بررسی عامل‌های مؤثر در القای ریشۀ موئین و افزایش میزان رزمارینیک‌اسید زرین‌گیاه (Dracocephalum kotschyi Boiss)

زرین­گیاه یا همان بادرنجبویۀ دنایی با نام علمی Dracocephalum kotschyi متعلق به تیرۀ نعناعیان و جنس بادرشبو (Dracocephalum) است که به علت پراکنش گستردۀ آن در ایران با نام­های چندی از آن یاد می­شود. ترکیب‌های فلاونوئید موجود در زرین­ گیاه، خاصیت ضدسرطانی دارد و استفاده از روش­های مختلف مانند تولید ریشه­های موئین می‌تواند به تولید ترکیب‌هایی با ارزش دارویی بالا کمک کند. در این بررسی تأثیر چهار نوع ریزنمونه (لپه یا کوتیلدون، محور ریزلپه یا هیپوکوتیل، برگ و میانگره( و سن ریزنمونه (برگ یک‌هفته‌ای، دوهفته‌ای و چهارهفته‌ای) بر میزان القای ریشۀ موئین گیاه زرین­گیاه بررسی شد. تأیید تراریختی با استفاده از آغازگر اختصاصی ژن rolB به روش PCR انجام شد. به‌منظور شناسایی محیط کشت مناسب برای رشد و افزونش ریشه­های موئین، تأثیر چهار نوع محیط کشت پایۀ مایع MS، 1/2MS، 1/4 MS وB5  و محرک UV-B در سه سطح: 3 دقیقه، 6 دقیقه و 9 دقیقه بر تغییر ویژگی‌های بیوشیمیایی و رزمارینیک اسید ریشه­های موئین بررسی شد. بیشترین درصد القاء ریشه در ریزنمونۀ برگ یک‌هفته‌ای (66/56 درصد) و لپه (66/36 درصد) مشاهده شد. بیشترین وزن­تر (34/4 گرم) و وزن خشک (31/0 گرم) در محیط کشت 1/4MS و کمترین وزن­تر (04/1 گرم) و وزن خشک (10/0 گرم) در محیط کشتB5  ثبت شد. بیشترین فعالیت پاداکسندگی (آنتی­اکسیدانی) در تیمار شش دقیقه (33/92 درصد) و کمترین میزان فعالیت پاداکسندگی در ریشه­های غیرتراریخت (63 درصد) به دست آمد.نتایج تجزیۀ HPLCنشان داد که تولید رزمارینیک اسید در ریشه­های تراریخت تیمارشده با UV-B با زمان شش دقیقه، 5/2 برابر بیشتر از ریشه­های غیر تراریخت (g /mg DW 9/34 در مقایسه با،µg /mg DW 8/13) است.