این تحقیق و پژوهش، در راستای برآورد و ارزیابی گوناگونی و تفاوتهای ژنتیکی مربوط به صفات و مشخصه های زراعی، فیزیولوژیک در ژنوتیپ های گندم نان، در شرایط کشت دیم و با بهره گیری از روش های ژنتیکی بیومتریک به انجام رسید. نتایج حاصل از آنالیز و تحلیل واریانس (anova) از تفاوتهای عمده و چشمگیر در رابطه با «عملکرد در شرایط تنش» (ys) ، میزان نسبی آب برگ(rwc) ، کارایی تعرق تبخیری یا کارایی بیولوژیکی آب مصرفی(ete) و کارایی اقتصادی آب مصرفی (wue) در شرایط کشت دیم حکایت داشت که این موضوع نشان دهنده وجود تنوع و گوناگونی ژنوتیپی قابل توجه و هم چنین انتخاب و گزینش عملی و امکانپذیر ژنوتیپهای مقاوم به خشکی در شرایط کشت دیم بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که ژنوتیپ (g8) 15-79-d ، بالاترین (wue) ، میزان نسبی کلروفیل (rcc) ، هدایت روزنه ای (sc) ، نسبت کلروفیل a به کلروفیل b ، (a/b) و ys دارا بود. آنالیز خوشه ای بر اساس عملکرد دانه ای محصول و معیارهای فیزیولوژیک، ژنوتیپ ها را به سه گروه طبقه بندی کرد: گروه 1 (مقاوم به خشکی) متشکل از ژنوتیپ های g8, g4, g3 گروه 2 ، (نیمه- مقاومت) شامل ژنوتیپ g7 و گروه 3 (حساس یا آسیب پذیر نسبت به خشکی)، ژنوتیپ های g1, g6, g5, g2 را شامل شد، وراثت پذیری و سودژنتیکی بالا، در رابطه با مشخصه های ys, a/b, wue, ete, rwc مشاهده گردید. نتایج ضریب همبستگی و ارتباط فنوتیپی و ژنتیکی ،چنین نشان می داد که a/b, sc, ete, rcc دارای سهم و نقشی موثر و به سزای بسیاری نسبت به ys بودند. وراثت پذیری مشترک بالا، مابین میزان نسبی آب از دست رفته (rwl) ، و ys (5.042) و wue, rwl (5.317) مشاهده گردید. در رابطه با شاخص های زراعی مورفولوژیکی ضریب فنوتیپی تنوع (pcv) در مجموع و به طور کلی، بالاتر یا بیشتر از ژنوتیپی تنوع (gcv) برای تمامی مشخصه ها یا صفات مذکور بود. بالاترین مقادیر توسط مشخصه های (tsw), (ys), (al) نشان داده شده، و ثبت گردید. (gcv) یا ژنوتیپی، از ضریب محیطی تنوع (ecv) بالاتر و بیشتر بود برای تمامی مشخصه های مذکور به استثناء مشخصه (sl) یا طول خوشه که این نکته خود مهر تأیید و نشانه ای از این است که صفات مورد مطالعه و بررسی ژنتیکی تر می باشد. مقادیر بالای وراثت پذیری در رابطه با تمامی مشخصه های مورد مطالعه مشاهده گردید، به استثناء مشخصه (sl) طول خوشه، این مقادیر وراثت پذیری معادل با (5/0 >) بودند.- مقادیر بالای وراثت پذیری، با سود ژنتیکی بالا، برای (al), (tsw), (ys) که منعکس کننده وجود نقش موثر و عملکرد و تأثیرگذار ژن افزایشی بود. با توجه به نتایج حاصله، بالاترین کواریانس ژنوتیپی و فنوتیپی، مابین مشخصه های (sw), (ys) یعنی (عملکرد در شرایط تنش، و وزن خوشه) مشاهده گردید که نشان دهنده سهم و نقش چشمگیر این صفات و مشخصه ها در ارتقاء و افزایش عملکرد و بارآوری دانه ای محصول، در این گونه گندم و تحت شرایط کشت و آبیاری دیم یا (کشت و آبیاری با باران) می باشد (پاسخ یا واکنش همبسته یا لازم و ملزوم). وراثت پذیری مشترک بالا، مابین مشخصه های (bi) و (al) معادل با (195/4) و (ph), (sl) معادل با (097/4) مشاهده شد. برآورد و میزان وراثت پذیری مشترک مثبت، مابین مشخصه (ys) و تمامی صفات زراعی – مورفولوژیک بدست آمد: این نتیجه حاصل شده بیانگر این نکته است که انتخاب و گزینش میان هر یک از این مشخصه های جفتی، به طور همزمان و در آنِ واحد، مشخصه (ys) را تحت تأثیر مثبت و مطلوب قرار خواهد داد.