بررسی و مقایسۀ عناصر غذایی خاک در کاربری و الگوی کشت مختلف (منطقۀ مطالعاتی: اشتهارد)

کاهش کیفیت و سلامت خاک به دلیل عدم مدیریت مناسب زمین و یا تغییر در کاربری اراضی در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران به یک چالش اساسی تبدیل شده که بر عناصر غذایی خاک نیز تأثیرگذار است. با توجه به اهمیتی که عناصر غذایی در رشد و نمو گیاه دارند، این تحقیق با هدف بررسی و مقایسۀ عناصر غذایی خاک در دو لایۀ سطحی و تحتانی در اراضی کشاورزی منطقۀ اشتهارد صورت گرفت. در ابتدا نقشه‌های مختلف منطقه شامل نقشۀ خاک، طبقات ارتفاعی و کاربری اراضی با استفاده از ArcGIS 9.3 تهیه شد. چهار کاربری غالب منطقه شامل اراضی باغی (درخت گیلاس با آبیاری قطره‌ای)، زراعت با دو الگوی تک کشتی (گندم آبی) و الگوی چندکشتی (کشت مخلوط با آبیاری قطره‌ای)، مرتع و آیش به عنوان تیمار مورد مطالعه در نظر گرفته شدند. پس از نمونه‌برداری از خاک، عناصر غذایی از جمله ازت، کلسیم، فسفر، منیزیم و پتاسیم در دو عمق سطحی (30-0 سانتیمتر) و تحتانی (60-30 سانتیمتر) بررسی شدند. همچنین فاکتور ESP، به‌عنوان فاکتور تخریبی، جهت تعیین نقش اصلاحی یا تخریبی کاربری‌های مختلف در عمق‌های سطحی و تحتانی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آنالیز آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS، نشان‌دهندۀ وجود اختلاف معنی‌دار بین میانگین عناصر غذایی مورد مطالعه بود. نتایج امتیازدهی کاربری‌ها در لایه‌های سطحی و تحتانی نیز نشان داد که کاربری مرتع و اراضی باغی به ترتیب در لایۀ سطحی و تحتانی نقش اصلاحی داشته و اراضی تک‌کشتی در لایۀ تحتانی نقش تخریبی دارد. کاربری آیش نیز بیشترین نقش تخریبی را در لایۀ سطحی و تحتانی دارا بود. به‌طور کلی، با توجه به عناصر غذایی مورد بررسی، اراضی باغی، مرتع و الگوی چندکشتی به ترتیب به‌عنوان مطلوب‌ترین تیمارها و اراضی آیش و تک‌کشتی به‌عنوان نامطلوب‌ترین تیمار شناخته شدند.