آسیب‌شناسی طرح‌های هادی روستایی در جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی

یکی از راهبردهای توسعه که در دهه اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با هدف دست‌یابی به توسعه در مناطق روستایی، تهیه و اجرا شد، طرح هادی روستایی است. این طرح در فرایند تهیه و اجرا با چالش‌های مختلف روبرو است. یکی از این چالش‌ها، تغییر نامطلوب بافت کالبدی با توجه به شرایط محیطی در زمینه دفع ‌آب‌های سطحی و ایمن نمودن کالبد روستاهای در معرض خطر سیل هست. دفع ‌آب‌های سطحی در راستای ایمن‌سازی نواحی روستایی از خطر وقوع سیلاب انجام می‌پذیرد. نامناسب بودن وضعیت معابر و تغییر بی‌رویه کاربری‌ها، تأثیر نامطلوبی در هیدرولوژی مناطق روستایی می‌گذارد. علاوه بر این، در نقاط روستایی با توجه به جمعیت محدودی که دارد، در صورت نیاز به احداث شبکه جمع‌آوری ‌آب‌های سطحی، باید هزینه سرانه زیادی را نیز مصرف نمود. لذا انتخاب درست سیستم هدایت ‌آب‌های سطحی علاوه بر فراهم‌سازی بستر مناسب برای توسعه پایدار، امکان ایجاد تأسیسات زیربنایی در نقاط روستایی را پدید می‌آورد. هدف این پژوهش، آسیب‌شناسی طرح‌های هادی روستایی در مدیریت و دفع ‌آب‌های سطحی است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت، کیفی است. در این راستا به‌منظور ارائه تصویری روشن از آسیب‌های طرح هادی در دفع ‌آب‌های سطحی از روش تئوری بنیانی و نرم‌افزار مکس کیودا استفاده شده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، آسیب‌های طرح‌های هادی روستایی در دفع ‌آب‌های سطحی را می‌توان در سه بعدِ تعریف (شرح خدمات)، مدیریتی و اجرایی طبقه‌بندی کرد. با توجه به مصاحبه‌های صورت‌گرفته، آسیب‌های اجرایی طرح‌های هادی روستایی در دفع ‌آب‌های سطحی، عمدتاً متأثر از آسیب‌های مدیریتی و رویکردهای (شرح خدمات)، عدم انجام مطالعات شبکه دفع ‌آب‌های سطحی در حوضه آبخیز و عدم توجه به شیوه مدیریتی در اجرای ‌طرح‌های هادی روستایی و عدم توجه به تسهیل‌گری و به مشارکت طلبیدن مردم روستا هست. لذا جهت برطرف‌کردن آسیب‌های پیش رو، بازنگری رویکردها در شرح خدمات طرح هادی روستایی و اتخاذ شیوه مدیریت مشارکتی در این خصوص ضروری هست.