ابلیس که در قرآن با همین نام خوانده می شود? پیش از نزول آدم(ع) به این جهان? عزازیل(عزیز خدا) که واژه ای عبرانی است? خوانده می شد و در چهره ی موجود گمراه کننده و پلید و وسوسه گر نام شیطان بر او نهاده شده است. در ادبیات فارسی بخصوص ادبیات عرفانی به تبع اندیشه دینی? هرچند با تفاوت در شدت و ضعف? ابلیس همواره مورد لعن و طرد بوده است؛ چنانکه مولانا به عنوان یکی از بزرگترین شاعران عارف در باب تلبیس ابلیس و مکر و خدعه ی او حکایات و اشعار ارزنده ای ارائه داده و احیانا زبان به لعن او گشوده است . در مقابل? در اندیشه ی صوفیانی چون حلاج و شیخ احمد غزالی چهره ی ملعون و سنتی ابلیس دگرگون گردیده و این غبار لعنت از نام ابلیس زدوده شده است و بالاتر از آن موضوع دفاع از ابلیس به میان می آید و عین القضات همدانی این نظریه را بسط داده و تفسیر کرده و نمای تازه ای از ابلیس را ارائه نموده است .