تغییر‌پذیری اشکال هوموس در رابطه با عوامل اکولوژیکی پوشش گیاهی و خاک در طبقات مختلف ارتفاعی

سیستم‌های هوموس بزرگ‌ترین بخش ذخیرۀ کربن آلی خاک به حساب می‌آیند و تأثیر بسیار مهمی در فرایندهای اکولوژیکی جنگل دارند. در این زمینه، ارتفاع از سطح دریا با تأثیر بر ویژگی‌های زیستی و غیرزیستی اکوسیستم جنگل، برای ارزیابی تغییرات پوشش و توزیع سیستم‌های هوموس عامل مهمی به شمار می‌آید. در این پژوهش مشخصه‌های ریختی اشکال هوموس در سه طبقۀ ارتفاعی 500، 1000 و 1500 متر از سطح دریا در سه ترانسکت ارتفاعی به فاصلۀ 1000 متر از هم در نظر گرفته شد و در هر ترانسکت سه قطعه‌ نمونۀ 400 متر مربعی و در هر قطعه‌ نمونه پنج پروفیل هوموس (در مجموع 135 پروفیل) در جنگل هیرکانی مرکزی بررسی شد. نمونه‌برداری از بخش هوموس و خاک برای تجزیه‌وتحلیل شیمیایی برداشت و به آزمایشگاه منتقل شد. نتایج نشان داد که حضور درختان انجیلی و ون، اشکال هوموس مول و ذخیرۀ نیتروژن خاک با هم ارتباط نزدیکی داشته و با افزایش ارتفاع روند کاهشی دارند. درختان ممرز و افراپلت، نیتروژن لایه‌های آلی، اشکال هوموس مزومول و لپتوآمفی همبستگی قوی‌ای با طبقۀ ارتفاعی 1000 متر دارند. تعداد درختان راش، کربن خاک و لایه‌های آلی، ضخامت لایه‌های آلی و اشکال هوموس آمفی رابطۀ نزدیکی با هم دارند و با افزایش ارتفاع، مقدار آنها افزایشی است. تأثیر ارتفاع بر ترکیب پوشش درختی، تغییرپذیری ریختی و شیمیایی اشکال هوموس را در پی دارد، به‌طوری که با شناسایی گونه‌های درختی در هر طبقۀ ارتفاعی، می‌توان به خصوصیات کمی و کیفی هوموس و خاک پی برد.