اصل تناسب جرم و مجازات، از مهمترین اصول جزایی اسلام و از واجبات و الزامات مجریان حکومت اسلامی است، تأکید اسلام بر حد و مرز مشخص و معین برای مجازات ها از اینجا ناشی می شود که اسلام برای هر چیز اندازه و حدی قرار داده است خصوصاً برای مجازات ها که تحمیل درد و رنج و الزام خاص به انسان هاست و فقط براساس ضرورت ها تعیین می شود و تا آن اندازه مجاز است که برای جلب مصلحت و دفع مفسده کافی باشد و بیش از آن اثرات و مقاصد شارع مقدس را زایل می نماید.براساس متون دینی و کتب فقهی و روایی، تدابیری کیفری به عنوان مجازات های شرعی در آثار فقها مورد بحث و نگارش قرار گرفت، بی تردید وضع و تقدیر، افزایش و کاهش این کیفر ها در اندیشه فقها خود ، تابع ملاک و معیار و منفعت و مفسده هایی بوده است. که در این پژوهش ابتدا این معیارها از دیدگاه فقه جزایی و به تبع آن حقوق موضوعه تا حدودی مورد بحث قرار گرفته و در ادامه چگونگی تعیین مجازات در پرتو اصول تناسب مورد بررسی قرار گرفت در مورد تناسب مجازات با جرم، مراحل مختلف آن شامل تعیین مراتب جرائم، تعیین مراتب مجازات ها و تطبیق مجازات ها با جرائم است و در بخش تناسب مجازات با مجرم در مورد فردی سازی مجازات ها بحث شد. در فصل پایانی نیز نمونه هایی از جرایم و مجازات آن ها مورد بررسی قرار گرفت که به نظر می رسد مجازات های اسلامی نه تنها خشن نیستند بلکه با جرم ارتکابی تناسب دارند.