اثر سطح کمپوست بر جذب برخی عناصر کم مصرف و ارتباط آن با شاخص‏های فیزیولوژیکی زعفران

چکیده سابقه و هدف: زعفران (Crocus sativus L.) یکی از با ارزش ترین گیاهان دارویی و ادویه‏ای در جهان محسوب می‏شود، که در بیشتر مناطق کشور به علت نیاز آبی کم این محصول و سازگاری مناسب آن با شرایط محیطی، امکان کشت این گیاه وجود دارد. مدیریت کود یک عامل مهم در موفقیت کشت گیاهان ادویه‌ای و دارویی محسوب می‌شود و عناصر غذایی نقش قابل توجهی در افزایش عملکرد زعفران دارد. کمپوست زباله شهری به عنوان یک کود آلی علاوه بر اینکه حاوی عناصر پر مصرف و کم مصرف می‏باشد، قابلیت دسترسی این عناصر را نیز افزایش می‏دهد. بنابراین این پژوهش به منظور ارزیابی اثر کمپوست بر جذب عناصر غذایی کم مصرف (آهن، روی، مس و منگنز) در اندام های گیاهی زعفران و رابطه آن با صفات زراعی و عملکرد انجام شد. مواد و روش‏ها: آزمایش در سال‌های زراعی 1395- 1394 در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح کمپوست زباله شهری (0، 5، 10 و 20 تن در هکتار) با سه تکرار بود. صفات اندازه‏گیری شده شامل غلظت عناصر کم مصرف در (خاک، برگ، بنه و کلاله زعفران)، رنگیزه‏های فتوسنتزی (کلروفیلa، b، کاروتنوئید و کلروفیل کل) و صفات زراعی (وزن برگ تر و خشک، عملکرد و متوسط وزن گل تر و عملکرد کلاله خشک) بود. یافته‏ها: نتایج نشان داد کمپوست زباله شهری تاثیر معنی‏داری بر میزان غلظت عناصر مس، آهن و منگنز (خاک، بنه و کلاله) زعفران نسبت به شاهد داشت، بیشترین غلظت آهن (038/3 و 334/4 میلیگرم بر کیلوگرم)، منگنز (980/1 و 116/3 میلیگرم بر کیلوگرم) و مس (094/1 و 802/1 میلیگرم بر کیلوگرم) گل و بنه در سطح 20 تن در هکتار کمپوست زباله شهری و کمترین میزان این صفات در سطح شاهد به دست آمد. غلظت عنصر روی خاک و برگ نیز با مصرف کمپوست زباله شهری نسبت به شاهد افزایش یافت. بیشترین میزان غلظت عنصر روی (633/1 و 240/1 میلیگرم بر کیلوگرم) خاک و برگ به ترتیب با کاربرد 20 و 10 تن در هکتار کمپوست زباله شهری مشاهده شد. همچنین نتایج بیانگر تاثیر معنی‏دار کمپوست زباله شهری بر کاروتنوئید و کلروفیل کل برگ، عملکرد گل و کلاله زعفران بود. بیشترین عملکرد گل و کلاله در سطح 10 تن در هکتار کمپوست زباله شهری به دست آمد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد، مصرف کمپوست به دلیل وجود عناصر غذایی (پرمصرف و کم ‏مصرف) در ترکیب خود و افزایش جذب آنها توسط زعفران، سبب افزایش صفات زراعی و عملکرد این گیاه در این آزمایش شد، که در مجموع تیمار ۵ تن در هکتار کمپوست، بعنوان بهترین تیمار در این آزمایش مشخص گردید.