسانس استخراج شده را با دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (gc-ms) تجزیه و ترکببات تشکیل دهنده اسانس مورد مطالعه قرار گرفت . پس از انطباق نتایج با استانداردهای ذکر شده در فارماکوپه ها، نتایج حاصل نشان می دهد از بین چهار نمونه موجود نمونه 1 هم مقدار روغن فرار و هم ترکیبات آن بهتر از بقیه نمونه های بود و نمونه 3 منتاپی پرینا واریته سیتراتا می باشد.

علم شناسائی و استفاده از گیاهان دارویی به قدمت زندگی انسان است . بشر هنگامی که از گیاهان به غذا استفاده می نمود متوجه برخی از اثرات ویژه آن از جمله اثر درمانی یا اثر سمی آنها نیز شد و بدین ترتیب اطلاعات تجربی را در مورد گیاهان بدست آورد این اطلاعات از نسلی به نسل دیگر انتقال یافتند. تقریبا تا قبل از قرن نوزدهم میلادی در بیشتر کشورهای جهان درمان با استفاده از منابع طبیعی و به طور عمده با گیاهان انجام می گرفت با پیشرفت سریع علومی مانند شیمی - بیوشیمی - ژنتیک - بیوتکنولوژی و کامپیوتر از یکسو و تورم جمعیت و کمبود منابع طبیعی از سوی دیگر از مصرف داروهای گیاهی کاسته شده و داروهای شیمیایی جدید جایگزین آنها شدند. با شناخته شدن عوارض جانبی داروهای شیمیایی تمایل به مصرف داروهای گیاهی بخصوص در دهه های اخیر افزایش یافته است بطوریکه شناخت حدود 620/000 گونه گیاهی در جهان و وجود چندین ماه شیمیایی در هر گیاه نشاندهنده وسعت مواد موثره طبیعی می باشد که شاید کمتر از 1 درصد آنها شناسایی شده اند. کشور ما با گذشته پرباری که در زمینه طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی دارد و با دارا بودن منابع غنی گیاهی و تنوع آب و خاک و زیستگاههای مناسب و گونه های متنوع بومی زمینه خوبی برای تحقیق، کشت گیاهان دارویی و تولید داروهای گیاهی دارد. همانطوریکه اشاره شد تعداد قبل توجهی از گیاهانی که بشر به عنوان غذا یا دارو بکار می برد دارای ترکیبات سمی هستند و اثرات سمی آنان مشکلاتی در پی آن پدید می آورد، آلکالوئیدها دارای تفاوتهای زیادی هستند که این تفاوتها در نوع و میزان آلکالوئیدها به دلیل عوامل محیطی - فصلی - ژنتیکی و... است لذا نیاز به بررسی فیتوشیمیایی گیاهان دارویی ضروری به نظر می رسد. هدف و انگیزه: گونه های آتروپا موجود در جنگلهای شمالی کشور می توانند منابع مناسب برای تهیه الکالوئیدهای تروپان باشند و بررسی میزان و نوع آلکالوئیدهای گونه های مختلف می تواند در برنامه ریزی تولید گونه مطلوب موثر و زمینه مناسب اقتصادی برای تهیه مواد دارویی مورد نیاز باشد. جهت مطالعه ویژگیهای شیمیایی یکی از گونه های آتروپا که تاکنون در کشور اقدامی بر روی آن صورت نگرفته است موضوع این پایان نامه قرار گرفته است .

گیاه کرفس کوهی با نام علمی amirkabiria odoratissima mozaffarian جنس جدیدی از خانواده چتریان می باشد که در مناطقی از استان چهارمحال بختیاری و اصفهان رویش دارد. گیاه دارای بوی بسیار نافذ می باشد. تحقیق حاضر در جهت شناسایی ترکیبات مختلف موجود در اسانس گیاه، خصوصا ترکیبات مسئول بوی نافذ گیاه و پیش بینی اثرات درمانی احتمالی آن می باشد. گیاه بطور عامیانه در ابتدای رویش زمانیکه برگهای زرد می باشد جمع آوری می شود و برای مصارف مختلف بفروش می رسد. در این تحقیق گیاه به دو صورت ، در اندازه حدود 10 سانتیمتری دارای برگهای زرد در اندازه حدود 20 سانتیمتری دارای برگهای سبز روشن همراه با برگخای جوان زرد جمع آوری و اسانس گیری شد. اسانسهای به دست آمده از دو جزء گیاه با روشهای مختلف gc-mass, gc, tlc مورد بررسی قرار گرفت . جزء اصلی اسانسهای پس از جدا شدن بر روی صفحات tlc بوسیله uv, ir, nmr, gc-mass مورد بررسی قرار گرفت . نتایج نشان داد که بیش از 90 درصد اسانس برگهای جوان و زرد رنگ گیاه را فتالیدها بخصوص z-ligustilide تشکیل میدهد، و ترکیبات دیگر در اسانس فوق بسیار ناچیز است . با سبز رنگ شدن گیاه بر تعداد ترکیبات اسانس افززوده شده و از میزان فتالیدی می باشند که مسئول بوی نافذ گیاه هم هستند. این ترکیبات فتالیدی به احتمال زیاد مسئول اثرات فارماکولوژیکی گیاه می باشند.

استفاد مستقیم از گیاهان داروئی و صنعتی حاصل از دسترنج طبیعیت از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست ، مثلا برای اینکه بعضی از مواد داروئی را از گیاهان رویشی طبیعت به دست آوریم، گاهی برای چند میلی گرم ماده داروئی باید همه رویشگاههای طبیعی را درو کنیم. از اینجا دو نکته معلوم می شود اولا، طبیعیت محل استخراج دارو نیست بلکه بیشتر جای ردیابی، شناسایی و مدل بندی برای استفاده اصولی از آن است که باید به عنوان منبع عظیم ژنها و ذخایر بیوشیمیائی تحت مراقبت قرار گیرد. ثانیا، در کشوری که تنش های طبیعی آن اجازه سنتز بسیاری از ترکیبات داروئی گرانبها را می دهد و قرار است کشاورزی محور استقلال آن قرار گیرد، کشت و پرورش حداقل چند قلم گیاه داروئی و صنعتی با صرفه، با روشهای علمی ویژه، در مساحت های مناسب ، باید مورد عنایت و عمل جدی قرار گیرد. به ویژه کشت و پروش گونه های نادر خانواده astraceae در ایران، ذخایر ژنی را نیز غنی تر می سازد. تاکنون مطالعات و بررسیهای بسیار گسترده ای بر روی سزکوئی ترین لاکتونها و اثرات درمانی آنها انجام گردیده است . با توجه به انتشار وسیع گیاهان حاوی ترکیبات سزکوئی ترین و اهمیت درمانی با ارزشی که در طی تحقیقات علمی به اثبات رسیده، بعضی از این گیاهان بر حسب نوع ماده موثره و دارا بودن اثرات درمانی، نظر متخصصین را در درمان بیماریها و تهیه داروهای آزمایشی به خود جلب نموده است . استفاده درمانی از گونه های مختلف tanacetum spp. از قرن 15 میلادی آغاز گردیده گونه های مختلف برای رفع التهاب پوستی و نیز به عنوان آرام بخش ، تب بز، سردرد، ضد اسهال، درمان زخمهای عفونی، دفع کرم و ضد نفخ مورد مصرف قرار می گرفت . در این پایان نامه مطالعه و بررسی ماده موثره گیاه tanacetum parthenium (l.) schultz-bip در رویشگاههای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است .

سنبل الطیب یا علف گرفه از خانواده والریاناسه است و در نقاط مختلف جهان پراکندگی دارد. هفت گونه از این گیاه در ایران می روید که قسمت ریشه و ریزوم گیاه بعنوان دارو قابل استفاده می باشد. در این تحقیق گونه valeriana ficarifolia مورد بررسی قرار گرفت که بومی ایران بوده و رشد اندامهای هوایی این گونه گیاهی در خرداد ماه کامل شده و گیاه قابل شناسایی و جمع آوری می باشد. این گیاه دارای اثرات آرامبخش و ضد اسپاسم می باشد و در ناراحتی های عصبی مصرف می گردد. ترکیبات شیمیایی، مسئول اثرات درمانی گیاه که در ریشه و ریزوم گیاه موجودند. شامل: الف) اسانسها ب) والپوتریاتها می باشد. در این رساله علاوه بر جمع آوری و شناسائی گیاه، اسانس ریشه و ریزوم گیاه توسط گیاه کلونجر به روش تقطیر با آب جدا شده و سپس توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی ملحق شده به طیف سنجی جرمی، ساختمان مواد متشکله آن تعیین و شناساییی گردید. همچنین ترکیبات والپوتریاتهای آن با کروماتوگرافی لایه نازک و با استفاده از شاخص rf مورد شناسایی قرار گرفت .

الکالوئیدها ترکیباتی هستند که از سالیان دراز مورد توجه دانشمندان و محققین در نقاط مختلف جهان قرار گرفته اند. این مواد نقش های مهمی در زندگی گیاه بر عهده دارند و در علوم داروئی نیز اثرات فارماکولوژیکی مهمی در انسان و حیوانات از خود بروز داده اند. مهمترین منابع الکالوئید در گیاهان، خانواده های پاپاوراسه (papaveraceae)، رانونکولاسه (ranunculaceae)، لگومینوز (leguminuosae) و سولاناسه (solanaceae) می باشند و خانواده والریاناسه (valerianaceae) از جهت الکالوئید چندان مورد توجه نبوده است . این پایان نامه در ادامه مطالعات گذشته، برای شناسائی بیشتر ترکیبات شیمیایی و بررسی امکان وجود الکالوئیدها به گونه (valeriana ficariifolia boiss) پرداخته است . گیاه فوق در اواسط خردادماه سال 1377 جمع آوری شده و پس از خشک شدن در سایه بخش ریشه و ریزوم جداسازی شده و پودر گردید. پودر تهیه شده توسط آمونیاک مرطوب شده و با متانول به روش باز روانی (رفلو) عصاره گیری شده، سپس خالص سازی مقدماتی الکالوئیدها از عصاره انجام شد. ترکیبات عصاره الکالوئیدی توسط کروماتوگرافی ستون و کروماتوگرافی غشاء نازک (tlc) تفکیک گردیده و یک ترکیب الکالوئیدی بصورت نسبتا خالص جدا گردید. طیف های ماوراء بنفش ، مادون قرمز، رزونانس مغناطیس هسته پروتون و کربن و طیف جرمی ترکیب جدا شده تهیه و مورد بررسی قرار گرفته ولی به دلیل ناچیز بودن ترکیب جدا شده و محدودیت امکانات آنالیز و تناقضات موجود در طیف ها با توجه به اصلاحات بدست آمده ساختمان خاصی برای جسم پیشنهاد نگردید.

در این پایان نامه، گیاه موسیر از نظر گیاهشناسی مورد بررسی قرار گرفت و نام قطعی آن با استفاده از نمونه هر باریومی تهیه شده از منطقه موسیر خیز دره بید خوانسار و نظر کارشناسی آقای مهندس ولی الله مظفریان. allium hirtifolium boiss. تعیین گردید. سپس اسانس ساقه زیر زمینی موسیر توسط دستگاه کلونجر استخراج گردید. میزان این اسانس 3ˆ0 درصد تعیین گردید.

گیاه سیلیبوم ماریانوم ، گیاهی است از خانواده کاسنی که میوه های آن مورد استفاده قرار می گیرد ، میوه های گیاه حاوی فلاونولیگنانهایی با نام سیلیمارین که برحسب سیلی بین بایستی 1درصد باشد. در طب سنتی اروپا از آن جهت پائین آوردن فشار خون ، رفع سردردهای یک طرفه ، کهیر، بیماریهای کبدی ، عدم ترشح صفرا ، خستگیهای ناشی از فعالیت زیاد ، سل ریوی ، اختلالات هضمی ، بیماریهای طحال ، دفع سنگهای صفراوی ، التیام پوست و رفع اختلالات قاعدگی مورد استفاده قرار می گرفت. در طب نوین نیز به آن توجه خاصی دارد. درمان مسمومیت های حاد و مزمن کبدی است که در این راستا مصرف آن حتی در پیشگیری از سمیت های کبدی مطرح می باشد. با توجه به اینکه این گیاه بومی ایران بوده و در اکثر مناطق شمالی، مرکزی و جنوبی ایران رویش دارد، لذا هدف این پایان نامه ارائه روشی است که بتوان عصاره گیاه را استخراج کرده به شرطی که حلال مورد استفاده داخل کشور تولید شود و همچنین از نظر اقتصادی در مقیاس صنعتی مقرون به صرفه باشد و بیشترین مقدار سیلیمارین را دارا باشد و از طرفی عمل تجویز دارو به بیمار را تسهیل کرده باشیم . روشهای متعددی مورد استفاده قرار گرفت و در نهایت با رفلو و متانول 85درصد بعنوان حلال ، بهترین روش استخراج برگزیده شد و ماده موثره استخراج شده بر حسب سیلیبین 756/20 درصد بوده است.

روی از فلزات واسطه حجدول تناوبی می باشد که در دسته عناصر کمیاب ضروری طبقه بندی میگردد. در ساختمان بسیاری از آنزیم ها نقش کلیدی داشته و کمبود آن باعث اختلالاتی در غدد جنسی، عوارض پوستی، کاهش رشد طولی و ... می گردد.با وجود قابل توجه بودن مقدار روی در غلات و حبوبات، نان سفید جز منابع بسیار فقیر روی محسو میگردد، بطوریکه فیتات و سیار فیبرهای غذایی با باند شدن به روی دفع آن را افزایش میدهند که این مسئله در کشورهای فقیر که قسمت اعظم رژیم غذایی مقدار روی موجود در نمونه های آرد جمع اوری شده از سطح شهر تهران اندازه گیری شد هر یک از نمونه های را به روش هضم خشک خاکستر نموده و خاکستر حاصل را با محلول 1 و به 9 اسید نیتریک حل کرده و با آب دیونیزه به حجم ‏‎25ml‎‏ رساندیم. نمونه آماده شده را در دستگاه پلاروگراف با الکترود جیوه آویزان ‏‎(hmde)‎‏ و اعمال ولتاژ به روش ‏‎pulse differential‎‏ با روش آندیک استریپینگ در محدوده ولتاژ ‏‎-800mv‎‏ تا 1150- و با متد استاندارد ادیشن در بافر استات سدیم + اسید استیک گلاسیال اندازه گیری کردیم.با مقایسه نتایج حاصل، با غلظت روی موجود در آرد کامل گندم و ارد کاملا سفید مشخص شد که درصد استخراج آرد مصرفیدر تهران در حد متوسط بوده و جز آردهای معمولی با استخراج متوسط طبقه بندی می شود. اندازه گیری روی با این روش بسیار دقیق و مناسب می باشد.

محصولات رز ایران یکی از فرآورده های طبیعی مهم ایران می باشد که شهرت خوبی در منطقه دارد ولی متاسفانه از نظر علمی فعالیت مناسبی جهت استاندارد کردن و رفع نواقص محصولات بدست آمده ، انجام نشده است و تقلبات زیادی در این ارتباط انجام می شود. وضع موجود نویسنده را بر انجام مطالعه فارماکوگنوزی این محصول مصمم ساخت.گرچه مهمتر از استاندارد کردن محصولات ، فرهنگ سازی تولید محصولات استاندارد و ایجاد بازار پایدار در منطقه مهمتر می باشد. که بایستی برای ایجاد و حفظ این بازارها همت گماشت و به همین منظور برای اولین بار بررسی گیاه شناسی و تجزیه مقدماتی اسانس، توسط دستگاه ‏‎gc-ms‎‏ در این پایان نامه ارائه شده است.