اثر بهره‌برداری بی‌رویه و تغییر کاربری زمین بر شورشدگی آب زیرزمینی با کاربرد مفهوم آسیب‌پذیری در آبخوان قائم شهر-جویبار

آسیب‌پذیری آب‌های زیرزمینی به‌دلیل حساسیت ذاتی و ورود منابع آلاینده‌ی انسان‌ساز است. در این تحقیق برای بررسی آسیب‌پذیری آبخوان قائمشهر-جویبار از اطلاعات 64 چاه نمونه‌برداری کیفی، 20 چاه مشاهده‌یی و بیش از 28000 چاه بهره‌برداری به‌کار برده شد. برای تهیه‌ی نقشه‌های آسیب‌پذیری در سال‌های 2004 تا 2014 عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری ذاتی آبخوان شامل هدایت آبی، نوع آبخوان، فاصله از ساحل، ضخامت آبخوان و عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری ویژه شامل تراکم چاه، افت آب زیرزمینی، تأثیر نسبی نفوذ آب دریا، وضعیت بالازدگی آب ‌شور و شیب آبی به‌کار برده شد. نتایج نشان داد که کیفیت منابع آب زیرزمینی از 2004 تا 2014 با توجه به معیارهای شوری هدایت الکتریکی، مجموع نمک‌های باقی‌مانده و نسبت جذب سدیم رو به کاهش است. عامل کاربری زمین نیز برای تهیه‌ی نقشه‌های آسیب‌پذیری اصلاح‌شده برای این سال‌ها به‌کار گرفته‌شد. نتایج نشان داد که زراعت آبی در این دوره هشت درصد کاهش‌یافته، اما میزان آسیب‌پذیری در پهنه‌های پرخطر افزایش‌یافته است. از علت‌های کاهش کیفیت منابع آب زیرزمینی می‌توان افزایش نرخ آب‌کشی و کشت دوباره در تابستان را برشمرد. میانگین ضریب همبستگی طبقه‌های آسیب‌پذیر به شوری با معیارهای شوری در سال 2004 از 0/65 به 0/9 و در 2014 از 0/78 به 0/87 بهبود یافته است. درمجموع با توجه به پیچیدگی‌های مدل‌سازی کیفی و انتقال نمک‌ها و شوری آب زیرزمینی، نقشه­های آسیب‌پذیری اصلاح‌شده می‌تواند ابزار مناسبی برای آگاهی از شورشدگی آب زیرزمینی باشد.