پهنه‌بندی اراضی برای اجرای سامانه آبیاری موضعی با ارزیابی مشخصه‌های آب و خاک (مطالعه موردی: شهرستان‌های بابل و بابلسر)

چکیدهسابقه و هدفمنابع آب در دسترس قادر به برآورده ساختن نیازهای مختلف در آینده نزدیک نخواهند بود و این امر به‌ناچار منجر به جستجو برای اراضی جدیدتر برای آبیاری خواهد شد؛ با توجه به محدودیت منابع آب و لزوم استفاده از سامانه‌های آبیاری تحت فشار برای استفاده بهینه از منابع آبی موجود، تعیین اراضی مناسب برای کشاورزی و آبیاری تحت فشار، ضروری می‌باشد. کلاس‌بندی اراضی، تعیین و گروه‌بندی محدوده‌های مشخص زمین با توجه به تناسب آن‌ها برای کاربری مورد نظر است. سامانه ارزیابی پارامتری با امتیازدهی به عوامل مختلف موثر بر پارامتر هدف، امکان اتخاذ بهترین تصمیم را با در نظر گرفتن عوامل مختلف ممکن می‌سازد. با توجه به اینکه مدیریت اصولی و برنامه‌ریزی درست و بهره‌وری بهینه از منابع نیازمند اطلاعات دقیق از عرصه مورد نظر می‌باشد، در این راستا سامانه اطلاعات جغرافیایی با توانایی تجزیه و تحلیل‌های مکانی، تحلیل و تلفیق اطلاعات نقشه‌ای، جدولی و گزارش‌گیری، می‌تواند نقش به‌سزایی را در رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده ایفا کند. مواد و روش‌هادر این پژوهش با ارزیابی پارامتری برخی مشخصه‌های فیزیکوشیمیایی خاک و مشخصه‌های شیمیایی آب با کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، پهنه‌بندی اولویت اجرای سامانه‌های آبیاری موضعی در محدوده اراضی شهرستان‌های بابل و بابلسر انجام شد. مشخصه‌های مرتبط با خاک شامل بافت (T)، عمق (D)، شیب (S)، اسیدیته (pH) و هدایت الکتریکی عصاره اشباع (ECe) بود. مشخصه‌های مرتبط با آب شامل مقدار کلر (Cl)، بر (B)، هدایت الکتریکی (EC)، نسبت جذبی سدیم (SAR) و شاخص کربنات سدیم باقی‌مانده (RSC) بود. داده‌های مربوط به این مشخصه‌ها از سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران گرفته شد. یافته‌هابررسی شاخص پارامتری خاک برای آبیاری موضعی، نشان داد بیشترین مساحت (حدود 90% از کل سطح محدوده مورد مطالعه) در حالت مناسب قرار دارد. بیشترین سطح برای شاخص پارامتری آب (حدود 75%) در وضعیت در حال حاضر نامناسب بود. بررسی زیرشاخص‌های شاخص پارامتری آب نشان داد بیشترین سطح محدودیت (سطوح محدودیت زیاد و بسیار زیاد) مربوط به شاخص کربنات سدیم باقی‌مانده (RSC) بود (حدود 90% از کل سطح اراضی). این مقدار برای زیرشاخص‌های کلر، هدایت الکتریکی، بر و نسبت جذبی سدیم به ترتیب برابر با 4/9 %، 5/8 %، 0 % و 0 % بود. نتیجه‌گیریبا توجه به نتایج، در استفاده از سامانه‌های آبیاری موضعی در محدوده مورد مطالعه، ملاحظات پیشگیری (برای جلوگیری از گرفتگی قطره‌چکان‌ها با توجه به بالا بودن RSC) مانند اسیدشویی ضروری خواهد بود. به علاوه، استفاده از قطره‌چکان‌هایی که نسبت به گرفتگی حساسیت کمتری دارند نیز، در جلوگیری از گرفتگی قطره‌چکان‌ها در مناطق با احتمال آسیب بالا توصیه می‌شود.