آثار طولانی مدت درمان جایگزینی با تستوسترون بر دانسیته استخوان در مردان هیپوگناد

مقدمه: کمبود آندروژن منجر به از دست رفتن دانسیته استخوان و شکستگی‌های استئوپروتیک در مردان می‌شود ولی هنوز، آثار درازمدت جایگزینی آندروژن‌ها بر دانسیته استخوان به خوبی مشخص نشده است. در این مطالعه آینده‌نگر دانسیته استخوان بیماران هیپوگناد در ناحیه مهره‌های کمری و پروکسیمال ران به روش DXA اندازه‌گیری شده است. مواد و روش‌ها: بیماران 137 مرد 1±39 ساله (17ـ79 ساله) با کمبود اثبات شده آندروژن بودند و نیاز به درمان جایگزینی منظم داشتند. از این تعداد 58% هیپوگنادیسم اولیه داشتند. روش درمان با آندروژن، کاشتن کپسول‌های تستوسترون (800 میلی‌گرم هر 4ـ6 ماه یک بار) زیر پوست شکم بود. هر 2ـ3 سال یک بار، دانسیته استخوان به روش DXA اندازه‌گیری می‌شد. بر اساس کفایت درمان قبل از اندازه‌گیری اولین دانسیته استخوان، بیماران به 4 گروه تقسیم شدند: 1ـ هرگز درمان نشده؛ 2ـ کامل درمان شده؛ 3ـ ناقص درمان شده (درمان ناکافی در کمتر از یک سال)؛ 4ـ قطع درمان (قطع درمان حداقل برای یک سال). یافته‌ها: در بررسی مقطعی، بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، استئوپروز و استئوپنی به ترتیب در 8% و 29% مهره‌های کمری و 5% و 31% در گردن استخوان ران وجود داشت. اما هیچ مورد شکستگی دیده نشد. در آنهایی که با تستوسترون درمان شده بودند، دانسیته استخوان بیشتر بود. اختلافی بین افرادی که خوب درمان شده بودند و آنهایی که اخیراً درمان خود را قطع کرده بودند وجود نداشت. سن، نمایه توده بدنی، سطح بدن، نوع هیپوگنادیسم و بیماری زمینه‌ای ایجاد کننده آن تأثیری بر این یافته‌ها نداشت. در مطالعه طولی، در 48 بیمار برای دومین بار به فاصله 7ـ1 سال (با میانه 3 سال) دانسیته استخوان تعیین شد. دانسیته استخوان به مقدار قابل توجهی در مهره‌های کمری (5/0±2 درصد در سال) و تروکانتر (5/0±1/1 درصد در سال) افزایش یافته بود اما در گردن استخوان ران و مثلت وارد افزایش دانسیته ایجاد شده از نظر آماری معنی‌دار نبود. 22 نفر از این بیماران، در نخستین اندازه‌گیری استئوپنی یا استئوپروز داشتند. در این افراد، با پیگیری 5ـ1 ساله با میانه 2 سال، افزایش تراکم استخوان در همه محل‌های استخوانی مشاهده شد. نتیجه‌گیری: مطالعه حاضر نشان می‌دهد که کمبود آندروژن دانسیته استخوان را کم می‌کند و درمان جایگزینی با آندروژن به طور انتخابی، در ناحیه مهره‌های کمری و تروکانتر، اما نه در گردن ران یا مثلث وارد، دانسیته استخوان را افزایش می‌دهد. این افزایش در مردانی که در اولین اندازه‌گیری دانسیته استخوان، استئوپروز یا استئوپنی داشتند، در تمام محل‌های استخوانی مشاهده شد. این مشاهدات، پیشنهاد می‌کند که برگشت آثار کمبود آندروژن نیاز به درمان کافی با تستوسترون دارد و این آثار مفید طولانی اثر است و با وجود قطع کوتاه مدت درمان، از بین نمی‌رود. امکان تعمیم یافته‌های این پژوهش در درمان با آندروژن برای پیشگیری از تحلیل دانسیته استخوانی و شکستگی مرتبط با افزایش سن یا بیماری‌های مزمن که در آنها کمبود خفیف آندروژن دیده می‌شود، باید در آینده بررسی گردد.