ارزیابی زمین‌آماری تغییرات برخی ویژگی‌های خاک در پی تخریب جنگل‌های بلوط در دشت مختار یاسوج

پیش‌بینی دقیق تغییرات ویژگی‌های مختلف خاک طی تغییر کاربری اراضی، اطلاعات سودمندی را در اختیار طراحان برنامه‌های مدیریت اراضی قرار می‌دهد. در این پژوهش، اثر تغییر کاربری اراضی از جنگل متراکم (تخریب‌نشده) بلوط به جنگل نیمه‌متراکم (تخریب‌شده) و سپس دیم‌کاری بر برخی ویژگی‌های خاک، در منطقه مختار یاسوج مطالعه شده است. بدین منظور، 100 نمونه خاک سطحی (صفر تا 30 سانتی‌متر) به‌صورت تصادفی برداشت و مقادیر برخی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی در آن‏ها اندازه‌گیری شد. پس از تجزیه آماری داده‌ها، نقشه‌های پیوسته توزیع مکانی برای هر ویژگی با کمک تخمین‌گرهای کریجینگ معمولی و وزن‌دهی معکوس فاصله در محیط نرم‌افزاری ArcGIS 10.2 تهیه شد. بررسی میانگین داده‌های ویژگی‌های مورد مطالعه، نشان از آن داشت که تغییر کاربری اراضی از جنگل بلوط متراکم به جنگل تخریب‌شده و سپس دیم‌کاری، موجب شد تا مقادیر ویژگی‌های درصد ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک در روندی کاهشی و جرم مخصوص ظاهری در روندی افزایشی تغییر یابند. هم‌چنین، مقادیر ویژگی‌های درصد رس، هدایت الکتریکی و درصد کربنات کلسیم معادل با کاهش جزیی و واکنش خاک و درصد شن با افزایش جزیی همراه بودند. در میان ویژگی‌های خاکی مورد بررسی، ویژگی درصد ماده آلی خاک، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های کیفیت خاک با تغییرات چشمگیری همراه بود و میانگین آن در سه کاربری مزبور به‌ترتیب، 74/6، 42/3 و 58/1 درصد انداز‌گیری شد. در تأیید این نتایج، بررسی نقشه پراکنش مکانی متغیرهای مورد مطالعه نیز گواه آن بود که مطلوب‌ترین مقادیر ویژگی‌های منطقه در بخش‌های جنوب‏غربی منطقه با کاربری جنگل بلوط متراکم یافت می‌شوند و با افزایش فاصله به سمت بخش‌های شمال‏شرقی با کاربری کشت دیم، از مطلوبیت آن‏ها کاسته می‌شود.