ارزیابی اثرات عملیات خروج چوب با تراکتور کشاورزی بر خصوصیات فیزیکی خاک جنگل (مطالعه موردی: بخش گرازبن جنگل خیرود)

سیستم‌های بهره‌برداری با تراکتور، معمولی‏ترین انواع تجهیزات کوچک مقیاس هستند. در جنگل‏های شمال ایران، تراکتورهای کشاورزی مجهز شده به تریلی دو چرخ، به طور فراوانی برای عملیات پیش حمل چوب‏آلات کاتینی و هیزمی استفاده می‏شود. این مطالعه در بخش گرازبن جنگل خیرود انجام شد. اهداف این تحقیق شامل ارزیابی اثرات شیب، شدت تردد تراکتور و عمق خاک بر روی وزن مخصوص ظاهری خاک، تخلخل خاک و مقاومت به نفوذ در خاک قهوه‏ای جنگلی دارای بافت لومی تا لوم رسی در مسیرهای حمل چوب با تراکتور بود. این پژوهش در قالب طرح فاکتوریل کامل تصادفی در سه تکرار در سه کلاسه شیب (شیب 0-10 درصد (رو به پایین)، شیب 10-20 درصد (رو به پایین) و شیب 0-10 درصد (رو به بالا))، سه شدت ترافیک (کمتر از 5 تردد، 5-10 تردد و بیش از 10 تردد) و چهار عمق خاک از سطح زمین (5، 10، 15 و 20 سانتی‌متری) در مسیرهای حمل و نقاط دست‏نخورده اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که شیب، شدت تردد تراکتور و عمق خاک دارای اثر معنی‌داری بر وزن مخصوص ظاهری خاک هستند. مسیرهای حمل رو به بالا دارای بیشترین مقدار وزن مخصوص در بین کلاسه‏های شیب هستند. تخلخل خاک با افزایش تعداد تردد به طور معنی‏داری کاهش یافت. بیشترین کاهش تخلخل خاک بعد از 10 تردد رخ داده است که مقدار آن 6/38 درصد است. همچنین مسیرهای حمل رو به بالا دارای بیشترین مقدار مقاومت به نفوذ در بین کلاسه‏های شیب بودند. با افزایش عمق خاک، مقدار مقاومت به نفوذ در مسیرهای حمل افزایش یافت. مسیرهای با شیب 0-10 درصد (رو به پایین) کمترین مقدار وزن مخصوص و مقاومت به نفوذ را نشان دادند، درحالی‌که مسیرهای با شیب 10-20 درصد (رو به پایین) دارای مقادیر متوسط و مسیرهای 0-10 درصد (رو به بالا) دارای بیشترین مقدار کوبیدگی خاک بودند. بنابراین، می‏توان نتیجه‏گیری نمود که عملیات پیش حمل با تراکتور باید در مسیرهای با شیب ملایم برنامه‏ریزی شده و تا حد امکان مسیرهای پیش حمل با شیب رو به بالا از عملیات چوبکشی مستثنی شوند.