آموزش همگانی هنر: مطالعۀ جامعه‏شناختی آموزش غیرحرفه‌ای هنر در میان هنرجویان مراکز آموزشی شهر تهران در سال 1391

آموزش همگانی هنر، به‌عنوان بخشی از برنامۀ اوقات فراغت، به همت سازمان‏ها و نهادهای فرهنگی دولتی و خصوصی اجرا می‏شود. یادگیری تفننی و فراغتی هنر نه تنها موجب افزایش مهارت‏های هنری و آشنایی با سبک‏های هنری می‏شود، بلکه با به‌اشتراک‌گذاشتن تجربه‏های هنری موجب افزایش مهارت در کار گروهی، افزایش مشارکت فرهنگی، و در نهایت افزایش اعتماد‌به‌نفس خواهد شد. بنابراین، پرداختن به آموزش همگانی هنر بخش مهمی از برنامه‏ریزی فرهنگی و اجتماعی است. در این مقاله، برای شناخت ابعاد مفهومی آموزش همگانی و غیرحرفه‌ای هنر، چهار نوع آموزش تخصصی، حرفه‏ای، عمومی، و همگانی از یکدیگر تفکیک شده‌اند و بر ضرورت توسعۀ آموزش همگانی، نه تنها به‌عنوان یک برنامۀ فرهنگی، بلکه به‌عنوان زیرساخت‏های آموزش تخصصی و حرفه‏ای هنر، تأکید شده است. هدف این مقاله، تحلیل جامعه‏شناسانۀ وضعیت آموزش همگانی هنر است تا به این پرسش‌ها پاسخ داده شود: پتانسیل‏ اجتماعی توسعۀ آموزش هنر در میان چه قشرهایی از جامعه بیشتر است؟ گسترش آموزش هنر در میان کدام قشر اجتماعی به برنامه‏ریزی بیشتر نیاز دارد؟ متعاقباً به این پرسش‌ها نیز در مطالعۀ میدانی پرداخته خواهد شد: هنرجویان کلاس‏های آموزشی در مراکز فرهنگی شهر تهران چه ویژگی‏های فرهنگی و اجتماعی‌ای دارند؟ آموزش هنر را در چه حوزة فرهنگی، برای فراغت خود انتخاب کرده‏اند؟ چه نگرشی به گونه‏های مختلف هنری دارند و عوامل تأثیرگذار بر این نگرش کدام‌اند؟ پاسخ به این پرسش‏ها، می‏تواند از یک‏سو متقاضیان آموزش غیرحرفه‌ای و حرفه‏ای هنر را ارزیابی کند و از سوی دیگر زمینه را برای برنامه‏ریزی فرهنگی در ارتقای کلاس‏های آموزش فراغتی هنر فراهم سازد. برای پاسخ به پرسش‏های تحقیق، با روش پیمایشی با 200 نفر از هنرجویان کلاس‏های آموزش نقاشی در مراکز آموزشی شهر تهران مصاحبه شد. یافته‏های این تحقیق نشان داد که هنرجویان مراکز آموزشی طیف وسیعی از اقشار مختلف جامعه و گروه‏های سنی مختلف با تحصیلات و سطح طبقاتی متفاوت‌اند؛ البته این دسترسی در طبقات پایین بسیار محدودتر و در طبقات متوسط و متوسط رو به بالا بیشتر است.