نام پژوهشگر: آذر مهران فرد

فن شناسی، آسیب شناسی و ارائه راهکار حفاظتی برای تخت مرمر
پایان نامه دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی - دانشکده هنر و معماری 1393
  آذر مهران فرد   رضا وحیدزاده

تخت مرمر به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و در ایوان مرمر کاخ گلستان نصب گردید. تخت مرمر از جنس سنگ مرمر زرد رنگ می باشد. از این تخت برای اجرای مراسم سلام و بار عام استفاده می شد. پادشاهان زیادی روی آن جلوس نموده اند، که فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه، احمد شاه قاجار و رضا شاه پهلوی از آن جمله می باشند. گذر زمان باعث فرسایش و تخریب بسیار تخت مرمر شده است، به طوری که آثار آن به روی تخت مرمر به وضوح نمایان است. با توجه به اهمیت تاریخی، فرهنگی و هنری تخت مرمر کوشش برای جلوگیری از تخریب بیشتر آن بسیار اهمیت دارد. هدف این پایان نامه بررسی تخت مرمر از لحاظ جنس و تکنیک ساخت (فن شناسی)، عوامل آسیب رسان و ارائه راهکارهای جلوگیری از ایجاد آسیب توسط این عوامل است. برای دستیابی به هدف مذکور سوابق تاریخی تهران، کاخ گلستان، ایوان مرمر و تخت مرمر مورد مطالعه قرار گرفت و مطالعه میدانی، شامل عکاسی از کلیه قطعات تخت از زوایای مختلف جهت آشکارسازی طرح و آسیبهای ظاهری، مستندسازی اندازه دقیق قطعات و طراحی طرحهای برخی از قطعات، انجام شد. جهت بررسی دقیقتر آسیبها از سنگ، رنگ طلایی تزئینی و ته نشست موجود بر روی تخت نمونه برداری شد و تحت آزمایشهای سنگ شناسی (پتروگرافی) با بررسی مقطع نازک، طیف سنجی پراش پرتو ایکس (xrd) و بررسیهای میکروسکوپ الکترونی روبشی و تجزیه عنصری (sem-eds) قرار گرفت. نتایج بررسیها نشان می دهد که آسیبهای تخت مرمر به غیر از عوامل انسانی ناشی از آلودگی هوا، گرد و خاک، باد، باران و تابش نور خورشید می باشد. روش پیشنهادی برای حفاظت از تخت مرمر شامل تمیزکاری، استفاده از پوشش سطحی و انجام اقدامات لازم پیشگیرانه با توجه به جنس، شیوه حکاکی، رنگ تزئینی و نیز عوامل آسیب رسان به تخت مرمر به تفصیل شرح داده شده است.