ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین در استان گلستان به منظور توسعۀ کاربری‌های کشاورزی با رویکرد آمایش سرزمین

ارزیابی توان اکولوژیک تعیین می‌کند که هر یک از فعالیت‌های انسانی در کدام پهنه از سرزمین قابل انجام دادن است و بالعکس در هر یک از پهنه‌ها چه فعالیت‌هایی قابل انجام دادن نیست یا انجام دادن آن صرفة اقتصادی به دنبال ندارد یا مخرب پایداری محیطی است. هدف از این پژوهش ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین در استان گلستان، به منظور توسعة کشاورزی (کشت گندم)، با رویکرد آمایش سرزمین و بررسی عوامل مؤثر بر توان اکولوژیک کشاورزی بود. پژوهش به روش اکتشافی‏ و گردآوری اطلاعات به شیوة کتابخانه‏ای انجام شد. ابتدا عوامل و شاخص‏های مؤثرـ شامل آب‏و‏هوا، بارندگی، دما و درجة حرارت، تبخیر، توپوگرافی ‏(ارتفاع)، شیب، جهت ‏شیب، کاربری اراضی، منابع ‏آبی، پهنه‏های سیلاب، تیپ‏ اراضی، فرسایش، خاک‌ـ شناسایی شدند و در مرحلة بعد مکان‏یابی بهینه و مناسب کشت گندم با استفاده از نرم‏افزار‏Arc GIS ‏ و آزمون‏های آن، به ‏منظور پهنه‏بندی مناطق مستعد کشت گندم، در چهار ‏مرحله صورت پذیرفت؛ بدین صورت که داده‏های خام لایه‏های مورد نظر شناسایی و نواحی مناسب کشت‏و‏کار تعیین و کلاس‏بندی شدند. مقادیر مناسب به لایه‏های اشاره‌شده داده شد تا نقشة لایة ‏نهایی جهت پهنه‏بندی مناطق مستعد کشت گندم تولید شود. در نهایت، با روی‏هم‏گذاری لایة مناطق زیر کشت گندم بر لایه‏های مورد نظر، نقشة توان اکولوژیک منطقه تهیه شد و سپس به سه طبقة نهایی‌ـ اراضی با توان مناسب و بالا (حدود 13 درصد)، اراضی با توان متوسط (بیش از 80 درصد)، اراضی با توان کم یا بدون توان (حدود 5 درصد)‌ـ کلاس‏بندی شدند. قلمرو میانی استان دارای حاصلخیزترین زمین‏های کشاورزی و اقلیم نیمه‌مرطوب و معتدل مدیترانه‏ای (جلگه‏های پایکوهی البرز) است. در نتیجه بهترین نواحی کشت‌ْ قلمرو میانی استان و نواحی جنوبی استان، به دلیل دارا بودن خاک عمیق زراعی با کیفیت نسبتاً مطلوب و بارندگی مناسب، است.