بازنمایی نقش حوزه علمیه شهر قم در ظهور گفتمان اسلام سیاسی در دوره پهلوی

نقش شهر قم به عنوان مرجع تولید کننده دانش دینی در تحولات دوران معاصر ایران بسیار زیاد است. با توجه به پس زمینه های مذهبی شهر قم، شاهد رشد دو فرا روایت در فضای کالبدی این شهر هستیم. یکی فراروایت سنت گرایی دینی و دیگری فرا روایت اسلام سیاسی- انقلابی. هرچند در ابتدا فرا روایت سنت گرایی دینی بر فضای حوزه علمیه قم حاکم بود؛ اما بتدریج شاهد هژمونیک شدن روایت اسلام سیاسی- انقلابی نه تنها در فضای سیاسی شهر قم، بلکه در فضای سیاسی ایران عصر پهلوی هستیم. سوال نوشتار حاضر این است که علل تحول و تکامل فراروایت اسلام سنتی به اسلام سیاسی- انقلابی در فضای فکری حوزه علمیه قم چیست؟ نگارندگان با تکیه بر نظریه ساخت یابی گیدنز بر این باورند که هرچند ساختار اجتماعی و سیاسی دوره پهلوی دوم در تغییر رویکرد حاکم بر حوزه علمیه قم تاثیر داشته اما عامل اصلی این تحول، نقش موثر علمای دینی به ویژه امام خمینی به عنوان کارگزاران حوزه علمیه بوده است. نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا نحوه تغییر گفتمان حوزه از گفتاری سنت گرا به گفتاری انقلابی و ارائه قرائتی حداکثری از اسلام به عنوان راه و روش مبارزه را از یک سو و از سوی دیگر تغییر در رهبری حوزه و نقش برجسته امام خمینی در ارائه قرائتی انقلابی از اسلام سیاسی را مورد بررسی قرار دهد.