نام پژوهشگر: حبیب اله حمزه زرقانی

تأثیر جدایه‏های قارچ clonostachys برفعالیّت meloidogyne incognita در شرایط آزمایشگاه و گلخانه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1390
  فرزانه قاسمی   اکبر کارگربیده

به منظور بررسی اثر نماتدکشی جدایه‏های قارچ clonostachys علیه meloidogyne incognita در شرایط آزمایشگاه و گلخانه 50 جدایه از این قارچ از بسترهای مختلف جداسازی شد. 34 جدایه c. rosea، شش جدایه c. solani و 10 جدایه clonostachys sp تشخیص داده شدند که از این بین، 20 جدایه جهت آزمون‏های بعدی انتخاب شدند. آزمون‏های آزمایشگاهی در سه مرحله انجام شد. در مرحله اول اثر این 20 جدایه بر مرگ و میر لاروهای سن دو m. incognita در محیط آب آگار مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمون 12 جدایه دارای بیشترین اثر بودند و سه جدایه 5، 14 و 16 c. rosea، جدایه 15 c. solani و جدایه 18 clonostachys sp. موثرترین جدایه‏ها شناخته شدند. در مرحله دوم آزمون‏های آزمایشگاهی، اثر 20 جدایه clonostachys و یک جدایه paecilomyces lilacinus به عنوان شاهد، بر آلوده‏سازی تخم‏های نماتد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد پنج جدایه‏ای که بیشترین مرگ و میر را در آزمون اول در لاروها ایجاد کردند بیشترین اثر آلوده‏کنندگی تخم‏ها را داشته و تفاوت معنی‏داری با اثر p. lilacinus نداشتند. در مرحله سوم آزمون‏های آزمایشگاهی، عصاره کشت پنج جدایه موثر clonostachys و جدایه شاهد p. lilacinus جهت بررسی اثر بر روی تفریخ تخم‏ها و مرگ و میر لاروهای نماتد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که جدایه 16 c. rosea اثر بیشتری در جلوگیری از تفریخ تخم‏ها و p. lilacinus دارای بیشترین اثر در عدم تحرک لاروها بود. آزمون‏های گلخانه‏ای به منظور بررسی تأثیر جدایه‏های clonostachys که در شرایط آزمایشگاهی بیشترین تأثیر را در آلودگی لاروهای سن دو و تخم‏های نماتد داشتند بر شاخص‏های رویشی گوجه‏فرنگی بدون هیچ تیمار کودی انجام گرفت. ابتدا 12 جدایه و سپس پنج جدایه clonostachys با شاهد p. lilacinus مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در همه تکرارها جدایه 18clonostachys sp. نسبت به بقیه تیمارها باعث افزایش قابل توجهی در شاخص‏های رویشی گوجه فرنگی شد. جدایه 16 c. rosea در آزمون اول و جدایه 14 c. rosea در آزمون دوم و سوم دارای بیشترین تأثیر بر کاهش شاخص‏های نماتدی بودند.

کنترل بیولوژیک علف پشمکی(bromus tectorum) با استفاده ازباکتری های فراریشه گندم دراستان فارس
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1391
  لیلا مصلایی   زهرا حسینی سی سی

باکتری های ناحیه ریشه، دارای توانایی محدود کنندگی رشد درگیاه هستند .این تحقیق به بررسی جداسازی و تشخیص باکتریهای زیان آور ناحیه ریشه گندم جهت کنترل علف پشمکی می پردازد .ایزوله هایی که طی آزمون های بیولوژیکی شناسایی شدند شامل: .pseudomonas sp،pantoae sp. و bacillus sp. بودند.

مقایسه پروفیل متابولیکی دو لاین حساس (thatcher lr22b) و مقاوم (thatcher lr25) گندم به بیماری زنگ برگی گندم
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1391
  زهرا امجدی   حبیب اله حمزه زرقانی

زنگ قهوه ای (.puccinia triticina erikss) در ایران از نظر اهمیت اقتصادی بعد از زنگ زرد در درجه دوم قرار دارد. به نژادی ارقام مقاوم به بیماری عملی ترین راه مدیریت بیماری است. شناسایی متابولیت های مرتبط با مقاومت به عنوان بیومارکر برای غربال گری یا تشخیص سطوح مقاومت ارقام گندم به زنگ قهوه ای گندم ابزاری مفید جهت افزایش سرعت، دقت و کاهش هزینه غربالگری است و همچنین در شناسایی مکانیسم های درگیر در مقاومت مفید می باشد. در مطالعه حاضر، استخراج پروفیل متابولیتی بخش قطبی لاین های گندم حساس (thatcher lr22b) و مقاوم (thatcher lr25) به زنگ قهوه ای گندم در مرحله دو برگچه ای 24 ساعت پس از مایه زنی با بیمارگر، پودر تالک و آب مقطر استریل شده در سه تکرار در مخلوط متانول-آب انجام شد. جداسازی و شناسایی متابولیت ها با کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی(gc-ms) کوادروپل انجام شد. هر کروماتوگرام شامل صدها پیک بود که در کل 52 متابولیت مشترک به طور تجربی با استفاده از نرم افزار amdis و کاوش طیف هر پیک در کتابخانه nist شناسایی شد. تمام متابولیت های شناسایی شده تغییرات کمّی بین تیمارها داشتند و هیچ گونه تغییرات کیفی مشاهده نشد. تجزیه واریانس با سطح معنی دار p ? 0.2 نشان داد که فراوانی 27 متابولیت بین فاکتورهای آزمایشی اختلاف معنی داری داشتند. این متابولیت ها برای گروه بندی مشاهدات از نظر تشابهات و تفاوت های متابولیکی در فضای متابولوم بررسی شده تحت تجزیه ممیزی کانونی (cda) و تجزیه خوشه ای سلسله مراتب (hca) قرار گرفتند. این متابولیت ها از شش گروه مختلف شامل اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی، اسیدهای چرب، قندها، ساپونین و آمین بودند. تیروزین، پرولین، سرین، ترئونین، لوسین، میواینوزیتول، گلوکز، گالاکتوز، فروکتوز، هگزا دکانوئیک اسید، اسید سوکسینیک و اسید مالئیک و آلفا دی گلوکوپیرانوزیدورونیک اسید از جمله مهم ترین آن ها بودندکه در مسیرهای سنتز دیواره سلولی، تولید ترکیبات فنولی و آلکالوئیدی، تجمع اسید آمینه ها، تولید پروتئین های مرتبط با مقاومت، به عنوان پیام رسان و فعالیت های ضد میکروبی در طول دفاع نقش داشتند. فعال تر شدن مسیرهای گلیکولیز، چرخه تری کربوکسیلیک اسید، پنتوز فسفات اکسیداتیو و اسید شیکمیک در اثر حمله قارچ به گندم بحث می شود.

مطالعه مرفولوژیکی و مولکولیditylenchus sp. ، جدا شده از مزارع توت‏فرنگی استان مازندران و مطالعه بیماری‏زایی آن در شرایط گلخانه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1391
  سید حسین میربابایی کرانی   اکبر کارگر بیده

در بررسی اولیه بوته‏های توت‏فرنگی دارای علایم چروکیدگی و بدشکلی برگ‏ها از مزارع توت‏فرنگی استان مازندران، نماتدی از جنس ditylenchus جداسازی و تشخیص داده شد. نماتد جدا شده از بافت، پس از خالص‏سازی و تکثیر، گونه d. dipsaci تشخیص داده شد. همچنین مشخصات ریخت‏سنجی و ریخت‏شناسی جمعیت‏هایی دیگری از این گونه که از گیاهان سیر و یونجه جداسازی شده بودند نیز مورد بررسی قرار گرفت. مقایسه این جمعیّت‏ها، شباهت کامل ژن 18s آن‏ها و اختلاف جزیی در ناحیه d2-d3 بین جمعیت‏های سیر با توت‏فرنگی و یونجه را نشان می‏دهد.نتایج با استفاده از برنامهsas مورد تجزیه آماری قرار گرفت نشان داد که رقم‏های بکار گرفته شده در این آزمون، از نظر شاخص تعداد نماتد در بافت گیاهی، در سه گروه مقاوم، حساس وگروه حد واسط قرار می‏گیرند. آزمون تعیین دامنه میزبانی دو گیاه سیر و یونجه به عنوان میزبان رایج این نماتد در ایران، برای جمعیت توت‏فرنگی انجام پذیرفت. عدم آلوده شدن این دو گیاه توسط جدایه توت‏فرنگی نشان‏دهنده تفاوت نژاد جمعیت توت‏فرنگی با نژادهای حاضر در ایران می‏باشد. به دلیل بیماری‏زا نبودن جمعیت توت‏فرنگی بر روی گیاه سیر، در آزمونی دیگر بیماری‏زایی جمعیت سیر بر روی دو گیاه توت‏فرنگی و سیر بررسی گردید. همچنین آزمونی جهت بررسی امکان نفوذ نماتد از طریق ساقه‏های رونده به گیاهان جدید انجام گردید.

فراوانی ویروس های پیچیدگی بوته چغندرقند و بیان پروتئین پوششی ویروس ایرانی پیچیدگی بوته چغندرقند
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1391
  امنه عنابستانی   سید علی اکبر بهجت نیا

چکیده یک جدایه از ویروس پیچیدگی شدید بوته ی چغندرقند (bsctv-ir) و ویروس ایرانی پیچیدگی بوته ی چغندرقند (bctirv) به عنوان عوامل پیچیدگی بوته ی چغندرقند و گیاهان دولپه ای در ایران شناخته شده اند. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در بین جدایه های این دو ویروس در طی فصل های زراعی 89-88 و 90-89 نمونه برداری از مزارع چغندرقند، گوجه فرنگی، فلفل، لوبیا، شلغم، تربچه و بادمجان پنج استان خراسان رضوی، فارس، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر صورت گرفت. پس از استخراج دی ان ای از بافت گیاه، آزمون pcr با استفاده از آغازگرهای اختصاصی bsctv-ir وbctirv ، تکثیر کننده ی قسمتی از ژن مربوط به پروتئین پوششی، انجام شد. محصول pcr هر ویروس پس از خالص سازی تعیین ترادف گردید. پس از تجزیه و تحلیل ترادف ها و رسم درخت های تبارزایی، نتایج به دست آمده نشانگر واگرایی جدایه های bctirv بر اساس مکان جغرافیایی بود در حالی که جدایه-های bsctv-ir چنین حالتی را نشان نمی دادند، همچنین تنوع میزبانی بر تنوع ژنتیکی این جدایه ها تاثیر گذار نبود. bsctv-ir دارای دامنه ی میزبانی وسیع تری نسبت به bctirv بوده و میانگین آلودگی bsctv-ir در چغندرقند کمتر از bctirv بود اما در گیاهان دیگر از جمله فلفل، گوجه فرنگی و علف های هرز میانگین آلودگی bsctv-ir بیشتر بود. به منظور بررسی فراوانی دو ویروس در سه استان خراسان رضوی، فارس و بوشهر داده های به دست آمده از آزمون pcr با استفاده از نرم افزار sas مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تجزیه ی واریانس ناپارامتری براساس رتبه ی مزارع چغندرقند آلوده در منطقه ی بحرآباد از شهرستان جوین و در شهرستان نیشابور واقع در استان خراسان رضوی نشان داد که آلودگی به bctirv در این مناطق فراوان تر از آلودگی بهbsctv-ir می باشد در حالی که در شهرستان چناران فراوانی bsctv-ir به طور بسیار معنی داری بیشتر از bctirv بود. بررسی های مشابه نشان داد که در شهرستان اقلید و مرودشت از استان فارس تفاوت معنی دار در فراوانی دو ویروس دیده نمی شود. در استان بوشهر به علت عدم ردیابی bctirv در این استان نیاز به بررسی فراوانی دو ویروس وجود نداشت. این بررسی ها همچنان نشان داد در مزارع با سنین کمتر، bctirv فراوانتر از bsctv-ir و در مزارع با سنین بیشتر bsctv-ir فراوانتر از bctirv بوده است. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که احتمالاً bctirv در مزارع زودتر از bsctv-ir ایجاد آلودگی می کند و به غلظت بالاتری می رسد، چون در شرایط مشابه باند حاصل از تکثیر ژن پروتئین پوششی bctirv قوی تر از bsctv-ir بود. در بخش دیگری از این مطالعه به منظور بیان پروتئین پوششی bctirv، تکثیر چارچوب خوانش v1 به وسیله ی یک جفت آغازگر اختصاصی bctirv صورت پذیرفت. قطعه ی 749 جفت بازی تکثیر یافته پس از خالص سازی، در ناقل بیان pqe30 همسانه سازی شد. پلاسمید نوترکیب به سلول های باکتری e.coli سویه ی m15 منتقل گردید و سلول های باکتری تراریخت شده توسط iptg القا شدند. بررسی بیان پروتئین از طریق الکتروفورز در ژل پلی آکریل-آمید حاوی sds یک نوار پروتئین با وزن مولکولی 30-26 کیلو دالتون را مشخص نمود که با وزن تخمین زده شده برای محصول ژن مورد نظر تطابق داشت. آزمون آنالیز لکه گذاری پروتئین (وسترن بلات) با استفاده از anti-his به عنوان پادتن، صحت بیان پروتئین مورد نظر را تصدیق نمود. از پروتئین ترکیبی بیان شده می توان در تولید آنتی سرم نوترکیب برای استفاده در آزمایش های مولکولی و سرولوژیکی به منظور ردیابی عامل بیمار ی در سطح مزرعه بهره برد.

اثر کاربرد علف کش هالوکسی فوپ آر متیل استر در زمان و غلظت های مختلف بر کنترل علف های هرز برگ باریک در گلرنگ
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1392
  طیبه زارعی   عبدالرضا کاظمینی

به منظور بررسی اثرکاربرد غلظت های علف کش هالوکسی فوپ- آر- متیل استر در مراحل مختلف رشد علف-های هرز برگ باریک درگلرنگ، آزمایش مزرعه ای در سال زراعی 91-90 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در منطقه باجگاه به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در زمان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد . فاکتور اصلی دز علف کش سوپرگالانت در سه سطح1، 8/0 و 6/0 لیتر در هکتار، فاکتور فرعی با و بدون مویان و فاکتور فرعی فرعی زمان اعمال علف کش درسه سطح2 برگی، 6 برگی و پنجه زنی علف های هرز برگ باریک بود . با تأخیر در زمان کاربرد علف کش و همچنین کاهش دز علف کش عملکرد دانه و اجزای آن کاهش یافت و بیشترین کاهش عملکرد دانه (82/66 درصد) با کاربرد 6/ لیتر علفکش سوپرگالانت در مرحله پنجه زنی علف های هرز بدست آمد . بطور کلی کاربرد مویان در مقایسه با عدم استفاده از مویان توانست تراکم علف های هرز را تا 74 درصد کاهش دهد و در تمام دز های مصرفی علفکش باعث افزایش کارایی کنترل علف هرز شد و میزان کاهش وزن خشک علف های هرز در تیمار دز 6/0 لیتر در هکتار همراه با مویان در مقایسه با دز1 لیتر در هکتار و بدون استفاده از مویان تفاوت معنی داری نشان نداد. با اعمال علف کش در مراحل اولیه رشد علف های هرز(2برگی) بیشترین درصد کنترل علف های هرز یولاف وحشی و دم روباهی مشاهده شد و استفاده از دز یک لیتر در هکتار سوپرگالانت وزن خشک یولاف وحشی و دم روباهی را به ترتیب به میزان 45/48 و 99/38 درصد نسبت به شاهد با علف هرز کاهش داد . بطور کلی بهترین درصدکنترل علف های هرز باریک برگ گلرنگ با کاربرد 1 لیتر علفکش سوپر گالانت در هکتار همراه با مویان در مرحله 2 برگی علف های هرز بدست آمد.

بررسی اثر جدایه های غیر بیماریزای fusarium oxysporum بر مقاومت دو رقم cucumis melo در برابر پژمردگی فوزاریومی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1392
  شیوا سعیدی   حبیب اله حمزه زرقانی

گیاهان جالیزی (cucurbitaceae)، مخصوصاً طالبی و خربزه نقش مهمی در زراعت صیفی کشور و درآمد ملی دارند. یکی از مهم ترین و خسارت زاترین بیماری های این گیاهان، بیماری پژمردگی آوندی خربزه و طالبی ناشی از fusarium oxysporum f.sp. melonis (fom) می-باشد. با توجه به ناکارآمدی مبارزه شیمیایی و اندک بودن منابع مقاومت در ارقام الیت، استفاده از میکروارگانیسم ها به منظور القاء واکنش های دفاعی گیاه و حفاظت از گیاهان روش مناسب تری برای کنترل این بیماری است. این پژوهش به منظور بررسی امکان القاء مقاومت به بیماری پژمردگی فوزاریومی در ارقام cucumis melo با استفاده از جدایه های غیر بیماریزا و ناپرآزار fusarium oxysporum انجام شد. همچنین، تغییرات میزان فعالیت برخی آنزیم-های مرتبط با دفاع در آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج تکرار در اتاقک کشت با دمای ثابت 25 درجه سانتیگراد انجام شد. در این پژوهش از fusarium oxysporum f.sp. melonis race 1.2 (mt13-3a) ، به عنوان عامل بیمارگر و از سه جدایه غیر بیماری زای f. oxysporum شامل nonpath1، nonpath5 و 2ma4-5a در دو رقم خربزه مشهدی و طالبی شهد شیراز و نیز نژادهای صفر و 2 بیمارگر برای خربزه مشهدی و نژاد 1 بیمارگر (i-17) برای طالبی شهد شیراز به عنوان نژاد ناپرآزار، جهت بررسی اثر القاء کنندگی آنها استفاده شد. مایه زنی با عامل بیمارگر و غیر بیمارگر به روش فرو بردن در سوسپانسیون اسپور و با نسبت 1:1 و به طور هم زمان و با فاصله زمانی دو روز انجام شد. در آزمایش دیگری نمونه هایی از ریشه جهت سنجش میزان پروتئین کل و فعالیت آنزیم های پراکسیداز (pod)، سوپراکسید دیسموتاز (sod)، کیتیناز و فنیل آلانین آمونیالیاز (pal) تهیه و اندازه گیری انجام شد. نتایج تجزیه واریانس داده های مربوط به شاخص های بیماری و برخی شاخص های مرفومتریک و فیزیولوژیک گیاه نشان داد که همه جدایه های غیر بیمارگر مورد بررسی توانستند شدت بیماری پژمردگی آوندی ناشی از f. oxysporum f.sp. melonis race1.2 را به طور معنی دار و به میزان قابل توجهی کاهش و طول عمر گیاهان و طول دوره کمون را افزایش دهند و به عبارتی دیگر وقوع بیماری را به تاخیر اندازند. گیاهان تیمار شده با این جدایه ها وزن تر، وزن خشک، سطح برگ، تعداد برگ و ارتفاع ساقه بیشتری نسبت به گیاهان کنترل مثبت داشتند به علاوه این جدایه ها به طور معنی داری فعالیت آنزیم های مزبور را در بافت ریشه گیاه افزایش دادند که نشان دهنده القاء واکنش دفاعی گیاه می باشد.

تعیین ویژگی های مولکولی و واکنش برخی از ارقام کدوئیان به جدایه بوشهر ویروس موزائیککدو
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1391
  راحله فرزانفر   علیرضا افشاریفر

ویروس موزائیک کدو virus, sqmv) squash mosaic (از نظر اقتصادی در سطح جهانی یکی از ویروس های مهم کدوئیان به شمار می آید. در ایران نیز این ویروس در بسیاری از مناطق کشت کدوئیان وجود دارد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین ویژگی های مولکولی و بررسی مقاومت برخی از ارقام کدوئیان در برابر جدایه ی بوشهر این ویروس بود. بدین منظوراز نمونه های خشک کدو آلوده به ویروس موزائیک کدو (موجود در بخش ویروس شناسی گیاهی ) استفاده شد و به منظور تکثیر و نگهداری ویروس در گلخانه ، بافت آلوده به ویروس به صورت مکانیکی به گیاه خیار چنبر مایه زنی شد. از آزمون نشت دو طرفه در ژل آگاروز جهت اطمینان از ویروسی بودن علائم ظاهر شده بر روی گیاه خیار چنبر استفاده شد. ویروس موجود درگیاهان آلوده خالص سازی شد و در بررسی های مولکولی مورد استفاده قرار گرفت. یکی از اهداف این تحقیق، تعیین ترادف کامل ژنوم ویروس بود که با استفاده از آغازگرهای اختصاصی طراحی شده انجام شد. محصول آغازگرها همسانه سازی و تعیین ترادف شدند. پس از تجمیع قطعات حاصل از تعیین ترادف، قطعه ای به طول 5818 جفت باز مربوط به رشته اول آر ان ا و همچنین قطعه ای به طول 3280 جفت باز مربوط به رشته دوم آر ان ا به دست آمد. ترادف به دست آمده به پروتئین ترجمه و جایگاه های برش پلی پروتئین تعیین شد. نتایج نشان داد که این جایگاه های برشی در جدایه ی فارس با سایر جدایه های sqmv در جهان یکسان است. آنالیزهای فیلوژنتیکی بر اساس ترادف نوکلئوتیدی و آمینواسیدی ژنوم کامل و هر یک از ژن ها به طور جداگانه نشان داد که جدایه ی بوشهر sqmv بیشترین شباهت را به جدایه ی ژاپن دارد.. با توجه به اهمیت این ویروس در ایران و نبود اطلاعات کافی در مورد آن، انجام مطالعات بیشتری در زمینه های اپیدمیولوژی و کنترل این ویروس در سراسر کشور ضروری به نظر می رسد. بخش دوم این تحقیق شامل بررسی مقاومت ارقام مختلف کدوئیان در برابر ویروس موزائیک کدو بود، به این منظور 45 رقم مختلف از کدوئیان ، از منابع مختلف تهیه و مورد بررسی قرار گرفتند ، پس از کاشت و نگهداری ارقام مختلف در شرایط بهینه گلخانه ای، ویروس موزائیک کدو به طریقه مکانیکی به گیاهان مایه زنی شد. پس از مایه زنی ارقام به مدت 25 روز هر 5 روز یک بار گیاهان از نظر بروز علائم مورد بررسی قرار گرفتند و بر اساس علائم ظاهر شده ، به هر کدام از آنها یک نمره خاص تعلق گرفت و بر اساس فرمول شدت بیماری و رابطه ذوزنقه ، شدت بیماری و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری محاسبه شد. از بین 45 رقم موجود ارقامی که دارای شدت بیماری کمتری بودند انتخاب شدند و مراحل کاشت و نگهداری آنها همانند مرحله اول صورت گرفت و در نهایت با استفاده از روش های آماری مقایسه بین ارقام صورت گرفت. در میان ارقام به کار برده شده رقم خربزه سوسکی دارای بیشترین میزان مقاومت در برابر ویروس موزائیک کدو بود و رقم خربزه مشهدی دارای بیشترین میزان حساسیت در برابر این ویروس شناخته شد. abstract

تأثیر آلودگی به واریانت های ویروئید غده دوکی سیب زمینی بر پروفیل متابولیک گوجه فرنگی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده کشاورزی 1392
  علی اکبر باقریان   حبیب اله حمزه زرقانی

ویروئیدها کوچکترین عوامل بیمارگر گیاهی شناخته شده اند که دارای آر اِن اِی حلقوی تک لا بوده و بدون داشتن ژنوم رمزگذار، قادرند در میزبان گیاهی خود تکثیر شوند. اخیراً با استفاده از فن آوری ریزآرایه، تأثیر آلودگی ویروئیدی بر بیان ژنوم میزبان مطالعه شد و تصویر کم وضوحی از برهمکنش ویروئید – میزبان فراهم آمد. در مطالعه¬ی کنونی، پروفیل متابولیکی ارقام راتگرز و مانی میکر گوجه فرنگی آلوده به واریانت های ملایم (برای راتگرز) و متوسط و شدید (برای مانی میکر) ویروئید غده دوکی سیب زمینی مشخص و با گیاهان شاهد مقایسه شده است. بدین منظور سه برگچه¬ی انتهایی برگ سوم گیاهان گوجه فرنگی به صورت مکانیکی با سی دی اِن اِی ویروئید غده دوکی سیب زمینی مایه زنی شد و 19 روز بعد، نمونه برداری از برگ هشتم به انجام رسید. متابولیت ها استخراج و به کمک دستگاه gc/ms شناسائی و اندازه گیری شده و مورد تجزیه و تحلیل آماری و نرم افزاری قرار گرفتند. مسیرهای تغییر یافته به کمک نرم افزار pathway tools مشخص و با گزارش¬های منتشر شده¬ی قبلی مقایسه شد. نتایج در مورد رقم حساس راتگرز مایه زنی شده با واریانت ملایم pstvd نشان می دهند که در سطح آماری p?0.2، تعداد 40 متابولیت نسبت به شاهد خود تغییرات معنی داری نشان دادند که نتیجه تغییرات در 14 مسیر متابولیکی در سلول های گیاه بود. مسیرهای تغییر یافته در برگ های گوجه فرنگی آلوده به pstvd شامل این موارد بودند: پنج مسیر مرتبط با ساخت موم و کوتین، چهار مسیر تولید ترکیبات دفاعی، سه مسیر ساخت هورمون، یک مسیر تولید انرژی و یک مسیر تخریب کلروفیل. از سوی دیگر، مایه زنی واریانت متوسط و شدید pstvd در سطح آماری مذکور، به ترتیب منجر به تحریک 79 و 82 متابولیت و مجموعاً 24 مسیر متابولیکی مشترک در رقم مانی میکر گوجه فرنگی شد. تعداد 14 مسیر از این تعداد، مشابه نتایج گزارش شده توسط دیگران بودند. مسیرهای تغییر یافته در این بخش از تحقیق شامل این مسیرها بودند: هشت مسیر مرتبط با ساخت موم و کوتین، هفت مسیر تولید ترکیبات دفاعی، دو مسیر تولید انرژی، چهار مسیر ساخت هورمون، دو مسیر انتقال پیام و یک مسیر بیوسنتز نوکلئوتید. تنها مسیر اضافه ای که در گیاه آلوده به واریانت شدید pstvd تحریک گردید، مسیر بیوسنتز استرول بود که تحریک آن در مطالعات پیشین نیز گزارش گردیده است. با توجه به پیچیدگی پاسخ های گیاه به آلودگی به ویروئید، با استفاده از رویکرد متابولومیکس برهم کنش ویروئید- میزبان بررسی و تغییرات در سطح مسیرهای بیوشیمیائی گیاه مورد بحث قرار گرفته است.