رویکردهای عرفانی در طراحی کتیبه های کوفی معقد

کوفی معقد یکی از اولین نمونه های کوفی تزیینی است که نقشینۀ گره از اجزای اصلی آن است. کوفی تزیینی و از جمله کوفی معقد در مطالعات پیشین همواره ترکیبی از کوفی ساده و نقوش تزیینی پنداشته شده است؛ ولی به نظر می رسد این خط کل منسجمی باشد که از تغییرات روابط هندسی در ساختار مفردات و مرکباتِ خط کوفی به وجود آمده است. از این رو، مقالۀ حاضر قصد دارد ضمن مطالعۀ روابط هندسی مفردات و مرکباتِ کوفی معقد به زمینه یابی تحولات این خط بپردازد تا براساس سیر تحولاتِ فرمیِ کوفی معقد به اندیشه ای که آن را شکل داده است دست یابد. بدین منظور، با استفاده از روش تاریخی، توصیفی و تحلیلی با دیدگاه استنباطی تغییرات هندسی در سیر تحول خط را برمبنای مفاهیم عرفانیِ گره تحلیل می کند. در نتیجه، رابطۀ سیر تحولات خط کوفی معقد با رویکردهای عرفانی نمایانده می شود که نشان می دهد هندسۀ عرفانی زمان و مکان در طراحی کتیبه های کوفی معقد تأثیر گذاشته و به صورت گره نقطه، گره قلب و گره سرمدی در مفردات خط تجلی یافته است. این هندسۀ زمان و مکان در طراحی مرکبات خط نیز به کار رفته و به ترتیب مفاهیم گره افزایی و گره گشایی را در ترکیب بندی القا می کند.