بررسی سازگاری و پایداری عملکرد رقم‌ها و رگه‌های سویا در چهار منطقه ایران

به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد 20 ژنوتیپ سویا در چهار منطقه (کرج، گرگان، خرم‌آباد و دشت مغان) پژوهشی به صورت طرح بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. صفات اندازه‌گیری‌شده شامل شمار روز از جوانه­زنی تا گلدهی، تشکیل غلاف، پر شدن کامل دانه و رسیدن کامل دانه، ارتفاع بوته (سانتی‌متر)، شمار گره در ساقه، عملکرد دانه در هر بوته (گرم)، وزن صددانه (گرم)، شمار شاخة فرعی، شمار غلاف در بوته، عملکرد (کیلوگرم در هکتار) بودند. ژنوتیپ‌ها 46/13درصد و محیط 02/56درصد از مجموع مربعات کل را به خود اختصاص دادند، درحالی‌که اثر متقابل ژنوتیپ× محیط 52/30درصد از تغییرپذیری‌های کل را به خود اختصاص داد که حدود 5/2 برابر میزان تغییرپذیری‌های اثر ژنوتیپ بود و این گویای تفاوت‌های اساسی در پاسخ ژنوتیپی در چهار محیط می­باشد. معنی‌دار شدن محیط و ژنوتیپ‌ها در سطح احتمال 1 درصد نشان از  وجود اختلاف بین ژنوتیپ‌ها در میانگین همة محیط‌های آزمایش داشت. به منظور تجزیة اثر متقابل ژنوتیپ× محیط با استفاده از مدل AMMI، تجزیه به مؤلفه‌های اصلی روی ماتریس باقی‌مانده صورت گرفت که مؤلفه‌های اصلی اول و دوم در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار شدند. مؤلفة اصلی اول IPCA1 (56/56) درصد و مؤلفة اصلی دوم IPCA2 (11/31) درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را به خود اختصاص دادند که این دو مؤلفه در مجموع 67/87درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را توجیه کردند. کمترین میزان عملکرد دانه مربوط به گرگان بود. بر پایة مشخصة (پارامتر) ارزش پایداری (ASV) AMMI  می‌توان ژنوتیپ‌های 5، 15، 18 و 13 را به ترتیب با عملکردهای 60/2676، 19/2545، 94/2610 و 44/2575 کیلوگرم در هکتار به عنوان بهترین ژنوتیپ‌ها معرفی کرد.