ارزیابی اثرات اقتصادی - اجتماعی سدسازی و تأثیر آن بر نظام بهره‌برداری سنّتی (مطالعة موردی: سدّ سیازاخ شهرستان دیواندرّه)

پیامدهای اقتصادی - اجتماعی و ‌محیطی سدسازی، ممکن است جبران‌ناپذیر باشد، مناطق اجرای سدهای مخزنی، قبل از احداث بررسی می شوند و اثرات بعدی مورد پژوهش قرار نمی‌گیرد. این پژوهش، با هدف ارزیابی اثرات احداث سدّ سیازاخ بر روستاهای تحت تأثیر آن انجام پذیرفت. جامعة آماری در بخش کمّی تحقیق شامل روستاییان سرپرست خانوار بالادست و پایین‌دست سد بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین و تعداد 200 پرسشنامه تکمیل و مقایسة نگرش ساکنین و تحلیل عاملی صورت گرفت. در بخش کیفی، اعضای شوراها، ادارة آب منطقه‌ای و دهیاری‌ها (41 = N) به صورت سرشماری مطالعه و به منظور تحلیل داده‌ها از فنّ تدوین نقشه‌های ذهنی، تحلیل محتوا و سامانة اطّلاعات جغرافیایی استفاده شد. بر اساس نتایج تحلیل چندمعیاره، مهم‌ترین اثرات مثبت این طرح عبارت‌ بود از بهبود کشاورزی منطقه، تأمین آب شرب منطقه، افزایش سطح زیر کشت آبی، کنترل سیلاب، افزایش ارزش زمین، بهبود گردشگری و بهبود سطح درآمد خانوارهای پایین‌دست و مهم‌ترین اثرات منفی نیز عبارت بود از: کوچ اجباری ساکنین بالادست سد، از بین رفتن مشاغل ساکنین بالادست سد (دامداری، کشاورزی)، ایجاد شغل‌های کاذب، از بین رفتن مساجد و مدارس، خسارات زیست‌محیطی و قطع درختان و تملّک اراضی در بالادست سد. بر اساس نتایج، حاصل اثرات مثبت طرح در پایین‌دست سد نسبت به اثرات منفی آن بیشتر و در بالادست سد برعکس بود. کشت آبی به عنوان یک معیار اثرگذار اقتصادی در بالادست سد به نصف کاهش یافته در حالی که در پایین‌دست سد، سطح زیر کشت آبی 5/3 برابر شده است.